انتخابات سرنوشت‌ساز لبنان؛ آیا تغییر از صندوق رای بیرون می‌آید؟

روز گذشته انتخابات سرنوشت‌ساز سراسر در لبنان برگزار شد، انتخاباتی که دو سال بعد از انفجار سهمگین بندر بیروت و سه سال بعد از اعتراضات گسترده مردمی به وضعیت وخیم اقتصادی این کشور بحران‌زده غرب آسیا برگزار می‌شود تا پارلمان و دولت آینده لبنان را تعیین کند.

به گزارش روزنامه اعتماد، پیش‌بینی‌ها تا پیش از آغاز رای‌گیری نشان می‌داد که مشارکت رای‌دهندگان در انتخابات امسال نسبت انتخابات سال ۲۰۱۸ گسترده‌تر خواهد بود. یک روز قبل از آغاز انتخابات، میشل عون، رییس‌جمهور لبنان در سخنرانی خود از شهروندان خواست که به صورت گسترده در انتخابات شرکت کنند. وی گفت: «انقلابی که از صندوق آرا بیرون بیاید، صادقانه‌ترین نوع انقلاب است.» احزاب و جریان‌های سیاسی لبنان از نیمه شب جمعه تبلیغات انتخاباتی خود را متوقف کرده ‌بودند تا روز یکشنبه انتخابات در این کشور برگزار شود. سی‌ان‌ان روز یکشنبه گزارش کرد در منطقه طریق الجدیده بیروت که معمولا مشارکت رای‌دهندگان بسیار ناچیز است، روز یکشنبه صف‌های طویلی از رای‌دهندگان شکل گرفته ‌بود. در انتخابات امسال علاوه بر تحریم انتخابات از سوی یکی از قدرتمندترین جریان‌های اهل سنت، تعداد زیادی فهرست‌های جدید از جمله در میان اهل سنت و همچنین از سوی جریان‌های سیاسی برآمده از اعتراضات سال ۲۰۱۹ برای نخستین‌بار در انتخابات شرکت کرده‌اند.در انتخابات امسال بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار لبنانی واجد شرایط رای دادن هستند و قرار است از میان ۷۱۸ نامزد که در ۱۰۳ فهرست انتخاباتی حضور دارند در ۱۵ حوزه و ۲۷ زیرحوزه انتخاباتی ۱۲۸ نماینده پارلمان را انتخاب کنند. تعداد نامزدها در انتخابات امسال بیش از ۱۰۰ نفر بیشتر از انتخابات پیشین در سال ۲۰۱۸ است. ۱۲۸ کرسی پارلمان لبنان به صورت مساوی میان ۶۴ نماینده مسیحی و ۶۴ نماینده مسلمان و دروزی تقسیم می‌شوند و در میان مسلمانان هم ۲۷ کرسی در اختیار اهل سنت و همین تعداد در اختیار شیعیان قرار می‌گیرد، در حالی که دو کرسی متعلق به علوی‌ها و ۸ کرسی متعلق به دروزی‌ها است. به همان نسبت که کرسی‌های پارلمان در لبنان میان اقوام و مذاهب تقسیم شده است، مقام‌های ارشد نیز به همین شکل میان مسیحیان، اهل سنت و شیعیان تقسیم می‌شود. بر این اساس، رییس‌جمهور لبنان از میان مسیحیان مارونی که ۳۴ کرسی در پارلمان دارند، نخست‌وزیر از میان اهل سنت و رییس پارلمان از میان شیعیان انتخاب می‌شود.انتخابات سال جاری در لبنان در شرایط حساسی برگزار می‌شود، هرچند در طول چند دهه گذشته این کشور کوچک کرانه مدیترانه همواره گرفتار بحران‌های متعدد از جنگ‌های داخلی تا اشغال خارجی و مشکلات اقتصادی بوده است، اما از سال ۲۰۱۹ و در پی اعتراضات گسترده عمومی، شهروندان لبنانی به شکل گسترده‌ای نسبت به عملکرد حاکمیت این کشور بدبین شده‌اند. انفجار سال ۱۳۹۹ بندر بیروت که بیش از ۲۰۰ کشته و ۷۰۰۰ مجروح برجا گذاشت و عامل آن سوءمدیریت مقام‌های دولتی در نگهداری مواد خطرناک شیمیایی در انبارهای بندر اعلام شد، بر آتش خشم شهروندان افزوده است. شاید این انتخابات واپسین فرصتی باشد که شهروندان لبنانی به ساختار کنونی نظام طایفه‌ای این کشور می‌دهند. در پی یک دوره بحران اقتصادی از سال ۲۰۱۹ تاکنون، نزدیک به سه چهارم از جمعیت لبنان به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند. پارلمان در نخستین گام رییس خود را انتخاب خواهد کرد که احتمال زیادی وجود دارد بار دیگر بعد از ۳ دهه ریاست مستمر این مقام به نبیه بری، رهبر جنبش امل برسد. در گام بعدی، رییس‌جمهور میشل عون، از جریان‌های سیاسی برای مشورت با هدف معرفی نامزد نخست‌وزیری دعوت خواهد کرد. این فرآیند ممکن است مدت‌ها طول بکشد. میشل عون، رییس‌جمهور کنونی لبنان وعده داده است که پاییز امسال، زمانی که دوره شش ساله ریاست‌جمهوری‌اش به پایان می‌رسد دیگر برای این مقام نامزد نخواهد شد و اجازه خواهد داد تا پارلمان رییس‌جمهور جدیدی را به جای او انتخاب کند، اما مشخص نیست که جناح‌های سیاسی لبنان تا آن زمان بتوانند به تصمیم قطعی برای انتخاب نخست‌وزیر  جدید  برسند.

ائتلاف‌های  انتخاباتی

این انتخابات یک ویژگی منحصر به فرد دیگر هم دارد، برای نخستین‌بار از سال ۲۰۰۵، سعد حریری، نخست‌وزیر چند دوره‌ای لبنان در این انتخابات به عنوان نامزد شرکت نکرده است. او سال گذشته اعلام کرد که از سیاست کناره‌گیری می‌کند و جریان تحت رهبری‌اش به عنوان المستقبل را که در دو دوره گذشته نماینده اصلی جریان اهل سنت در پارلمان لبنان بود، ترک خواهد کرد. به رغم کناره‌گیری سعد حریری از سیاست، برادر او، بها حریری برای نخستین‌بار وارد سیاست لبنان شده است و هر چند خود نامزد حضور در انتخابات نیست با تاسیس یک جریان سیاسی جدید به نام سوا لبنان، قصد دارد بخشی از نیروهای پراکنده اهل سنت را به نفع خود جمع کند. خروج سعد حریری از انتخابات، وضعیت انتخابات را در میان اهل سنت به‌شدت رقابتی کرده است. با کناره‌گیری حریری و جریان المستقبل از انتخابات، عملا ائتلاف ۱۴ مارس که طی سال‌های گذشته محل جمع شدن گروه‌های مخالف حزب‌الله و مقاومت لبنان بود، دچار فروپاشی شده است. هرچند در این انتخابات حزب سوسیالیست ترقی‌خواه به رهبری ولید جنبلاط که عمدتا از سوی دروزی‌ها حمایت می‌شود و حزب نیروهای لبنانی به رهبری سمیر جعجع از مسیحیان مارونی در این انتخابات مشارکت کرده‌اند. به گزارش سی‌ان‌ان، هرچند حریری از هوادارانش خواسته است که انتخابات را تحریم کنند، اما مشاهدات میدانی حاکی از این است که در حوزه دوم لبنان که یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های نفوذ حریری محسوب می‌شد، رای‌دهندگان به شکل گسترده‌ای پای صندوق‌های رای حاضر شده‌اند.

برخلاف شکاف و پراکندگی در جریان ۱۴ مارس، جریان ۸ مارس که حول محور مقاومت لبنان شکل گرفته است به صورت منسجم وارد انتخابات شده است. حزب‌الله لبنان و جنبش امل از میان شیعیان و جریان المرده، به رهبری سلیمان فرنجیه و جریان آزاد ملی به رهبری جبران باسیل، وزیر امورخارجه پیشین و نزدیک به میشل عون، رییس‌جمهور با قدرت تمام در این انتخابات شرکت کرده‌اند. در پارلمان کنونی، با ۷۱ نماینده، اکثریت کرسی‌ها در اختیار جریان ۸ مارس است و تصور می‌شود که با حفظ اتحاد گروه‌های این جریان، این گروه‌ها بار دیگر بتوانند اکثریت خود را حفظ کنند.همزمان با ائتلاف‌های سنتی سیاسی در لبنان، تعداد زیادی از فهرست‌های تازه نیز در این انتخابات وارد شده‌اند. بسیاری از این فهرست‌ها با معرفی چهره‌های جدیدی که در گذشته مشارکتی در ساختار حاکمیت نداشته‌اند، خود را به عنوان جایگزینی برای وضعیت موجود معرفی می‌کنند و تلاش کرده‌اند بر ناامیدی گسترده رای‌دهندگان از طبقه حاکمان لبنان که بیش از سه دهه است کم و بیش دست نخورده بر تمام نهادهای این کشور مسلط هستند، سوار شوند. با این حال پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که به دلیل فقدان زیرساخت‌های حزبی و تشکیلاتی و ناشناخته‌بودن بسیاری از این افراد، تعداد کمی از این چهره‌های جدید به پارلمان جدید لبنان راه پیدا کنند.

حزب‌الله:  نتیجه  هر چه  باشد،  می‌پذیریم

شیخ نعیم قاسم معاون دبیر کل حزب‌الله لبنان، پس از انداختن رای خود به صندوق در حوزه رای‌گیری «الباشوره» در بیروت، از همه مردم لبنان خواست تا در انتخابات شرکت کنند و رای دهند. وی تصریح کرد: «من از همه دعوت می‌کنم که رای بدهند و گزینه خود را انتخاب کنند. بعد از انتخابات هیچ‌کس حق ندارد، بگوید که این مجلس نماینده او نیست. پس بگذارید مردم آزادانه و قاطعانه در انتخابات شرکت کنند. از اکنون می‌گوییم که نتیجه این انتخابات را هرچه که باشد و هرگونه تقسیم شود، خواهیم پذیرفت و برای خیزش لبنان، به سوی همه، دست دراز می‌کنیم.»

فرصتی  برای  اصلاح  فساد  و   ناکارآمدی

لبنان بزرگ‌ترین بحران اقتصادی از زمان جنگ داخلی این کشور را پشت سر می‌گذارد و بسیاری از شهروندان ناکارآمدی و ناتوانی طبقه حاکمان را عامل این بحران می‌دانند. در طول سال‌های اخیر، ارزش پول ملی لبنان ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است و این کشور با کمبود شدید کالاهای اساسی، استهلاک شدید زیرساخت‌ها و گرانی و تورم شدید مواجه است. از آنجا که سقوط اقتصادی لبنان یک سال بعد از انتخابات سال ۲۰۱۸ آغاز شد، این نخستین‌بار است که رای‌دهندگان رسما می‌توانند واکنش خود را به عملکرد حاکمان سیاسی نشان بدهند. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «آنچه در این انتخابات مورد آزمون قرار می‌گیرد فقط این نیست که کدام کرسی به چه کسی می‌رسد، بلکه پاسخ به این سوال اساسی است که آیا نظام سیاسی لبنان توانایی اصلاحات اشکالات گسترده خود را دارد یا نه؟»

فقر و مشکلات زیرساخت‌ها رای‌گیری روز یکشنبه را هم تحت‌تاثیر قرار داده ‌بود. براساس گزارش آسوشیتدپرس در شهر شمالی طرابلس که یکی از آسیب‌دیده‌ترین شهرهای لبنان از بحران اقتصادی جاری است، بسیاری از حوزه‌های رای‌گیری بدون برق بودند و رای‌دهندگان مجبور بودند برای خواندن فهرست نامزدها روی دیوار حوزه رای‌گیری از نور گوشی تلفن همراه خود  استفاده کنند.