تداوم حضور روس‌ها در بلاروس و افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره جنگ

نشانه‌های جنگ هرروز بیشتر و بیشتر پدیدار می‌شوند؛ درگیری‌ها در دو استان شرقی لوهانسک و دونتسک به‌شدت ادامه دارد، حجم نیروهای روسیه در نزدیکی مرز با اوکراین به صورت روزافزون افزایش می‌یابد و در اقدامی برخلاف تمامی وعده‌های پیشین مینسک و مسکو، نیروهای روس قرار است حتی پس از پایان رزمایش‌های ازپیش تعیین‌شده نیز در خاک بلاروس باقی بمانند.

به گزارش روزنامه اعتماد، ظهور این نشانه‌های خطرناک، هرچند می‌تواند تنش‌ها را تا بالاترین حد ممکن تشدید کند و زمینه را برای آغاز یکی از خطرناک‌ترین درگیری‌ها در اروپای پس از جنگ جهانی دوم فراهم آورد، اما تا زمانی که شیپور جنگ رسما میان روسیه و اوکراین به صدا در نیامده هنوز شانسی برای تغییر مسیر و جلوگیری از بروز جنگ وجود دارد. جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده که در روزهای گذشته با استناد به «گزارش‌های اطلاعاتی»، تاکید کرده بود «قانع شده است که پوتین تصمیم نهایی خود را برای حمله به اوکراین گرفته» روز یکشنبه برای بررسی شرایط میدانی در اوکراین نشستی با اعضای شورای امنیت ملی امریکا برگزار کرد. به گزارش واشنگتن‌پست، در این نشست تعدادی از مقام‌های ارشد امریکایی هشدار داده‌اند که روسیه تلاش دارد با بهره‌گیری گسترده از کارزارهای پخش اطلاعات دروغین، توجیهاتی برای حمله به اوکراین فراهم کند. کامالا هریس، معاون اول رییس‌جمهور امریکا که روز یکشنبه از مونیخ به واشنگتن برگشت تا در نشست اضطراری شورای امنیت ملی شرکت کند، درباره بحران اوکراین می‌گوید: «هشدارهای بسیاری در روزهای اخیر مطرح شده اما ما می‌خواهیم بگوییم برای هر سناریویی آماده هستیم. ائتلاف ناتو اکنون قوی‌تر از هر زمان دیگری است و نه تنها از معنا تهی نشده بلکه اهدافی کاملا روشن و مشخص دارد.» او همچنین تهدید کرد که «اگر نگوییم بیشترین تحریم‌ها، حتما یکی از گسترده‌ترین تحریم‌ها علیه روسیه درنظر گرفته شده و همه‌چیز به آنچه در آینده اتفاق می‌افتد بستگی دارد.» به گفته هریس، این تحریم‌ها نهادهای مالی و اشخاص تاثیرگذار در دولت روسیه را هدف قرار خواهد داد و «حتما» آسیب زیادی به اقتصاد روسیه وارد خواهد کرد.

رزمایش کلیدی و استراتژیک

همزمان با این تحولات در ایالات متحده، وزیر دفاع بلاروس اعلام کرد نیروهای روس که برای برگزاری رزمایش مشترک در بلاروس استقرار یافته بودند در این کشور باقی خواهند ماند. وزیر دفاع بلاروس با اعلام این خبر گفت: «تصمیم برای تمدید رزمایش‌ها در شمال اوکراین، متاثر از تشدید فعالیت‌های نظامی در محیط پیرامونی این دو کشور و همچنین افزایش تنش‌ها در منطقه دونباس است.» رزمایش مشترک اخیر میان بلاروس و مسکو یکی از مهم‌ترین رزمایش‌های روسیه طی سالیان اخیر است. در این رزمایش که تحت نظارت مستقیم ولادیمیر پوتین و الکساندر لوکاشنکو برگزار می‌شود، مسکو اقدام به آزمایش پیشرفته‌ترین تجهیزات و تسلیحات موشکی و اتمی خود کرده است. ناتان هاج، تحلیلگر دفاعی سی‌ان‌ان می‌نویسد: «این یک تمرین نظامی کلیدی و کلاسیک بود که در آن روسیه کوشید توان بازدارنده استراتژیک خود را در زمین، دریا و هوا به رخ طرف مقابل بکشد. در این رزمایش دستور حمله هسته‌ای، پرتاب موشک‌های بالستیک قاره‌پیما، حمله به اهداف زمینی و هوایی از طریق جنگنده‌ها و سامانه‌های دفاع هوایی و همچنین پرتاب موشک‌های بالستیک از طریق زیردریایی مورد آزمایش قرار گرفت.» به نوشته او، این رزمایش برگزار شد تا پوتین به غرب نشان دهد بازدارندگی هسته‌ای حتما یکی از گزینه‌های روی میز مسکو خواهد بود.

تشدید درگیری‌ها در شرق

در اوکراین نیز، وزارت دفاع این کشور از نقض مکرر آتش‌بس از سوی نیروهای جدایی‌طلب تحت حمایت روسیه خبر می‌دهد، در حالی که جدایی‌طلبان ارتش اوکراین را به نقض شدید آتش‌بس متهم می‌کنند. در بیانیه‌ای که روز یکشنبه از سوی ارتش اوکراین صادر شد، کی‌یف گزارش داد که در 11 ساعت ابتدایی روز یکشنبه 20 مورد نقض آتش‌بس و استفاده از تسلیحات سنگین منع شده در توافق مینسک از سوی جدایی‌طلبان اتفاق افتاده است. بر اساس این بیانیه، ارتش اوکراین دست‌کم 136 مورد نقض آتش‌بس از سوی جدایی‌طلبان را نیز در روز شنبه به ثبت رسانده و هشدار داده که تداوم این وضعیت می‌تواند وضعیت را در شرق بدتر کند. همزمان، خبرگزاری ریانووستی در خبری در این رابطه نوشت که دفتر نمایندگی جمهوری خلق دونتسک در مرکز مشترک کنترل و هماهنگی آتش‌بس (JCCC) از نقض ۸۲ آتش‌بس توسط نیروهای اوکراینی طی روز گذشته خبر داده است. مسکو می‌گوید که اوکراین با عدم پایبندی به مفاد توافق مینسک و با استفاده از فرصت در حال نسل‌کشی اهالی عمدتا روس‌زبان منطقه دونباس است. شبکه‌های خبری غربی گزارش داده‌اند که به‌رغم تشدید درگیری‌ها در شرق، وضعیت در کی‌یف عادی است و مردم روند روزمره زندگی خود را پیگیری می‌کنند. در چنین شرایطی، ولودیمیر زلنسکی رییس‌جمهور اوکراین از غرب خواسته است که اعمال تحریم‌ها علیه روسیه را هرچه سریع‌تر آغاز کنند. او روز شنبه در کنفرانس امنیتی مونیخ در جمع خبرنگاران و دیگر حاضران با اشاره به اظهارات رییس‌جمهور امریکا درخصوص «حمله قریب‌الوقوع روسیه به کی‌یف» گفت: «واقعا منتظر چه چیزی مانده‌اید؟ منتظرید تا به اوکراین حمله کنند و بعد تحریم‌ها را آغاز کنید؟» زلنسکی تاکید کرد «ما زمانی که اقتصادمان فروپاشید و بخشی از خاک‌مان اشغال شد به تحریم‌های شما نیاز نداریم.» او که به وضوح درباره گفت‌وگوهای اروپایی‌ها با روسیه نگران بود هشدار داد که «ما نترسیده‌ایم اما می‌خواهیم اطمینان پیدا کنیم که هیچ‌کدام از دوستان و متحدان ما در پشت سرمان بر سر چیزی با روسیه توافق نمی‌کنند.» رییس‌جمهور اوکراین درباره وضعیت پیوستن این کشور به ناتو نیز گفت که «به ما گفته شده درهای ناتو باز است اما انگار غریبه‌ها نمی‌گذارند ما وارد شویم.» بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس نیز روز گذشته هشدار داد که وضعیت بین اوکراین و روسیه می‌تواند به بزرگ‌ترین جنگ در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم منجر شود.

جنگ می‌شود، جنگ نمی‌شود

نگاه‌های متفاوت تحلیلگران باعث می‌شود هنوز هیچ‌کس نتواند با قطعیت از آغاز جنگ سخن بگوید. مایکل بوکیورکیو، تحلیلگر مسائل روسیه در شورای آتلانتیک تمام اقدامات روسیه را بخشی از سناریوی مسکو برای آغاز جنگ ارزیابی می‌کند: «این دقیقا نقشه راه روس‌هاست. مردم را فراری می‌دهند و تلاش می‌کنند شهر را تخلیه کنند و همزمان تاکید می‌کنند که اوکراین قصد حمله به این مردم را دارد. بعد از همین وضعیت تنش‌بار برای گسترش بحران یا توجیه حمله نظامی استفاده می‌کنند.» او معتقد است زلنسکی حق دارد نگران باشد چرا که «تنها ابزار بازدارنده واقعی غرب، تحریم است و آنها هنوز از این ابزار جز برای تهدید استفاده نکرده‌اند.»  در مقابل برخی نشانه‌ها، اهدافی که شاید واقعا مدنظر روسیه باشد را پررنگ‌تر می‌سازد. دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین روز گذشته تاکید کرد که ولادیمیر پوتین «دلایل متعددی دارد» زلنسکی را به عنوان فردی ببیند که نمی‌خواهد توافق مینسک را اجرایی کند. او گفت: «اگر تمام بیانیه‌های اخیر زلنسکی را درنظر بگیریم به چند نتیجه دست پیدا می‌کنیم؛ اول) او نمی‌تواند به توافق مینسک پایبند باشد. دوم) او نمی‌خواهد به توافق مینسک پایبند باشد. سوم) او به توافق مینسک پایبند نخواهد بود.» پسکو همچنین از آمادگی مسکو برای گفت‌وگو در عالی‌ترین سطوح با دیگر رهبران جهان درباره بحران اوکراین خبر داد. با نگاهی به این اظهارات می‌توان چنین برداشت کرد همان‌طورکه ولادیمیر پوتین در دیدار علنی با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت «اگر اوکراین توافق مینسک را اجرا نکند، باید این کشور را مجبور به اجرای این توافق کرد»، هدف روسیه از افزایش قابل توجه فشار نظامی به اوکراین، مجبور کردن کی‌یف به اجرای توافق مینسک است.