اگر اتفاقات بهمن 1400 نبود لیگ امسال با VAR برگزار می‌شد/ راه‌های دور زدن تحریم را پیدا کرده بودیم

ورود تکنولوژی کمک داور ویدیویی یا همان VAR به ایران در حد یک بحران ملی مشکل‌ساز شده است. فدراسیون فوتبال به عنوان متولی این مساله هر چند ماه یک‌بار با رویافروشی وعده آمدن این فناوری را می‌دهد، اما با سررسید زمان مقرر آن را زیرکانه تمدید می‌کند.

به گزارش روزنامه اعتماد، این وضعیت بلبشوی بزرگی در فوتبال به وجود آورده و آن‌طور که به نظر می‌رسد قرار نیست به این زودی‌ها پایان یابد. اما جالب است بدانید که تمام این مسائل می‌توانست امروز حل شده باشد. در واقع مدیر آی‌تی سابق فدراسیون فوتبال می‌گوید اگر تغییر و تحولات بهمن 1400 در فدراسیون نبود، فصل جدید با VAR آغاز می‌شد. گفت‌وگوی «اعتماد» با احسان عزیزی‌خادم، مدیر سابق IT فدراسیون فوتبال را در ادامه می‌خوانید. احسان عزیزی‌خادم در مقطع دکترای مهندسی نرم‌افزار دانشگاه صنعتی شریف تحصیل کرده و در سوابقش مشاور فناوری اطلاعات مدیرعامل بانک رفاه کارگران و عضو شورای عالی فناوری اطلاعات این بانک دیده می‌شود. 

   ‌شما مدیر سابق آی‌تی فدراسیون بودید و آن‌طور که شنیدم مسوول کارگروه ورود این تکنولوژی. بفرمایید در آن زمان چطور قرار بود این تکنولوژی وارد کشور شود؟

من آن زمان مدیر IT فدراسیون بودم، VAR هم یک محصول مربوط به آی‌تی و فناوری اطلاعات است که کاربران مختلفی دارد. کاربران اصلی این سیستم هم داوران هستند. به همین دلیل بحث ورود، نصب و راه‌اندازی‌اش یک کار تخصصی بود. وی‌ای‌آر پروژ‌ه‌ای است که باید مستقیما زیر نظر فیفا انجام شود. یعنی زمان ما دو تا پروژه به این صورت بود. یکی اتاق شیشه‌ای بود یکی وی‌ای‌آر که هر دو پروژه هم کامل متوقف شده بود. یعنی هم در بحث اتاق شیشه‌ای فیفا که مربوط به مبارزه با پولشویی  بود و هم در  بحث  VAR.

  ‌یعنی در فدراسیون قبلی متوقف شده بود؟ زمانی که آقای تاج رییس بود؟

منظور اینکه هیچ کاری انجام نشده بود. با وجود مکاتبات در بحث اتاق شیشه‌ای هم وضعیت نامناسبی بود. یک پروژکت پلنی داشت فیفا که این را به صورت یک داکیومنت به همه فدراسیون‌ها داده بود و گفته بود طبق این نقشه راه باید VAR را انجام دهید. در آن زمان یک کارگروهی با پیشنهاد دبیرکل وقت و دستور رییس فدراسیون تشکیل شد. بنده مسوول آن کارگروه معرفی شدم. از طرف آقای قنبرزاده که آن زمان سرپرست دبیرکلی بود و الان نایب رییس است.

  ‌کار را چطور آغاز کردید؟ 

ما کارمان را شروع کردیم منتها طبق آن نقشه راه فیفا مکاتباتی داشتیم با بخش تکنولوژی فیفا و به نوعی با مسوول بخش VAR فیفا. ما متوجه شدیم که اولا در بحث استفاده از کمک داور ویدیویی از جولای 2022 (آن زمان 2021 بود) داشتن برچسب فیفا کوالیتی برای دستگاه‌های وار الزام خواهد شد. بعد هم فهمیدیم که کارمان را باید فاز به فاز و مرحله به مرحله به تایید تکنولوژی فیفا و بخش مدیریت پروژه وار در فیفا می‌رساندیم. ما باید هر مرحله را در سامانه‌ای که برای این قضیه تهیه شده بود در پنل خودمان که من به عنوان لیدر پروژه دسترسی داشتم، بارگذاری می‌کردیم. بعد فیفا تایید می‌کرد و ما می‌توانستیم برویم مرحله بعد. این شکلی نبود که ما برویم تا آخر بعد یک گزارش به آنها بدهیم. 

  ‌چطور با شرکت‌ها وارد مذاکره شدید؟

ما متوجه شدیم یک تعداد شرکت مشخص مورد تایید فیفا هستند و ما باید یکی از اطلاعاتی که بارگذاری می‌کردیم، قرارداد با همین پروایدر یا تامین‌کننده تکنولوژی است. فیفا 15 شرکت به ما معرفی کرد و ما با اینها مکاتبه کردیم. یک مکاتبه اولیه صورت گرفت برای خرید. یک فراخوان محدود صادر کردیم. شما می‌دانید وقتی یکسری تامین‌کننده محدود دارید فراخوان عمومی صادر نمی‌کنید، چون منطقی نیست که شما یک فراخوان عمومی بزنید، اما فقط یکسری شرکت خاص بتوانند رقابت کنند. ما این فراخوان را از طریق امور بین‌الملل فیفا انجام دادیم و به هر حال دو تا از شرکت‌ها به ما پاسخ دادند. یکی شرکت اسلومو که بود که پروپوزال دادند به ما برای فروش و یکی شرکت سیمپلی لایو بود. طی همین مذاکرات با مقامات فیفا و شرکت‌هایی که بودند، شرکت‌هایی جلسه هم گذاشتند ولی پروپوزالی ارایه ندادند، ما متوجه شدیم هزینه این کار بالاست. یک داستانی هم داشتیم که می‌خواستیم هر چه سریع‌تر به بازی‌های ملی برسانیم و آموزش داوران را راه بیندازیم. بنابراین باید آن فورس زمانی را هم رعایت می‌کردیم. ضمنا متوجه شدیم بیشتر این بیزینس در دنیا روی رنت می‌چرخد. یعنی کسی نمی‌رود بخرد و اکثرا اجاره می‌کنند، چون سرتیفیکیشنی که فیفا به اینها می‌دهد دو ساله است. یعنی شما بروی بخری و بعد از دو سال اکسپایر بشود عملا آن دستگاه را با کلی هزینه داری ولی به دردت نمی‌خورد. 

  ‌البته  بعضی  از  کشورها  می‌خرند!

شاید در بعضی نقاط دنیا برای‌شان مهم نباشد. مثلا قطر و کره جنوبی. ولی برای ما بحث هزینه مهم بود. پس ما رفتیم سراغ اجاره. زمانی که به همان شرکت‌ها برای اجاره فراخوان دادیم فقط یکی قبول کرد اجاره بدهد برای مدت محدودی آن هم با قیمت اگر اشتباه نکنم هر بازی 9 هزار دلار. داخل پرانتز بگویم ما برای بازی ایران و سوریه هم وقتی نماینده نهادهای مربوط آمد ایران ما همان موقع یک اتاق برای VAR در ورزشگاه آزادی در نظر گرفتیم و یکسری وسیله اولیه هم قرار دادیم و گفتیم ما آمادگی‌اش را داریم. منتها آن شرکت هاکای که VAR را در بازی‌های زیر نظر AFC برعهده داشت، خودش نیامد و الا ما آماده بودیم و قصوری از جانب ما نبود. 

  ‌چرا نیامدند؟

بحث تحریم‌ها بود. هاکای شرکتی است که بخش زیادی از این بیزینس را در اختیار دارد و در تعداد کشورهای زیادی فعال است. در جام جهانی حضور دارد و به نوعی اصلی‌ترین ارایه‌دهنده محصولات است. نمی‌خواست تراکنش در ایران  داشته  باشد. 

  ‌شما در بازی با کره جنوبی VAR را به صورت آفلاین آوردید ولی خب مسائلی به وجود آمد و حاشیه‌هایی شکل گرفت. بعد  چه  اتفاقی  افتاد؟

بله یکسری حاشیه‌هایی به وجود آمد و ایراداتی به آن شرکت وارد شد. ولی قراردادی منعقد نشده بود با آن شرکت و تنها یک فاکتور بود برای اجاره. آن شرکت هم خودشان بعد از بازی با کره که تجهیزات را آوردند به خاطر مسائلی که پیش آمد تمایلی به ادامه همکاری نداشت. در آن بازی دستگاه به صورت آفلاین ران شد و فیلم بازی رفت روی سرور VAR با حضور آقایان بنیادی‌فر و اکبریان و یک داور دیگر. ما مجددا با فیفا مکاتبه کردیم و گفتیم آن شرکت منصرف شده. ما می‌خواستیم حتما در تهیه VAR از داستان فیفا فاوند استفاده کنیم. فیفا 5 شرکت را معرفی کرد و گفت هم اینها مورد تایید ما هستند هم پذیرفتند ما با تایتل ایران به آنها واریزی داشته باشیم. آنجا ما دیدیم اسم شرکت اسلومو نیست. مشخصا این شرکت را از فیفا استعلام گرفتیم، چون نماینده آنها خیلی پیگیر بودند. فیفا پاسخ داد راس شرکت در امریکاست و گفته نمی‌خواهم از تایتل ایران دریافت داشته باشم. مذاکرات را پیش بردیم و مکاتبه کردیم و دو تا شرکت که در واقع یکی مشترک با یکی دیگر بود. شرکت broadcast solutions (که احتمالا ون‌هایش را دیده باشید در ورزشگاه آزادی برای پخش مستقیم) . این شرکت اعلام آمادگی کرد و مکتوب جواب داد. دو، سه جلسه به صورت آنلاین گذاشتند. من با مسوول بخش خاورمیانه آنها هم صحبت کردم. منتها در جریان هستید که ما یک بخش تکنولوژی پروایدر داریم، چون VAR یک سرور است ولی این باید به یکسری دوربین وصل شود، علاوه بر این تجهیزات رادیویی هم می‌خواهید. برخی ورزشگاه‌های دنیا تجهیزات ارتباطی و رادیویی دارند و می‌روند سرورها را می‌آورند و متصل می‌کنند. 

  ‌ورزشگاه‌های ایران چطور؟

خیر، یک جاهایی مثل ورزشگاه‌های ایران ما بحث دوربین هم داریم. ما دوربین سوپر اسلوموشن نداریم. قرار شد آن شرکت به نوعی این پکیج را تامین کند. یعنی هم سرور بیاورد، هم تجهیزات رادیویی و هم دوربین. به موازات این ما اطلاعات ورزشگاه‌ها را هم جمع‌آوری کرده بودیم و نقشه استادیوم‌ها را داشتیم و تقریبا به یک راه‌حلی برای ورزشگاه‌های لیگ برتری رسیده بودیم. در کنار این ما یک داستان دیگر هم داشتیم. در بحث VAR شما باید یک تکنولوژی پروایدر داشته باشید و یک سرویس پروایدر. یعنی کسی که سرویس ارایه دهد. کسی که بیاید دستگاه را بیاورد، نصب کند، پشتیبانی ارایه دهد و راه بیندازد و بحث‌های شبکه و محل ذخیره اطلاعات و... را پیگیری کند. ما برای این بخش با شرکت همراه اول صحبت کردیم. یعنی قرار شد مجموعه همراه اول سرویس پروایدر باشد و طرف خارجی هم در جریان بود و می‌خواستیم به فیفا هم بگوییم که تکنولوژی از آن شرکت خارجی می‌آید و سرویس از همراه اول. مجموعه همراه هم چون خودش داشت روی این تکنولوژی کار می‌کرد ما گفتیم آنها بیایند و این مجموعه با آن ظرفیت و توانی که دارد فقط در ایران این خدمات را ارایه ندهد و به نوعی به عنوان یک ارایه‌دهنده سرویس در منطقه معرفی کنیم و بعد از مدتی مجموعه همراه تاییدیه‌های فیفا را بگیرد و هم سرویس پروایدر باشد و هم تکنولوژی پروایدر. همراه در این قضیه از ابتدا با ما بود و خیلی هم کمک کرد در این زمینه. در تامین آن تجهیزات مثل مونیتورهایی که لازم داشت و زیرساختی که لازم بود.

  ‌در مورد انعقاد قرارداد توضیح می‌دادید.

قرار بود قراردادی منعقد شود و فروردین 1401 ورود اولین سری تجهیزات به صورت فورس را داشته باشیم و آموزش داوران انجام شود. بعد هم برویم سمت تجهیز ورزشگاه‌ها که دیگر آن بحث تغییرات در فدراسیون پیش آمد و همه چیز متوقف شد. 

  ‌در مورد آموزش داوران توضیح بدهید. چه فرآیندی دارد؟

در بحث VAR یک داستان آموزش داوران را هم داریم. یعنی علاوه بر آوردن دستگاه‌ها و تجهیز ورزشگاه‌ها باید داوران هم دوره ببینند. یک بخش کامل آموزش داوران است و این داوران باید دو تا 90 دقیقه بگذرانند. این دو 90 دقیقه هم نمی‌تواند پشت سر هم باشد و یک داور بگوید من رفتم 90 دقیقه به صورت آنلاین یا آفلاین یک بازی را بودم. باید چند دقیقه چند دقیقه در چندین بازی طول بکشد و آن داور باشد و فیلم‌ها بارگذاری شود برای فیفا و آنها ببینند مراحل انجام شده و بعد مجوز داوری آن شخص را بدهند.

  ‌گویا در این پروژه آقای فغانی هم همراه شما بود، درست است؟

ما از ابتدا آقای فغانی را هم به عنوان عضو معرفی کردیم. ایشان برای بازی دربی تشریف آورده بود ایران من هم یک روز قبل از دربی تلفنی با ایشان صحبت کردم و خواهش کردم بیایند و همکاری کنند. ایشان هم پذیرفت و انصافا در آن زمانی که حضور داشتند تمام جلسات را آمدند و خارج از ایران هم هر وقت هر سوالی داشتیم خیلی خوب پاسخ می‌دادند. ایشان بج VAR داشت و خیلی ما را جلو انداخت در این زمینه. آقای منصوری هم بود که ما خواهش کردیم بیاید، چون ایشان هم تجربه VAR در جام جهانی را داشت. 

  ‌شایعاتی در آن زمان وجود داشت که این هجمه‌ها علیه آوردن VAR که در رسانه‌ها شکل می‌گرفت کار دلال‌هاست و آنها می‌خواهند فدراسیون با شرکت مورد نظر خودشان قرارداد ببندد. این را تایید می‌کنید؟

من همان موقع با سایت فدراسیون مصاحبه کردم و گفتم من با هیچ شخص عامل یا ایجنت هیچ جلسه‌ای نمی‌گذارم. من فقط جلسات رسمی با خود شرکت‌ها داشتم. آن هم از طریق روابط بین‌الملل فدراسیون. ولی خودتان در جریانید بالاخره این فشارها هست ولی برای من محلی از اعراب نداشت. 

  ‌یعنی بحث‌هایی که در رسانه‌ها شکل گرفت و موانعی که پیش می‌آمد...

ببینید! دو تا شرکتی که دفعه دوم آمدند، هر کدام از اینها نماینده‌ای داشتند. زیاد مراجعه می‌شد به فدراسیون. به رییس فدراسیون فشار می‌آوردند. از یک طریق‌هایی می‌آمدند. کلی آدم با خود من تماس گرفتند و ... ولی من وارد این بحث‌ها نشدم، چون یک روال مشخصی وجود داشت و من طبق آن پیش رفتم. اینکه چرا یکسری بحث‌هایی مطرح می‌شد را نمی‌دانم. ما دنبال این نبودیم که بگوییم فلان شرکت خوب است یا بد. ما که مالک آن شرکت‌ها نبودیم. اینکه چرا بحث‌های عجیب مطرح شد را نمی‌دانیم. مثلا دستگاهی که ما آوردیم لیبل فیفا کوالیتی گرفته بود بعد عده‌ای می‌گفتند این لیبل را ندارد! یا مثلا می‌گفتند اینها مورد تایید ای‌اف‌سی نیست. در حالی که اصلا هیچ فدراسیون یا کنفدراسیونی در دنیا حتی یوفا اصلا ذی‌صلاح نیستند برای تایید یا رد. تنها مرجع فیفاست. مثلا می‌گفتند به فیفا بگویید ما یک شرکت داخلی داریم. اصلا هیچ فدراسیونی چنین حقی ندارد که بگوید از دید من یک شرکت فلان مورد تایید است. آنها خودشان یک آزمایشگاه دارند که اینها را بررسی و بعد از یکسری آزمون‌ها تایید می‌کنند. اینجور بحث‌ها که مطرح می‌شد بیشتر مشخص بود هدف این است آن آقایی که آن زمان رییس فدراسیون بود، نباشد. هر کاری که ایشان می‌کرد، نه فقط در حوزه VAR آنها حمله می‌کردند. 

  ‌من استنباط می‌کنم شما می‌خواهید بگویید اگر آن اتفاقات بهمن 1400 رخ نداده بود الان لیگ ما با VAR برگزار می‌شد؟

طبق برنامه‌ای که ما با همراه اول داشتیم که داشت همه‌جانبه کمک می‌کرد و یک جاهایی هم گفتند شرکت بالادستی‌شان که شرکت مخابرات است کمک می‌کند و برنامه‌ریزی‌های خودمان اگر آن بحث‌های حاشیه‌ای اول پیش نمی‌آمد ما از نیم‌فصل دوم لیگ که می‌شد بهار امسال این را می‌داشتیم. با توجه به آن وقفه‌ای که رخ داد و ما دوباره رفتیم سراغ یک شرکت دیگر و هماهنگی‌های صورت گرفت. اگر آن داستان بهمن سال گذشته رخ نداده بود ما از ابتدای فصل VAR را می‌داشتیم. یعنی قطعا الان لیگ امسال را با VAR می‌داشتیم. 

  ‌الان در جریان پروسه ورود VAR به ایران هستید؟

خیر، چون من خیلی در حوزه فوتبال نبودم. به خاطر اصرار فدراسیون وارد شدم. آن مقطعی که بودیم همه تلاش‌مان را کردیم و بعدش رفتیم سراغ دانشگاه و کار زندگی خودمان. فقط تا جایی که می‌دانم هنوز ران نشده است. فقط این را بگویم در مورد بحث قرارداد بستن. مستحضر هستید به خاطر تحریم‌های ظالمانه کار سخت است ولی ما یک راهی پیدا کرده بودیم که این مساله را تسهیل کنیم. درست نیست جزییاتش را بگوییم ولی ما راهش را پیدا کرده بودیم. برخی شرکت‌ها نمی‌توانستند قرارداد مستقیم با ما ببندند ولی ما کاری کردیم از طریق یک سیستم اینها بتوانند مشارکت کنند و فیفا پول را پرداخت کند و ما اصلا پرداختی نداشته باشیم و بتوانیم فاوند فیفا را جذب کنیم. اینکه این دنبال شده یا نشده نمی‌دانم.

  ‌شما مدتی مسوول این پروژه بودید. آیا فدراسیون بعدی که آمد از شما مشورت گرفت یا حداقل پرسید کار تا کجا پیش رفته؟

خیر!