چین از نمد آشتی تهران و ریاض برای خودش کلاه دوخت

«آشتی با عربستان، دیرهنگام اما ضروری» عنوان یادداشت محمد شریعتی دهاقان برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده: برجام و مساله روابط با عربستان سعودی، دو مساله اصلی سیاست خارجی کشور هستند. برجام از نظر بین‌المللی برای ایران اهمیت دارد و روابط با عربستان سعودی کلید ورود به کشورهای عربی منطقه محسوب می‌شود. در واقع می‌توان گفت که دروازه بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با جهان عرب و کشورهای خلیج‌فارس، بهبود روابط تهران و ریاض است. روابط ایران و عربستان در دوران ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی‌رفسنجانی در دوره سازندگی و سید محمد خاتمی در دوره اصلاحات، مورد توجه جدی تهران قرار داشت. در این دو دولت بر سیاست تنش‌زدایی تکیه شد و بهترین دوره روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی در این دو دوره شکل گرفت. متاسفانه در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی، افرادی که مخالف رابطه ایران و عربستان سعودی بودند و تیترهای روزنامه‌های‌شان موید دشمنی‌شان با مناسبات تهران و ریاض بود، باعث شدند که روابط دو کشور به سمت تیرگی میل کند. امروز همان افراد یا دوستان‌شان در حاکمیت قرار گرفته‌اند؛ باعث خوشحالی است که دیدگاه این افراد تغییر کرده است و به سمت بهبود روابط تهران و ریاض حرکت می‌کنند.

مساله‌ای که در مورد ازسرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان وجود دارد، این است که برای این دستاورد چه هزینه‌ای پرداخت شده است و تعلل در بهبود روابط چقدر باعث شده که بهایی بیشتر برای آن پرداخت کنیم. همان‌گونه که امروز همچنان تحلیلگران معتقدند که اگر برجام به وقت خود به نتیجه می‌رسید، هزینه‌ای بسیار کمتر و امتیازاتی بسیار بیشتر برای کشور داشت. زمانی که فرصت برای احیای برجام پدید آمده ‌بود، متاسفانه مصوبه مجلس شورای اسلامی در آذر ۱۳۹۹ جلوی مسیری را که حسن روحانی، رییس‌جمهور وقت و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت آغاز کرده ‌بودند، گرفت. اگر در آن زمان مذاکرات هسته‌ای به نتیجه می‌رسید، ضررهای کمتری به ما می‌خورد و منافع بیشتری کسب می‌کردیم. در مورد توافق با عربستان هم معتقدم که باید این کار را تحسین کرد، اما متاسفانه این نتیجه با تاخیر به دست آمد.

نکته‌ای که در مورد بیانیه روز جمعه در مورد ازسرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان وجود دارد، این است که علی‌رغم محتوایی که رییس‌جمهور چین در بیانیه مشترک با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس علیه ایران بیان کرده ‌بود، ایران مجبور شد که به میانجیگری چین در این مساله تن بدهد، چراکه تنها معبر ما به جهان خارج به چین خلاصه شده است. دولت محافظه‌کار حاکم به این دلیل که شریک قدرتمندی در جهان به جز چین نداشت، مجبور شد در برابر اظهارات تند و ضدایرانی مطرح شده در بیانیه مشترک چین و شورای همکاری خلیج‌فارس سکوت کند. چینی‌ها تلاش کرده‌اند که از نمد آشتی تهران و ریاض برای خودشان کلاهی بدوزند و یک پیروزی منطقه‌ای برای خود ثبت کنند. از آنجا که تنها راه مفر و تنفس بین‌المللی ما در حال حاضر از مسیر چین می‌گذرد، ایرادی ندارد که این امتیاز را هم به چین داده‌ایم تا دست‌کم بتوانیم یک دستاورد منطقه‌ای برای خود کسب کنیم.

اصرار همیشگی دلسوزان برای احیای برجام به این دلیل بود که روابط ما با امریکا و اروپا بهتر شود تا مجبور نباشیم به یک قدرت جهانی تکیه کنیم. متاسفانه بعد از جنگ اوکراین، شرایط به گونه‌ای پیش رفته که مشکلات ما با غرب فقط به برجام و برنامه هسته‌ای خلاصه نمی‌شود و مساله کمک‌های ادعایی تسلیحاتی به روسیه هم به مشکلات ما با اروپا اضافه شده است. اتهام کمک‌های تسلیحاتی به روسیه باعث خشم اروپا و اوکراین شده است و افکار عمومی ایران هم نسبت به این شکل موضع‌گیری یک‌طرفه از سوی تهران رضایت ندارد، اما جلوی ضرر را از هر جا بگیریم منفعت است.

روابط با عربستان بسیار اهمیت دارد. ایران و عربستان دو کشور مهم در منطقه هستند و اگر نیروهای‌شان صرف مبارزه با همدیگر شود، هم دو کشور ضعیف‌تر می‌شوند و هم منطقه دچار تنش و بحران می‌شود. گامی که در پکن برداشته ‌شد، علی‌رغم همه ضعف‌ها، نقصان‌ها، تاخیرها، تعلل‌ها و هزینه‌ها، گام خوشحال‌کننده‌ای است و امیدواریم که در پی این گام دوباره افرادی صاحب قدرت ظهور نکنند که دوباره با شعارهای توخالی مانند بستن تنگه هرمز یا تهدید به حمله به عربستان به هر عنوان دوباره باعث تیرگی روابط شوند.

امیدواریم که این روابط در مرحله نخست مقدمه حل مسائل یمن شود، باعث کاهش تضادها در عراق شود و بعد هم ان‌شاءالله به حل مسائل سوریه و لبنان کمک کند. باید منتظر بود و دید که تهران و ریاض گام‌های بعدی را در بهبود روابط چگونه بر می‌دارند تا بتوان ارزیابی دقیقی از اثر این رابطه در مسائل منطقه داشت.