وقتی پکن نگران اتحادهای جدید بین‌المللی می‌شود
سفیر چین با یادآوری اتفاقات جنگ جهانی دوم هشدار داد که استرالیا باید نگران روابط خود با ژاپن باشد؛ هشداری که ریشه در هراس چین از روابط رو به رشد استرالیا و ژاپن دارد
محمدحسین لطف‌الهی- 5 سال قبل، زمانی که ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و هند پس از وقفه‌ای 10 ساله گفت‌وگوهای چهارجانبه خود در فرمت «کواد» را احیا کردند، چین اطمینان داشت که این ائتلاف راه به جایی نمی‌برد و خیلی زود شکست می‌خورد. وانگ یی، وزیر امور خارجه چین در اوایل سال 2018، ماه‌ها پس از تشکیل اولین جلسه کاری کواد پس از وقفه یک دهه‌ای درباره این چارچوب همکاری گفته بود که «آنها مانند کف روی آب در اقیانوس آرام یا اقیانوس هند هستند؛ ممکن است بتوانند برای مدت کوتاهی توجه‌ها را به خود جلب کنند اما به زودی از بین خواهند رفت.»
پکن، اکنون در سال 2023 میلادی نه تنها دلایل کافی برای نگرانی از همکاری‌ها و گفت‌وگوها در قالب کواد دارد بلکه از قدرت گرفتن کشورهای عضو این چارچوب نیز نگران است و تلاش می‌کند به هر نحوی در روابط میان این کشورها اختلاف ایجاد کند؛ کاری که شواهد نشان می‌دهد چندان نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.
ژیائو گیان، سفیر جمهوری خلق چین در استرالیا روز سه‌شنبه 10 ژانویه با یادآوری «آنچه ژاپن در جنگ جهانی دوم بر سر استرالیا آورد» خطاب به مقام‌های ارشد استرالیا گفت «کانبرا باید نگران روابط خود با ژاپن باشد.» او در یک نشست خبری کم‌سابقه که در محل سفارتخانه جمهوری خلق چین در کانبرا برگزار شد تصریح کرد: «اگر ما تاریخ را از یاد ببریم، تاریخ ممکن است یک بار دیگر خود را تکرار کند.» ژیائو گیان افزود: «ژاپن در طول جنگ جهانی دوم به استرالیا حمله کرد، شهر داروین را به‌شدت بمباران کرد، استرالیایی‌های زیادی را کشت و با اسرای جنگی استرالیایی به گونه‌ای رفتار کرد که به هیچ‌وجه از نظر انسانی قابل قبول نبود.» سفیر چین همچنین مدعی شد که ژاپن به دلیل اقدامات خود در جنگ جهانی دوم عذرخواهی نکرده و امکان تکرار رفتارهای گذشته از سوی این کشور وجود دارد.
هرچند این اظهارات واکنشی به اظهارات سفیر ژاپن در استرالیا بود اما گفته‌های سفیر چین نشان می‌دهد، پکن به‌شدت نگران افزایش قدرت نظامی ژاپن و تقویت روابط کانبرا و توکیو، به عنوان دو کشور عضو چارچوب کواد است.
شینگو یاماگامی، سفیر ژاپن در استرالیا گفته بود که توکیو و کانبرا باید در رابطه با چین «هوشیار» باشند. او پس از واکنش سفیر چین اظهار کرد که از اظهارات ژیائو گیان «متحیر» شده است.
در جنگ جهانی دوم چه گذشت؟
در طول جنگ دوم بین‌الملل، ژاپن حمله زمینی به استرالیا نداشت. اما از فوریه 1942 تا سپتامبر 1943 حملات هوایی و دریایی متعددی علیه این کشور انجام داد. براساس شواهد تاریخی، در طول این بازه تاریخی ژاپن مجموعا 97 حمله هوایی علیه پایگاه‌های نظامی و شهرها و روستاها در استرالیا ترتیب داد. تنها در یک مورد، در حمله هوایی ژاپن به روستای بروم، 97 غیرنظامی استرالیایی کشته شدند.
همچنین در سال 1942، زیردریایی‌های کوچک ژاپنی مناطقی از سیدنی و نیوکاسل را گلوله‌باران کردند، در حالی که سایر زیردریایی‌ها به کشتی‌هایی که در امتداد سواحل شرقی استرالیا در حرکت بودند حمله کردند. به گفته دولت استرالیا این حملات 60 کشته بر جای گذاشت.
نام سربازان استرالیایی در میان سربازانی که ژاپن اسیر کرد هم دیده می‌شود.
دولت ژاپن در سال 1957 از اقدامات خود در خصوص استرالیا عذرخواهی کرد. در سال 2011 نیز نخست‌وزیر وقت ژاپن پشت درهای بسته از تعدادی از استرالیایی‌ها که با او دیدار داشتند عذرخواهی کرده بود.
چرا چین نگران است؟
هم استرالیا و هم ژاپن در سال‌های اخیر گام‌های بزرگی در راستای تقویت توان نظامی خود برداشته‌اند و در این مسیر ایالات متحده اصلی‌ترین حامی‌آن‌ها به حساب می‌آید.
کانبرا سال گذشته یک توافق امنیتی بسیار قابل توجه با لندن و واشنگتن امضا کرد. این توافق که به AUKUS معروف است به استرالیا امکان می‌دهد تا فناوری ساخت زیردریایی سوخت هسته‌ای را از بریتانیا و ایالات متحده دریافت کند.
مقامات امریکایی گفته‌اند هدف از این اقدام، مقابله با جمهوری خلق چین نیست اما کارشناسان معتقدند توافق AUKUS نشان‌دهنده تغییرات اساسی در مفاهیم و نگرش در زمینه‌های استراتژی و سیاست در سراسر منطقه است.
به گزارش بی‌بی‌سی، گای بوکنشتاین، مدیر ارشد سازمان امنیت و دفاع در دولت محلی منطقه سرزمین‌های شمالی استرالیا گفته است که «این یک معامله بزرگ است زیرا واقعا نشان می‌دهد که این کشورها حد و مرز معینی را برای آغاز مقابله با اقدامات تهاجمی حزب کمونیست چین در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تعیین کرده‌اند.» او می‌افزاید که این توافق همچنین «موضع و تعهد مشترک ما به ثبات و امنیت در منطقه اقیانوس هند و اقیانوس آرام را تصریح می‌کند و این امنیت طی ۷۰ سال گذشته باعث رفاه تمامی مردم منطقه از جمله رشد سریع اقتصادی چین بوده است.»
این توافق شامل اشتراک اطلاعات و فناوری در تعدادی از زمینه‌ها از جمله اطلاعات و فناوری کوانتومی و همچنین دستیابی به موشک‌های کروز است. اما جنبه کلیدی این توافق، استفاده از زیردریایی‌های هسته‌ای است که قرار شده است در شهر آدلید در ایالت استرالیای جنوبی ساخته شود و مستشاران ایالات متحده و بریتانیا در زمینه فناوری تولید آنها مشاوره خواهند داد. مایکل شوبریج، مدیر بخش دفاع، استراتژی و امنیت ملی در موسسه سیاست راهبردی استرالیا گفته است: «یک زیردریایی هسته‌ای دارای قابلیت‌های دفاعی عظیم است و بنابراین به کار گرفتن آن دارای پیامدهای مهمی برای منطقه است. تنها ۶ کشور در جهان دارای زیردریایی هسته‌ای هستند. این زیردریایی‌ها حتی بدون مسلح بودن به تسلیحات اتمی هم دارای قدرت بازدارندگی قابل توجهی هستند.»
ژاپن نیز در ماه‌های اخیر گام‌های بزرگی را در راستای افزایش قدرت نظامی خود و فاصله گرفتن از استراتژی‌های منحصرا دفاعی پسا جنگ جهانی برداشته است. اواخر ماه دسامبر خبرگزاری کیودو گزارش داد وزارت دفاع ژاپن تصمیم دارد در اوایل دهه چهارم قرن بیست‌ویکم تمام مراحل تولید و آزمایش موشک‌هایی با برد تا 2000 کیلومتر و تا سال 2035 موشک‌هایی فراصوت با برد تا 3000 کیلومتر را به پایان برساند. روزنامه واشنگتن‌پست در اوایل ماه دسامبر نوشته بود: توکیو در پی خرید «صدها فروند موشک کروز تاماهاک» از ایالات متحده است. یک مقام ارشد دولت ژاپن به این روزنامه گفته بود: «این موشک‌ها که بیش از 1000 مایل (1609 کیلومتر) برد دارند، می‌توانند اهداف مهم نظامی در سرزمین اصلی چین را در تیررس ژاپن قرار دهند.» خرید یا توسعه و تولید موشک‌های میان‌برد و دوربرد تنها اقدام دولت ژاپن در هفته‌های اخیر در راستای تقویت توان نظامی به حساب نمی‌آید. در میانه دسامبر، کیشیدا فومیو نخست‌وزیر ژاپن و کابینه او بلندپروازانه‌ترین برنامه گسترش و تقویت نیروهای نظامی ژاپن از سال 1954 را به تصویب رساندند. براساس این برنامه ژاپن قرار است طی 5 سال (تا سال 2027 میلادی) هزینه‌های دفاعی خود را به 2درصد تولید ناخالص داخلی برساند. این گام بلند، در پایان سال 2027 ژاپن را به سومین کشور بزرگ از نظر بودجه نظامی تبدیل می‌کند.
همه اینها در حالی است که مقام‌های دولتی چهار کشور ایالات متحده، استرالیا، ژاپن و هند هیچگاه به صورت مستقیم و صریح درباره ماهیت نظامی کواد صحبت نمی‌کنند و نمی‌پذیرند که کواد یک اتحاد نظامی است. آنها در پاسخ به سوال‌های خبرنگاران در این خصوص به عدم وجود پیمانی رسمی در خصوص همکاری‌های نظامی در این چارچوب اشاره می‌کنند. با این وجود، به‌رغم اینکه هند هیچگاه از نظر رسمی شریک نظامی ایالات متحده محسوب نمی‌شده و همواره در برابر پیوستن به پیمان‌های نظامی مقاومت می‌کرده اما هم میان واشنگتن و توکیو و هم میان واشنگتن و کانبرا پیمان نظامی دوجانبه وجود دارد. این چهار کشور همچنین بارها اقدام به برگزاری تمرین‌ها و رزمایش‌های مشترک در منطقه هند - اقیانوس آرام کرده‌اند و حتی برخی کارشناسان از این اتحاد به عنوان «ناتوی شرقی» نام می‌برند.
به‌طور متقابل، استرالیا و ژاپن هم اقدامات چین را تهدیدی برای امنیت خود می‌دانند. ایجاد جزایر در دریای چین جنوبی، امضای توافق‌های امنیتی با جزایر اقیانوس آرام و تقویت قابل توجه نیروی موشکی و دریایی از جمله این اقدامات است.
روابط دیپلماتیک پکن، کانبرا و توکیو
در حالی که روابط چین و استرالیا اخیرا و در پی سفر پنی وانگ، وزیر امور خارجه استرالیا به چین به نسبت قبل کمی بهتر شده است اما روابط پکن و توکیو همچنان پرتنش است. به ویژه پس از اینکه ژاپن در میانه دسامبر اعلام کرد بودجه دفاعی خود را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و سلاح‌هایی را تولید خواهد کرد که می‌توانند خاک چین را هدف قرار دهند، این روابط متشنج‌تر شد.
هم توکیو و هم کانبرا در خصوص مساله تایوان و موضوع چین واحد بسیار با احتیاط عمل می‌کنند اما هر دو آنها از احتمال حمله نظامی چین به این جزیره نگرانند. به نوشته شبکه خبری سی‌ان‌ان در چنین شرایطی همکاری‌های نظامی میان ژاپن و استرالیا در حال افزایش است و آنها به تازگی اقدام به برگزاری مانورهای نظامی مشترک دوجانبه یا چندجانبه کرده‌اند.
در آخرین نمونه، هفته گذشته چتربازان ارتش استرالیا در یک تمرین برای حمله به اهداف از پیش تعیین‌شده که مشترکا با ارتش ژاپن برگزار می‌شد شرکت کردند. سال گذشته نیز رهبران دو کشور توافقی در راستای تسهیل دسترسی نظامیان این کشورها به پایگاه‌های نظامی کشور مقابل به امضا رساندند.
در چنین وضعیتی چین تلاش دارد روابط اقتصادی خود را با استرالیا تقویت کند تا از طریق تقویت روابط اقتصادی با استرالیا مانع از عمیق‌تر شدن روابط استرالیا و ژاپن شود.
دیدگاه تان را بنویسید