کودتاهای متوالی در آفریقا؛ وقتی حیاط خلوت فرانسه از فرانسه خالی می‌شود

سید عماد حسینی- گرچه کودتاهای گابن و قبل از آن نیجر آفریقا دوباره مساله تحولات سیاسی در آفریقا با استفاده از قدرت نظامیان را به صدر رسانه‌ها آورد، اما به گفته کارشناسان، این رویکرد از سه سال پیش روند صعودی خود را آغاز کرده است.

کارشناسان مسائل آفریقا بر این باورند که اگر کودتاهای انجام‌گرفته از سال ۲۰۲۰ تا به امروز را به چشم یک پروژه یکپارچه نگاه کنیم، دولت فرانسه به عنوان استعمارگر سابق این کشورها که همچنان نفوذ گسترده‌ای در آنها دارد (یا تلاش می‌کند داشته باشد) بزرگ‌ترین بازنده ماجرا محسوب می‌شود.

با نگاهی به تاریخچه کودتاهای آفریقا طی حدود سه سال گذشته، هشت کودتا در کشورهای این منطقه رخ داده که کودتای گابن هشتمین کودتا از این دست است و قبل از آن نیز شاهد کودتای نظامیان در نیجر، مالی، بورکینافاسو، غنا و چاد بودیم؛ این در حالی است که مالی و بورکینافاسو طی این مدت دو کودتا را از سر گذرانده‌اند.

شاید شفاف‌‌ترین کودتا علیه منافع فرانسه در چاد اتفاق افتاد، که در جریان آن ادریس دیبی متحد معروف پاریس کشته شد اما دیری نپایید که پاریس موفق شد محمد دیبی پسر او را که او نیز متحد فرانسه است بر صندلی قدرت بنشاند.

در گابن نیز فرانسه دوباره همان بیانیه سابق خود را درباره محکومیت کودتا و تاکید بر انتخابات آزاد و شفاف تکرار و از طریق الیزابت بورن نخست‌وزیر این کشور تاکید کرد، به دقت اوضاع این کشور را تحت نظر دارد.

به گفته کارشناسان، فرانسه منافع اقتصادی گسترده و متنوعی در گابن دارد که حالا کودتای نظامی فعالیتش را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.

گابن که مستعمره سابق فرانسه در غرب آفریقاست، در سال ۲۰۲۲ به مهم‌‌ترین مقصد صادارت فرانسه بین ۶ کشور عضو مجموعه اقتصادی و مالی مرکز آفریقا (CEMAC) یعنی کامرون، جمهوری آفریقای مرکز، چاد، کنگو و گینه استوایی تبدیل شده بود.

باید اعتراف کرد، در حالی که تمام نگاه‌های جهان معطوف به جنگ روسیه و غرب در اوکراین یعنی شرق اروپاست، روس‌ها به همراه چین، نفوذ خود را در آفریقا ادامه می‌دهند و در آنجا نه فقط فرانسه بلکه کل بلوک غرب شرایط خوبی ندارند.

شاید تعبیر جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که بعد از کودتای گابن اعلام کرد گابن و کل کشورهای غرب آفریقا در موقعیت بدی هستند، بیشتر به شرایط بد غربی‌ها در این منطقه اشاره داشت، به‌ویژه که در تکمیل این جمله اعلام کرد: باید سیاست‌های اتحادیه اروپا در این منطقه بهبود پیدا کند.

امروز در حالی کشورهای متحد غرب در آفریقا یکی پس از دیگر سرنگون می‌شوند که اخبار حضور گروه‌های متحد روسیه همچون واگنر و نقش‌آفرینی پشت پرده آنها در این کودتاها به رغم اعلام مرگ رهبر این گروه، همچنان رسانه‌ای می‌شود.

در این گیرودار آنچه مشخص است اینکه شرایط فرانسه در منطقه‌ای که روزگاری حیاط خلوتش محسوب می‌شد چندان خوب نیست و احتمال پایان یافتن تاریخ اعتبار این واژه برای مناطق مهمی از آفریقا برای ارتباط آنها با فرانسه بسیار زیاد شده و این کشورها در حال تبدیل شدن به منطقه نفوذ قدرت‌های جدیدی همچون چین و روسیه هستند.