تولدی دوباره برای روسیه در جنگ

محمدحسین  لطف‌الهی- پس از ماه‌ها عدم پیشرفت و عقب‌نشینی‌های مدام از مناطق اشغال‌شده، روسیه توانست با فتح شهر سولدار و رسیدن به دروازه‌های باخموت یک پیروزی چشمگیر کسب کند؛ این اما تنها یک آغاز برای دور تازه عملیات‌های تهاجمی روسیه است.

وزارت دفاع روسیه شامگاه پنجشنبه 12 ژانویه در بیانیه‌ای اعلام کرد کنترل شهر سولدار را به‌طور کامل در اختیار گرفته است و این پیروزی را برای «ادامه آزادسازی دونتسک» ضروری توصیف کرد. در این بیانیه از نقش نیروهای توپخانه، موشکی و هوایی روسیه تقدیر شده اما اعتبار اصلی برای تصرف شهر سولدار به نیروهای هوابرد ارتش روسیه داده شده که با «غافلگیر کردن نیروهای اوکراین» و «تصرف ارتفاعات و محاصره شهر» ضربه نهایی را به مدافعان اوکراینی سولدار وارد کردند.

در بیانیه وزارت دفاع روسیه به گروه شبه‌نظامی واگنر که براساس گزارش‌های میدانی خبرنگاران، داده‌های منتشرشده از سوی بلاگرهای نظامی روس و اظهارات و مستندات خود این گروه نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در حملات علیه سولدار ایفا کرده، هیچ اشاره‌ای نشده است.

یک روز پس از صدور این بیانیه، آندری تروشف یکی از فرماندهان ارشد گروه واگنر نسبت به آن واکنش نشان داد و وزارت دفاع روسیه را به «دزدیدن دستاوردهای دیگران» متهم کرد. 

مقام‌های اوکراینی تا روز یکشنبه سقوط کامل شهر را انکار می‌کردند و اظهار می‌داشتند که هنوز تعدادی از نیروهای مدافع، در برخی نقاط شهر باقی‌مانده‌اند و به دفاع مشغولند. وزارت دفاع بریتانیا نیز در ارزیابی روزانه روز یکشنبه خود اعلام کرد که در سولدار هنوز نیروهای نظامی اوکراین حضور دارند، هرچند در این ارزیابی تصریح شده است که تنها تعداد کمی از آنها باقی‌ مانده‌اند.

روزنامه کی‌یف ایندیپندنت چاپ اوکراین روز دوشنبه 16 ژانویه در گزارشی به نقل از فرماندهان نظامی اوکراین در دونتسک تایید کرد ساختمان‌های دولتی و مناطق صنعتی شهر سولدار به‌طور کامل به دست روس‌ها افتاده است. به نوشته این روزنامه، در حال حاضر خطوط دفاعی اوکراین به خارج از شهر منتقل شده است. 

 چرا تصرف سولدار مهم‌ترین پیروزی روسیه در ماه‌های اخیر است؟ شهر سولدار در 20 کیلومتری شمال باخموت قرار دارد. روسیه برای هفته‌ها در تلاش بود تا شهر باخموت را تصرف کند. شهر باخموت موقعیت بسیار استراتژیکی دارد و کارشناسان نظامی می‌گویند هر کدام از طرف‌ها که این شهر را در اختیار داشته باشد، بر دو بزرگراه اصلی استان دونتسک تسلط می‌یابد و مسیر بسیار آسان‌تری برای اجرای عملیات‌های آفندی در اختیار خواهند داشت. روسیه امیدوار است با تصرف شهر سولدار بتواند محاصره باخموت را تکمیل کرده و بار دیگر به پیشروی در استان دونتسک ادامه دهد.

مجله تایم در گزارشی درباره اهمیت سولدار می‌نویسد: «تصرف شهر معدنی کوچک سولدار یک گام مهم برای نیروهای نظامی روسیه در مسیر محاصره شهر باخموت است که آنها از ماه آگوست در تلاش برای تصرف آن بودند.» به نوشته تایم، در حالی که روسیه به سالگرد آغاز حمله نظامی خود علیه اوکراین نزدیک می‌شود این پیروزی اهمیت مضاعفی برای مسکو پیدا کرده و به همین دلیل است که روس‌ها با متحمل شدن تلفات شدید به پیشروی در سولدار و تلاش برای محاصره باخموت ادامه دادند.

کارشناسان نظامی می‌گویند هرچند سولدار سقوط کرده، با توجه به باقی ماندن خطوط دفاعی اوکراین در بیرون از این شهر همچنان خطر تکمیل محاصره باخموت یک خطر فوری و قطعی نیست، اما احتمال رخ دادن آن وجود دارد.

ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین دوشنبه هفته گذشته در یک سخنرانی اعلام کرد که حمله روس‌ها به شهر سولدار به اندازه‌ای شدید است که عملا هیچ موجود زنده‌ای غیر از نظامیان در شهر باقی‌نمانده و هیچ دیوار سالمی دیگر در آن شهر وجود ندارد.

ایالات متحده تلاش دارد این پیروزی را یک پیروزی نمادین برای روسیه نشان دهد و از اهمیت آن بکاهد. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت کاخ سفید روز پنجشنبه 12 ژانویه به خبرنگاران گفت: «علاوه بر اینکه انگیزه‌های اقتصادی هم در حملات روسیه وجود دارد اما هر پیروزی در این منطقه بیش از آنکه یک پیروزی مهم باشد، یک پیروزی نمادین است.» کربی تاکید کرد: «حتی اگر روسیه بتواند کل دو شهر سولدار و باخموت را هم تصرف کند، باز هم تاثیر استراتژیک و جدی روی سرنوشت جنگ نخواهد داشت.»

انگیزه‌های گروه شبه‌نظامی واگنر و به خصوص رییس این گروه یعنی یوگنی پریگوژین نیز برای تصرف سولدار قابل توجه بود. او که برای مدت‌ها به انتقاد از مدیریت جنگ اوکراین و وزیر دفاع روسیه مشغول بود تلاش داشت با کسب یک پیروزی بزرگ خود را به ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه نزدیک‌تر کند. رسانه‌های غربی مدعی هستند که انگیزه‌های اقتصادی نیز در تصمیمات گروه شبه‌نظامی واگنر تاثیرگذار بوده و پریگوژین برای در اختیار گرفتن معادن بزرگ نمک و سنگ گچ در سولدار تلاش داشته است.

برنامه روسیه برای ادامه جنگ: موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در ارزیابی روز یکشنبه 15 ژانویه خود از جنگ اوکراین نوشته است که به نظر می‌رسد کرملین در پی انجام یک عملیات آفندی قاطع و تاثیرگذار طی 6 ماه آینده خواهد بود تا بتواند ابتکار عمل را در اختیار گرفته و به ضدحمله‌های موفق اوکراین که باعث خارج شدن بسیاری از مناطق اشغال‌شده از دست روس‌ها شد، پایان دهد. به نوشته این موسسه، نشانه‌های آشکاری وجود دارد که روسیه در تلاش برای تقویت نیروی انسانی و ستادهای فرماندهی خود است. آنها قصد دارند تعداد نیروهای نظامی خود را که تا سپتامبر 2022 حدود 1 میلیون و 350 میلیون نفر برآورد شده بود به 2 میلیون نفر برسانند. 

مقام‌های اطلاعاتی غربی می‌گویند روسیه در حال «تدارک یک حمله جدی» است و یکی از نشانه‌های این مساله را گام برداشتن روسیه برای موج دوم بسیج عمومی در این کشور می‌دانند.

از سوی دیگر روسیه هنوز از کسانی که در موج اول بسیج عمومی به خدمت اجباری فراخوانده شده بودند برای عملیات‌های تهاجمی خود استفاده نکرده و از آنها در مواضع دفاعی بهره برده تا آموزش‌شان کامل شود. کارشناسان نظامی پیش‌بینی می‌کنند پایان آموزش آنها همزمان با آغاز موج جدید حملات بزرگ روسیه در اوکراین باشد.

موسسه مطالعات جنگ پیش‌بینی کرده هدف اصلی عملیات‌های روسیه در ماه‌های آینده شرق اوکراین و دو استان لوهانسک و دونتسک باشند. این موسسه همچنین هشدار داده که نباید نیروهای نظامی روسیه را دست‌کم گرفت و تاکید کرده اوکراین به حمایت‌های نظامی بسیار بیشتری در ماه‌های آینده احتیاج دارد.

ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه روز یکشنبه با ارزیابی مثبت روند «عملیات نظامی» این کشور در اوکراین، گفت که همه‌چیز طبق برنامه پیش می‌رود. پوتین در گفت‌وگو با برنامه «مسکو.کرملین.پوتین»، ابراز امیدواری کرد که مبارزان و سربازان ارتش روسیه یک بار دیگر با نتایج کارشان، همه را خوشحال کنند. وی درباره عملیات نظامی در اوکراین تاکید کرد: «تحرک و روند عملیات مثبت است. همه‌چیز در چارچوب برنامه وزارت دفاع و ستاد کل ارتش پیش می‌رود و امیدوارم که رزمنده‌های ما مثل همیشه و یک بار دیگر ما را با نتیجه نبردشان خوشحال کنند.» وی همچنین وضعیت اقتصادی روسیه را باثبات و فراتر از حد انتظارات توصیف کرد و افزود: «این ثبات بر اساس همه شاخص‌های اقتصاد کلان مشخص است. همانطور که در نشست قبلی دولت هم گفتم، یکی از شاخص‌ها نرخ بیکاری است که در پایین‌ترین سطح قرار داشته و تورم هم کمتر از پیش‌بینی‌ها بوده و مهم‌تر اینکه روند نزولی دارد.»

روسیه از پس مشکلات لجستیکی برآمد؟ به گفته بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل ناکامی روسیه در عدم دستیابی به اهداف اولیه خود در میدان نبرد، از جمله تصرف کی‌یف، ناکامی در حفظ خارکیف و ناتوانی در حفظ خرسون و ناتوانی در تامین لجستیک بود. اما مشکلات لجستیکی که در روزهای ابتدایی جنگ باعث تمسخر نظامیان روس از سوی رسانه‌های غربی می‌شد به نظر می‌رسد به مرور زمان رفع شده است.

یک نظامی اوکراینی که از ابتدای جنگ به تحلیل مسائل مربوط به جنگ در توییتر مشغول است در این باره نوشته: «مشاهدات من و اطلاعاتی که به آن دسترسی دارم نشان می‌دهد برخلاف گفته‌های بسیاری از مقام‌ها و کارشناس‌ها، نیروهای روسیه دیگر از مشکلات لجستیکی حیاتی رنج نمی‌برند.» او در ادامه به تشریح دلایل خود پرداخته است: «بله، روس‌ها گهگاه با کمبود برخی از انواع مهمات مواجه می‌شوند، اما در مجموع، ما شاهد آن هستیم که آنها همچنان به تلاش‌ها برای سازماندهی لجستیکی و انتقال حجم زیادی از تدارکات از سراسر روسیه جبهه‌های جنگ ادامه می‌دهند. از طرفی، خطوط تدارکاتی روس‌ها بارها و بارها در طول جنگ از سوی اوکراینی‌ها هدف قرار گرفته و این مساله باعث شده است که آنها به مرور زمان به سراغ راه‌هایی بروند هرچند مسیر ارسال تدارکات و زمان مورد نیاز برای این کار را طولانی‌تر می‌کند اما در مقابل امن‌تر است. این اشتباه تحلیلی هم در میان کارشناسان وجود دارد که آنها مشکلات به وجود آمده ناشی از آسیب دیدن خطوط تدارکاتی روسیه را به پایان مهمات این کشور ربط می‌دادند که شواهد نشان می‌دهد درست نیست.»

مایکل کافمن، تحلیلگر اندیشکده CNA در خصوص اظهارنظر این نظامی اوکراینی می‌گوید: «تحلیل من این است که روسیه در رفع اختلالات لجستیکی و مشکلات پدید آمده در پی این موضوع بسیار موفق‌تر از آنچه مطرح می‌شود عمل کرده اما کاهش ذخیره مهمات این کشور همچنان یک چالش جدی برای روس‌ها در سال 2023 خواهد بود.»