جنگ اوکراین چه تبعاتی برای خاورمیانه دارد؟

سید عماد حسینی- از میان آتش و دود جنگ در اوکراین یک واقعیت انکارناپذیر نمود پیدا کرده است، واقعیتی که بیانگر دگردیسی در نظام بین‌المللی است.

به تعبیری می‌توان گفت با ورود نظامیان روس به خاک اوکراین تحولات ژئوسیاسی که از شش سال پیش در جهان آغاز شده بود به مقصد رسیده و صفوف جدیدی در منطقه له و علیه روسیه (و به تبع آن آمریکا) در کل جهان به طور اعم و خاورمیانه به طور اخص تشکیل شده است.

فارغ از تبعات مثبت و منفی این صف‌بندی‌ها و حتی تبعات بی‌طرفی‌های کمرنگی که در این فرایند شکل گرفت، یکی از اولین نتایج جنگ اوکراین اعلام پایان قبضه بلامنازع ایالات متحده بر جهان تک‌قطبی است که از دوره پساجنگ سرد آغاز شد و بعد از حوادث 11 سپتامبر به نقطه اوج خود رسید.

اقدام ایالات متحده در تنها گذاشتن متحد خود (اوکراین) در وانفسای تهاجم قدرت بزرگی همچون روسیه آن هم چند ماه بعد از خروج فرارگونه از افغانستان و پیش از آن تنها گذاشتن متحدان مادام‌العمرش همچون حسنی مبارک در جریان قیام‌های بهار عربی باعث شده است تا متحدان ایالات متحده در منطقه چه کشورهای حوزه جنوبی خلیج‌فارس و چه اسرائیل انتقاداتی را که پیشتر زیر لب زمزمه می‌کردند این بار با صدای بلند فریاد بزنند و بابت دچار شدن به سرنوشتی مشابه ابراز نگرانی کنند.

با این حال برخی از تحلیلگران هوادار همسویی با سیاست‌های آمریکا کماکان تلاش دارند با مطرح کردن نظریه‌‌هایی همچون دام پهن‌شده آمریکا برای روسیه در اوکراین نبود چتر حمایتی وعده داده‌شده آمریکا را توجیه کنند.

در سوی دیگر ماجرا اولین نشست مذاکرات روسیه و اوکراین هم نشان داد بازگشت به وضعیت گذشته بدون یک تحول و بده‌بستان قابل توجه در این فرایند امکان‌پذیر نیست.

به تعبیری واضح‌تر، در حال حاضر بحران اوکراین سه سناریو را پیش روی خود می‌بیند: اول پذیرش خواست روسیه از سوی اوکراین و اتحادیه اروپا که به معنی قبول شکست غرب در مقابل مسکو است و می‌تواند دروازه‌های جهنم را به روی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ناتو باز کند.

دوم قبول فوری عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا که به معنای صف‌آرایی نظامی تمام اتحادیه اروپا و غرب در کنار اوکراین در مقابل روسیه است، امری که می‌تواند منجر به اقدام مشابه متحدان روسیه شود و کره زمین را به سمت و سوی پرتگاه جنگ جهانی سوم بلغزاند.

سوم ادامه شرایط فعلی جنگ تقریباً متعادل از طریق حمایت تسلیحاتی و نیروی انسانی غرب از اوکراین است که با هدف به فرسایش کشاندن ارتش روسیه و جلوگیری از تحقق قاطع پیروزی برای پوتین، انجام می‌شود.

چند روز پیش تصویری ماهواره‌ای از یک ستون 46 کیلومتری از ادوات نظامی روسیه که به سوی کی‌یف پیشروی می‌کرد در رسانه‌های جهان منتشر شد، در مقابل همزمان با آن خبر رسید جنگنده‌های ارسالی کشورهای غربی به تدریج در حال نشستن در فرودگاه‌های کشورهای همسایه اوکراین هستند، دو تصویری که گفته می‌شود می‌توانند سرنوشت جنگ اوکراین را مشخص کنند؛ بر این اساس صاحب‌نظران معتقدند هر کسی زودتر برنامه‌های خود را در این جنگ اجرایی کند، احتمالاً برنده آن خواهد بود.

با این حال تنها ابهامی که در این میان باقی خواهد ماند سرنوشت برخی کشورها است که مواضع و شاید آینده خود را به این جنگ گره زده‌اند، به این امید که شرط‌بندی آنها صحیح از آب در‌آید!