پیگیری وضعیت مسلمانان اویغورها در جریان سفر رئیسی به چین مغفول ماند

«جای خالی اویغورها در سفر رییسی» عنوان یادداشت محمود صادقی برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده: 1) یکی از موضوعاتی که به نظر می‌رسد در جریان سفر آقای رییسی با چین مغفول باقی مانده، پیگیری وضعیت مسلمانان ساکن در منطقه سین‌کیانگ چین است. در فرهنگ دینی آیات و روایات فراوانی داریم که در آنها درخصوص ضرورت حمایت از مسلمانانی که مورد ظلم قرار گرفته‌اند، صحبت شده است. در یکی از روایات آمده است: «منْ أصْبح لا یهْتمُّ بِأُمورِ الْمُسْلمین فلیس بِمُسْلِمٍ... آنکه صبح کند و دغدغه مسلمانان را نداشته باشد، مسلمان نیست.» علاوه بر این اصل سوم قانون اساسی که در 16 بند وظایف دولت جمهوری اسلامی را بیان کرده (در بند 16) به تبیین حوزه سیاست خارجی کشور پرداخته است. در این بند به تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمایت بی‌دریغ از مستضعفان جهان اشاره شده است.

البته روشن است این حمایت به معنای حاشیه‌سازی، مداخله در امور داخلی سایر کشورها و لشکرکشی و اقدامات مسلحانه نیست. در واقع با حفظ گزاره‌های ارتباطی دوستانه با سایر کشورها هم می‌توان از مسلمانان حمایت کرد. براساس این وظایف است که دولت ایران در بسیاری از مناطق جهان ازجمله در لبنان، سوریه، یمن، فلسطین، عراق و... از مسلمان حمایت می‌کند. اما این روند حمایتی درخصوص مناطق مسلمان‌نشین چین چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

2) منطقه سین‌کیانگ چین که اویغورها در آن ساکن هستند یکی از مناطق تاریخی است که اویغورها از دوران باستانی در آن منطقه زندگی کرده و در دوران بعد به اسلام گرویدند. جالب اینجاست که اویغورها ریشه‌های ایرانی دارند و هم از نظر فرهنگی و نژادی و هم از نظر زبانی نزدیکی فراوانی با ایران دارند. براساس آخرین آمارها بیش از 11میلیون نفر جمعیت دارند، جمعیتی که دولت چین تلاش‌های فراوانی برای هویت‌زدایی و ادغام آنها در هویت چینی انجام داده است. در واقع فشار زیادی از سوی حاکمیت چین برای جلوگیری از اجرای مناسک دینی مسلمانان اویغور صورت می‌گیرد.

موضوع حجاب هم در این منطقه موضوع مهمی است، برخلاف ایران که در آن حجاب اجباری وجود دارد، براساس گزارش رسانه‌های چینی، در این کشور تلاش می‌شود به اجبار حجاب از سر زنان مسلمان برداشته شود. بسیاری از دانشجویان اویغور به همین دلیل از دانشگاه اخراج شده‌اند. فشارهای دیگری همچون کار اجباری، عقیم‌سازی، سقط جنین و جلوگیری از زاد و ولد و... هم اعمال می‌شود. براساس آمارها نرخ زاد و ولد در منطقه مرتبط با اویغورها حتی تا 24درصد هم کاهش یافته است. 

3) به‌طور کلی دولت چین متهم است به نقض سیستماتیک حقوق مسلمانان، حتی اخباری درباره تجاوز به زنان مسلمان در کمپ‌هایی که برای بازآموزی خاص آنها تدارک دیده می‌شود، منتشر شده است. این کمپ‌ها با هدف چینی‌سازی و جلوگیری از متنوع شدن فرهنگ‌های فولکلور چینی احداث شده‌اند. البته قصد من قضاوت کردن نیست و نمی‌گویم که همه این گزارش‌ها درست است یا غلط است. حرف من این است که دولت ایران از طریق مناسبات ارتباطی دوستانه‌ای که دارد، می‌تواند از دولت چین در این زمینه پرس و جویی دوستانه داشته باشد.

نباید فراموش کرد، دولت‌های مسلمانی از جمله ترکیه این رفتارها را محکوم کرده و خواستار پاسخگویی دولت چین در این زمینه شده‌اند. لازم است، دولت ایران هم نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نبوده و با استفاده از ظرفیت‌های ارتباطی و راهبردی که با چین دارد، پیگیری حقوق مسلمانان این منطقه باشد. اما متاسفانه تا به امروز نه تنها در این زمینه اقدام مناسبی صورت نگرفته است، بلکه در مواردی حتی سفرای ایران هم رفتار چینی‌ها با مسلمانان اویغور را توجیه کرده‌اند. 

4) به نظر می‌رسد حداقل کاری که دولت و رییس‌جمهوری ایران در این زمینه می‌تواند بکند، پرس‌وجو و طرح پرسش است. ضمن اینکه رییس‌جمهور ایران در جریان سفر به چین می‌توانستند، دیدار از این مناطق را هم برنامه‌ریزی کنند. البته هیچ کس موافق ایجاد تنش در روابط میان دو کشور نیست، اما حداقل می‌توان کاری کرد که اطلاعاتی در این زمینه از سوی مقامات چینی دراختیار ایران قرار بگیرد. متاسفانه نه تنها این ضرورت‌ها مورد توجه قرار نگرفته، بلکه اساسا موضوعی ذیل عنوان مسلمانان اویغور در صدا و سیما سانسور می‌شود. مبتنی بر یک چنین ضرورت‌ها و بایدهایی که من توییتی در این خصوص منتشر و در آن عنوان کردم، ایران که خود را‌ ام‌القرای جهان اسلام می‌داند، نباید نسبت به وضعیت مسلمانان استان سین‌کیانگ و اویغورها بی‌تفاوت باشد. درخواست توضیح درباره وضعیت مسلمانان این منطقه حداقل کاری است که آقای رییسی می‌توانستند از طرف چینی درخواست کنند که متاسفانه نشانه‌ای از اجرای این ضرورت مشاهده نمی‌شود.