سینما ایران به دلیل بی‌توجهی به لاله‌زار و کوچه برلن متروکه شد

تینا جلالی-هر چند وقت یک‌بار بحث مشکلات سینماهای قدیمی و فرسوده مطرح می‌شود، بی‌آنکه از جانب مسوولان سینما راهکاری برای آن در نظر گرفته شود. یک‌بار ذیل عنوان «تغییر کاربری» بار دیگر با تیتر «تعطیل شد» جدیدترین مورد هم آتشی بود که به پیکر نیمه جان سینمای ایران افتاد و این بنای قدیمی با خاطره‌های سینمایی دل‌انگیز و فراموش نشدنی به سیاهی زغال تبدیل شد.

به گزارش اعتماد،  در حالی که کشورهای بزرگ دنیا برای سینماهای قدیمی‌شان احترام قائلند و از بناهای تاریخی‌شان مثل چشم‌شان مراقب می‌کنند، اما در ایران انگار وضعیت برعکس است؛ سینماهایی که روزگاری برای خودشان شکوه و عظمتی داشتند، سالن‌هایی که رویا می‌ساختند و پرده‌های عریضی که آرزو بودند و بخشی از هویت تاریخ سینمای ایران را شکل دادند، امروز یک به یک از دور خارج می‌شوند و به جای‌شان حسرت و دریغ است که بر دل‌های ما می‌نشیند. اما واقعا برای نجات سینماهای متروکه و قدیمی چه باید کرد؟ چه تصمیمی باید گرفت که خاطرات تاریخ ایران، از صحنه روزگار محو نشود؟ با سیدجمال ساداتیان از مدیران و مالکان سینما در این مورد گفت‌وگویی داشتیم که پیش روی شماست.

    ‌چند وقت پیش، سینما ایران، یکی از مهم‌ترین سینماهای تاریخ ایران دچار حریق شد و متاسفانه دیگر چیزی از آن باقی نماند. البته این سینما سال‌ها غیر قابل استفاده بود، اما این اتفاق تلخ، دوباره بحثی را مطرح کرد که با سینماهای قدیمی که جزو میراث کشور به شمار می‌آیند، چه باید کرد؟ 

همواره آثار باستانی برای هموطنان ما جذاب است تا بدانند نیاکان ما چطور زندگی می‌کردند و چه فرهنگی داشتند. آثارگذشته ، نشانه‌هایی در خود دارد مبنی بر اینکه مردم در قدیم و دو، سه هزار سال پیش چگونه زندگی می‌کردند.

ولی درباره سینماهای قدیمی باید گفت که قبل از انقلاب جمعیت تهران دو، سه میلیون نفر بود و مرکز ثقل جمعیت، لاله‌زار و خیابان و میدان انقلاب و همین حول و حوش بود. بعد از پیروزی انقلاب و توسعه جمعیتی و بی‌توجهی به بافت قدیمی تهران، آرام آرام، پاتوق مردم تهران تغییر کرد. وقتی محل گردهمایی مردم خیابان لاله‌زار و انقلاب بود، به همین دلیل تراکم تئاتر و سالن‌های سینما در آن مکان‌ها بود، با پیروزی انقلاب بافت شهر تغییر کرد و تهران با جمعیت بی‌رویه همراه شد و چون فضا تغییر کرد مرکزگردهمایی مردم تغییر کرد. این خیابان‌ها و میدان‌ها و سالن‌های سینما و تئاتر لاله‌زار عملا از رده خارج شدند، بعضی معتقدند الان این سینماها حالت نوستالژیک دارد چون از اواخر دولت قاجار تا پیروزی انقلاب را در بر می‌گیرد و این خیابان‌ها برای مردم تهران خاطره‌های زیادی به جای گذاشته اما متاسفانه در حال حاضر منزوی شده است و بافت هم  تغییر کرد. 

   ‌تحقیقات نشان می‌دهد کشورهای مطرح جهان به سینماهایی با قدمت بالا اهمیت می‌دهند و در محافظت از آن می‌کوشند.

بله، خیلی از کشورهای دنیا به خصوص اروپا، مراکز قدیمی شهرها توسط شهرداری مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و اساسا بافت قدیمی این کشور‌ها حفظ شده است. شهرداری‌ها روی مراکز قدیمی طرح می‌گذارند، بافت قدیمی همچنان پاتوق مردم است و رونق مالی فراوانی دارد آنها با تغییرات تکنیکی این مراکز را احیا می‌کنند، به عنوان نمونه در آلمان و لندن مراکز و محله‌های قدیمی همه کاملا حفظ شده، در فرانسه سینماهای با قدمت 120‌ساله همچنان استفاده می‌شود. یعنی با فرمت قدیمی به گونه‌ای بازسازی شده که برای مردم قابل استفاده باشد. که اتفاقا آن مناطق به لحاظ هزینه‌ای، بیشتر از مراکز تازه ساخت است.

   ‌از چه نظر؟

هزینه‌های رستوران مدرن در آلمان هزینه‌هایش کمتر است از محله‌های قدیمی که خاطره‌انگیز هستند و بازسازی شده‌اند، چون گردشگران را یاد گذشته می‌اندازد و برای آنها تکرار خاطره‌هاست. مثلا در شهر دوسلدورف آلمان قهوه‌خانه‌ای بود که از 200 سال پیش که دوربین آمده بود با آن عکس گرفته بودند و بزرگان فرهنگی در آن زمان در آنجا حضور داشتند و این عکس‌ها را به صورت نمایشگاهی برای مردم نمایش می‌دادند که برای همه جذاب بود. 

   ‌مثل کافه نادری ما در ایران ؟ 

دقیقا، کافه نادری در تاریخ ما اهمیت دارد، 70 سال پیش پاتوق هنرمندان و نویسندگان بزرگ و شاعران برجسته تهران بود و آنها در این محل دور هم جمع می‌شدند.خب چرا این کافه امروز باید متروکه باشدو از حالت نوستالژی خارج شود؟ البته که کشور مقطعی دچار جنگ شد و به این مراکز بی‌توجهی شد و بعد متاسفانه این محل‌ها فراموش شدند و از رونق افتاد و کسی نبود این مکان‌ها را احیا کند، قطع به یقین اگر آن منطقه به رونق اقتصادی برسد ممکن است مالکان تشویق شوند و کافه را دوباره احیا کنند، مثل اینکه در حال حاضر نهضتی راه افتاده و ساختمان‌های قدیمی تهران دوباره احیا می‌شود و محل تجمع می‌شود.

   ‌حتی خانه‌های قدیمی را با شمایل بومگردی به مردم  عرضه  می‌کنند. 

دقیقا، البته بخشی از این موضوع به حاکمیت مربوط است و بخشی به شهرداری . بعد از انقلاب که جنگ شد به این مسائل توجهی نمی‌شد و به صورت بی‌رویه مراکز قدیمی تهران از بین رفت. شما در نظر بگیرید خیابان لاله‌زار قدمت 160‌ساله برای تهران دارد، چرا باید بگذاریم سابقه فرهنگی و اقتصادی آن منطقه از بین برود؟ درست است که بافت شهری تغییر کرده اما اگر خیابان‌‌ها و مکان‌های قدیمی درست و منظم احیا شود پایگاهی برای عده‌ای فرهنگی می‌شود یا مرکز گردشگری می‌شود که علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر از شهرستان‌ها هم در این جا تردد داشته باشد. 

   ‌درباره سینما  ایران  چطور؟ 

سینما ایران هم به دلیل بی‌توجهی به لاله‌زار و کوچه برلن و ... متروکه شد و اصلا این محدوده با گذشت زمان به صنف الکتریکی تبدیل شد و سینماها  هم انبار صنف الکتریکی  شده. 

   ‌صحبت‌های شما به لحاظ فرهنگی درست، اما اگر منطقی ببینیم آیا نباید منفعت مالکان سینماها را در نظر گرفت؟ 

منکر این موضوع نیستم، چون بافت شهری تغییر کرده، اصلا کسی برای سینما به لاله‌زار مراجعه نمی‌کند، در حالی که اگر به لاله‌زار بی‌توجهی 30ساله نمی‌شد و بافت قدیمی خودش را داشت، هم تردد حضور مردم در آنجا بیشتر می‌شد ، قطعا این سینما دچار مشکلات امروز نمی‌شد، لاله‌زار در قدیم مرکز تفرجگاه مردم بود، جریان اقتصادی و توریستی آنجا خیلی رونق داشت.ا‌گر این رونق ادامه می‌داشت صاحبان سینما ایران هم به بازسازی آنجا می‌پرداختند. فقط لاله‌زار نیست، در سال‌های اخیر آنقدر به محدوده میدان انقلاب بی‌توجهی شد که حالت نوستالژیک سینماهای آن منطقه هم از بین رفته است، به عنوان نمونه سینما بهمن هم که بازسازی شده، بازسازی مدرنی نیست و انگار سمبلش کرده‌اند. 

   ‌انگار اراده‌ای در شهرداری برای ترمیم این مکان‌های فرهنگی وجود  ندارد... 

وقتی در شهرداری اراده‌ای برای به روز رسانی این سینماها نیست، مالک بهتر است تغییر کاربری بدهد، سینما ایران هم پاساژ شود و در خدمت صنف الکتریک قرار بگیرد چون چاره‌ای دیگری ندارد، البته شهرداری به بعضی صاحبان سینماهای مناطق قدیمی گفته که از نو پاساژ بسازید ولی سالن سینما و فرهنگی در این مکان حفظ شود و در کنارش بخشی تجاری هم  داشته باشد. 

   ‌در سال‌های اخیر نهضت سالن‌سازی خوبی در مناطق مختلف کشور راه افتاده و تلاش‌های خوبی دراین موضوع برای شهرهای فاقد سینما می‌شود، اما بحثی که به این موضوع وابسته است کاهش مخاطبان سینماست که البته تنها مشکل ایران نیست، در جهان کارایی سالن سینما رو به افول است، برای حفظ شأنیت سالن سینما چه باید کرد؟

ببینید در امریکا سالی 700 تا 800 فیلم ساخته می‌شود، و بحث کاهش مخاطب در این کشور هم مطرح است، اما می‌بینیم وقتی فیلم‌های خوب بر مدار قرار می‌گیرد فروش‌های میلیاردی کرده و مخاطبان از بعضی فیلم‌ها استقبال می‌کنند، همین آواتار جیمز کامرون پرفروش شده، با وجود شبکه‌های اجتماعی و سریال‌های جذاب، وقتی فیلم خوب اکران می‌شود مردم را به سالن‌ها می‌کشاند.

   ‌البته وقتی قدرت  انتخاب بالا  می‌رود   باید  روی کیفیت کار  کرد.

دقیقا، باید روی کیفیت کار کرد تا در بازار رقابت مشتری را سمت خود جذب کنید، کافه‌ها در قدیم از سادگی برخوردار بودند اما در حال حاضر برای جذب مخاطب، باید ابتکار در طراحی و تزیین کافه داشت تا مشتری ترغیب شود، چرا؟ چون بازار رقابت بالا رفته، این سوال پیش می‌آید که در تهران یا شهرستان‌ها کافه‌های زیادی وجود دارد اما یکی دو مورد کافه پرفروش می‌شود که این به خلاقیت و حرفه‌ای بودن کادر مدیریت و عوامل آن  بستگی دارد.

   ‌درباره گسترش و ساخت سینماها در مال‌ها و مجتمع‌های تجاری نظرات مختلفی وجود دارد. ممکن است که مجتمع‌های تجاری با بحران مخاطب  مواجه شوند  تغییر کاربری  بدهند؟ 

بخشی از سالن‌های سینما که در 7-8 سال گذشته ساخته شده سینماهایی است که در مال‌های تجاری ساخته شده؛ خیلی هم درست است، چنین مکانیزمی در اروپا استفاده شد و جواب داده در ایران هم از این الگو بهره بردند و در مال‌های تجاری سالن سینما می‌سازند، اما شما به این موضوع توجه کنید که مالکان تجاری در مال‌های خود سالن سینما می‌سازند نه اینکه خیلی علاقه به توسعه فرهنگی داشته باشند، آنها به واسطه سینما، مردم را جذب پاساژها و فروشگاها و خدمات تجاری می‌کنند،  به همین دلیل  سینما‌سازی  در مال‌ها  توسعه پیدا  کرده   است .

در واقع سالن‌های سینما به این مراکز تجاری کمک می‌کند تا رونق داشته باشد، وقتی سینما رونق نداشته باشد و مردم برای تماشای فیلم‌ها به مال‌ها نیایند، مجتمع‌های تجاری هم به لحاظ مالی دچار بحران می‌شوند. اگر سینما رونق داشته باشد پاساژها رونق دارند وهمین‌طور به عکس. در نظر بگیرید بازگشت مالی فروشگاه‌ها برای مالکان مال‌ها بسیار زیاد و میلیاردی است، اما چه اتفاقی می‌افتد که صاحبان مال‌ها، از فروشگاه ها با درآمد میلیاردی می‌گذرند و سالن‌های سینما راه‌اندازی می‌کنند ؟ چون به خاطر سینما، مردم به مال‌ها می‌آیند و همین نکته  مال‌ها  را  از رخوت خارج می‌کند. 

   ‌شما با مشکلات سینما آستارا که یکی از سینماهای خاطره‌انگیز تهران است چه کردید؟ 

مشکل سینما آستارا پارکینگ بود، به خاطر پارکینگ تعطیل است. وقتی مردم با شلوغی تجریش مواجه می‌شوند ترجیح می‌دهند به مجتمع‌ها‌یی بروند که پارکینگ داشته باشد و از این رو سینما ارگ تجریش که  این خدمات را داشت ، مردم هم  این سینما  را برای تماشای فیلم  انتخاب  می‌کنند. 

   ‌به نظر شما برای سینماهای متروکه چه باید کرد؟ 

 سینماهای متروکه مثل ایران دیگر از رده خارج است، وقتی از رده خارج شده چه می‌شود برایش کرد؟ اگر سینما ایران را خراب کنند و به سینمای مدرن هم تبدیل شود بعید می‌دانم رونق داشته باشد چون مردم برای گردش به  لاله‌زار  نمی‌روند.