سفر بایدن به عربستان فقط یک مقدمه بود، ایالات متحده باید نفوذ خود را در خلیج‌فارس حفظ کند

مترجم: آسیه یزدی- در حالی که عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس روی حمایت‌های پایدار ایالات متحده حسابی ویژه باز کرده بودند، سیاست‌های ایالات متحده در منطقه نشان از سردرگمی عمیقی دارد که حتی رهبران کشورهای عربی را به شدت نگران و مضطرب کرده است. بحران‌های جهانی و منطقه‌ای که با شروع جنگ روسیه و اوکراین تشدید شده و انتظار می‌رود در ماه‌های آینده نیز پیامدهای گسترده‌تری برای کشورهای اروپایی، به عنوان متحدین استراتژیک ایالات متحده، ایجاد کند، در کنار رقابت گسترده آمریکا با چین و روسیه برای گسترش نفوذ خود در منطقه، آمریکا را در شرایطی قرار داده که شاید منافع کشورهای عربی را به عنوان متحدان جدید خود در اولویت تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای قرار ندهد. یادداشت پیش رو اشاره‌ای است به پیچیدگی وضعیت کشورهایی که به حمایت ایالات متحده سخت دلگرم بوده و اکنون با تردیدهایی جدی روبه‌رو هستند. ترجمه و انتشار این مطلب نوشته فاطمه ابوالاسرار و منتشر شده در Middle East Eye در سایت اعتمادآنلاین به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و تنها به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان ایرانی با آرا و دیدگاه‌های کارشناسان و رسانه‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد.

***

در نشست جده در اواسط جولای ۲۰۲۲، پرزیدنت جو بایدن اعلام کرد «آمریکا بازگشته است»، پیامی که مورد استقبال عربستان سعودی و رسانه‌های منطقه خلیج‌فارس قرار گرفت.¹ در هر حال، واشینگتن بدون حفظ تداوم در توجه و تلاش خود در این منطقه قادر نیست از نفوذش در خاورمیانه محافظت و روابط  مستحکمی برقرار کند، موضوعی که با هر بار تغییر دولت در آمریکا در نوسان است.

هر قدر که ایالات متحده از خاورمیانه فاصله بگیرد، نفوذ خود را بیشتر را از دست می‌دهد و فضای آزادتری را برای روسیه و چین فراهم می‌کند تا این خلأ را پر کنند. به نظر می‌رسد کاخ سفید در چند سال گذشته نگران این موضوع نبوده، اما جنگ در اوکراین تغییری شگرف در پویایی‌های سیاسی و نیز برداشت‌های سیاست‌مداران ایجاد کرد. بحران اقتصادی جهان که از پیامدهای این جنگ است، با تشدید شرایط سخت اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا همراه شده و ایالات متحده را هم تحت تاثیر قرار داده است.² این بحران ماهیت به هم پیوسته اقتصاد جهانی و ضرورت تحدید تجارت با برخی کشورها و در عین حال ارتقای همکاری با برخی دیگر را برجسته می‌کند. در راستای این سیاست، به نظر می‌رسد عربستان سعودی، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی، در حوزه «حمایت دوستانه»³ آمریکا قرار گرفته باشد.

طبیعتاً با توجه به روابط اصطکاکی و فرسوده واشینگتن با ریاض به دلیل جنگ یمن و نیز قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی و مقیم ایالات متحده، تردیدهای زیادی در مورد اینکه آیا عربستان سعودی مایل به کمک باشد وجود داشت. در این بین، روابط عربستان سعودی با روسیه نیز در سطوح سیاسی و نظامی، به ویژه با امضای «توافقنامه همکاری نظامی» در سال گذشته در پس فشارهای عمومی آمریکا برای کاهش فروش تسلیحات به سعودی بهبود یافته است.⁴ علاوه بر این، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، همین ماه گذشته و طی یک بازدید غیرمنتظره از «مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ»، روابط ریاض و مسکو را «گرم مانند هوای ریاض» توصیف کرد که این موضوع  تردیدهایی را در مورد آمادگی عربستان سعودی در همکاری با آمریکا ایجاد کرد.⁵

بنابراین سوال این است که آیا کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس می‌توانند پس از سال‌ها بی‌تفاوتی ایالات متحده، به تامین منافع آمریکا کمک کنند؟ در حال حاضر به نظر می‌رسد پاسخ مثبت باشد. آموس هوخشتاین، فرستاده ویژه ایالات متحده و هماهنگ‌کننده امور بین‌المللی انرژی گزارش داد که در جریان سفر بایدن و بر اساس گفت‌وگوهای انجام شده در جده، تولیدکنندگان بزرگ نفت احتمالاً در هفته‌های آینده تولید خود را افزایش خواهند داد.⁶ محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در 16 ژوئیه گفت ریاض ظرفیت تولید خود را تا سال 2027 به 13 میلیون بشکه در روز افزایش می‌دهد که بسیار بالاتر از میانگین تولید 10.7 میلیون بشکه توسط عربستان در سال 2021 است.⁷ مشخص نیست آیا ریاض واقعاً می‌تواند تولید خود را به این سرعت که کارشناسان صنعت نفت ادعا می‌کنند افزایش دهد، یا اینکه قصد دارد اکتشافات بیشتری انجام دهد،⁸ زیرا ظرفیت تولید پایدار عربستان در حال حاضر و طبق برآورد «آژانس بین‌المللی انرژی» 12.2 میلیون بشکه در روز است.⁹ علاوه بر این، فراتر از ملاحظات فنی، چالش‌های دیگری نیز برای افزایش تولید وجود دارد، نکته‌ای که با حمله شبه‌نظامیان حوثی مورد حمایت ایران در ماه مارس به پالایشگاه نفت عربستان در ینبع پدیدار شد.¹⁰ با این حال، پیام کلی روشن است: سعودی‌ها و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس آماده افزایش ظرفیت تولید نفت با همکاری ایالات متحده هستند.

این همکاری لزوماً به این معنا نیست که عربستان سعودی روابط رو به رشد خود با روسیه را به خطر می‌اندازد. در واقع، به نظر می‌رسد سعودی‌ها مشتاق حفظ سیاست درهای باز با روس‌ها باشند، زیرا دولت بایدن تلاش‌هایی را برای احیای توافق هسته‌ای با ایران دنبال می‌کند. پرزیدنت بایدن در مقاله 9 ژوئیه خود در واشینگتن پست تاکید کرد که با وجود نگرش خصمانه تهران و عدم همکاری با «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در مورد فعالیت پیشین هسته‌ای خود، برای جبران «انزوای» تحمیل شده بر ایران به اروپا و دیگر متحدانش می‌پیوندد.¹¹ ریاض متوجه شده امنیت ملی عربستان برای ایالات متحده اولویت ندارد.

پرزیدنت بایدن کوشید به کشورهای اجلاس جده اطمینان دهد که بر قصد خود در تعامل مجدد با خاورمیانه از طریق «رهبری اصولی آمریکا» مصر است و بنابراین «خلئی» باقی نمی‌گذارد که توسط روسیه، چین و ایران پر شود. بایدن در چارچوب «پنج اصل کلیدی» خود که در این اجلاس معرفی شد،12 حمایت خود را از کشورهای هم‌فکر که از نظم بین‌المللی «مبتنی بر قوانین» حمایت می‌کنند، ابراز کرد. او همچنین به کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس اطمینان داد ایالات متحده از امنیت این خلیج حمایت خواهد کرد و به قدرت‌های خارجی یا منطقه‌ای اجازه نمی‌دهد آبراهه‌‌های آن را با تهدیدهای بازدارنده به خطر بیندازند. علاوه بر این، او قول داد ایالات متحده برای کاهش تنش‌ها، تشنج‌زدایی و پایان دادن به درگیری‌ها تا جایی که ممکن باشد تلاش خواهد کرد.

در این زمینه، دولت بایدن قبلاً تلاش کرده تا با ترویج دیپلماسی به عنوان ابزار اصلی برای حل مناقشه، بر مسیر جنگ در یمن تاثیر مثبت بگذارد. با این حال، با وجود همکاری دیپلماتیک پایدار در 18 ماه گذشته که منجر به تغییرات قابل توجهی در صحنه سیاسی یمن شده، تلاش‌های دولت بایدن نه صلح را به ارمغان آورده و نه یمن و منطقه را امن‌تر کرده است. پایان دادن به جنگ به راحتی قابل دستیابی نیست، زیرا ایالات متحده فاقد اهرم مستقیم با همه طرف‌های درگیر، به ویژه شبه‌نظامیان حوثی است.

با توجه به ناتوانی آمریکا در تأثیرگذاری بر حوثی‌ها و همچنین هدف بسیار دشوار دولت بایدن برای «خاتمه جنگ در یمن»،¹³ بهترین کاری که دولت او می‌تواند انجام دهد فشار بر سعودی‌ها برای پایان دادن به دخالت یا کاهش چشمگیر عملیات نظامی‌ در یمن است. با این حال، خروج سعودی‌ها قبل از برقراری صلح، تمامیت ارضی یمن را به خطر می‌اندازد و این کشور را یک‌سره در برابر حملات حوثی‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. دولت بایدن بالاخره پیچیدگی وضعیت را درک کرده¹⁴، و در مورد دشواری‌های جلب همکاری حوثی‌ها اظهار نظر کرده است¹⁵، اما همچنان باید موضعی قاطع در قبال ایران و فعالیت‌های ناخوشایند آن که منطقه را بی‌ثبات می‌کند، اتخاذ کند.

اظهارات پرزیدنت بایدن در مورد اهمیت پیگیری توافق ایران در منطقه نارضایتی ایجاد کرده است، زیرا به نظر می‌رسد ایالات متحده بدون توجه به نگرانی‌های امنیتی شرکای عرب خود در مورد نقش و فعالیت‌های ایران در خاورمیانه، به دنبال منافع خود و کشورهای اروپایی است. دیدگاه‌های متفاوت در این موضوع باید با مشارکت اسرائیل و کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس جده، برای احیای روابط با ایران، همگرا شوند و مذاکرات باید فراتر از برنامه هسته‌ای تهران گسترش یابد تا برنامه موشکی بالستیک و حمایت از شبه‌نظامیان در منطقه را نیز پوشش دهد.

در مجموع، به نظر می‌رسد سعودی‌ها مایل به حمایت از ایالات متحده هستند، اما با توجه به رویکردهای متفاوت سیاست‌گذاری در قبال امنیت منطقه‌ای، در تلاش هستند کمتر به واشینگتن وابسته باشند. سعودی‌ها می‌دانند که هر چهار یا هشت سال یک بار تغییراتی در دولت آمریکا و رویکردهای آن رخ می‌دهد، به این معنی که سیستم آمریکایی نمی‌تواند تضمین نامحدود ارائه دهد. در آینده، آنچه مهم است ایجاد اعتماد و تعلق خاطر از سوی هر دو گروه دموکرات‌ و جمهوری‌خواه در التزام آمریکا به رهبری اصولی در خاورمیانه به عنوان پشتوانه حفاظت از مشارکت‌های فی‌مابین است. ایالات متحده همچنین باید ثابت کند که نه فقط برای پاسخ به بحران‌های جهانی مانند جنگ اوکراین، یا چالش‌های اقتصادی داخلی در آمریکا، به تعامل مجدد با عربستان سعودی و سایر کشورها سوق داده شده، بلکه به این تعامل در هر حال متعهد است، زیرا ارزش چنین مشارکت‌هایی را در بلندمدت می‌فهمد و مزایای آن را برای ثبات منطقه درک می‌کند.

پی‌نوشت:

[1] https://www.arabnews.com/node/2123581

[2] https://crsreports.congress.gov/product/pdf/IF/IF12104

[3] https://www.cnbc.com/2022/07/19/us-treasury-secretary-on-supply-chain-resilience-use-friend-shoring.html

[4] https://www.arabnews.com/node/1916066/saudi-arabia

[5] https://www.arabnews.com/node/2104716/business-economy

[6] https://www.reuters.com/business/energy/how-much-extra-oil-can-saudi-arabia-pump-2022-07-18/

[7] https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2022-07-20/saudi-arabia-reveals-oil-output-is-near-its-ceiling#xj4y7vzkg

[8] https://www.upstreamonline.com/opinion/capacity-constraints-is-saudi-oil-output-nearing-its-ceiling-/2-1-1266424

[9] https://oilprice.com/Energy/Oil-Prices/Will-Saudi-Arabia-Pump-More-Oil-For-Biden.html

[10] https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-21/saudi-arabia-says-yemeni-attacks-may-disrupt-global-oil-supplies#xj4y7vzkg

[11] https://www.washingtonpost.com/opinions/2022/07/09/joe-biden-saudi-arabia-israel-visit/

[12] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2022/07/16/remarks-by-president-biden-at-the-gcc-3-summit-meeting

[13] https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2022/06/02/president-biden-statement-on-the-un-mediated-truce-extension-in-yemen

[14] https://text.npr.org/965228803

[15] https://www.usip.org/publications/2022/02/houthi-offensive-primary-obstacle-peace-yemen-says-us-special-envoy-lenderking