مقدمه مجوز قانونی انسداد اینستاگرام با عدم پاسخ متا به نامه ایران صادر می شود/ همه چیز بستگی به شرایط خیابان دارد

روزنامه هفت صبح در گفت‌و‌گویی با ابوالحسن فیروزآبادی، رئیس مرکز ملی فضای مجازی به آخرین وضعیت سرنوشت اینترنت و محدودیت اینستاگرام و واتساپ پرداخته است.

در این گزارش هفت صبح، درباره طبقه هجدهم یک ساختمان نسبتا قدیمی در میدان آرژانتین. هر روز صبح که رئیس مرکز ملی فضای مجازی وارد آسانسور شیشه‌ای این ساختمان‌ می‌شود، می‌تواند با یک امضا ما را هم تغییر دهد. همین هفته پیش مشخص شد این مرکز به «متا» (مجموعه ای که مالک اینستاگرام و فیسبوک و واتساپ است ) نامه‌ای فرستاده تا نماینده خودش را برای ایران مشخص کند. در مصاحبه با روزنامه هفت‌صبح توضیح داده که تا امروز  با دستور شورای امنیت محدود شده بود ولی ادامه این محدودیت نیاز به مجوز دارد.

تکلیف این مجوز را هم سرنوشت مذاکرات با «متا» می‌تواند مشخص کند. فیروزآبادی جدا دنبال مذاکره با اینستاگرام است. به نظر می‌رسد با گرفتن یک امتیاز خاص که در مصاحبه به آن اشاره کرده، ممکن است قبول کند دستش را از دکمه فیلترینگ بردارد. به گفته او روی 10 روزه بودن ضرب الاجل به متا هم اصرار زیادی ندارد.

اصلا اگر 20 روز دیگر هم جواب دهند، باز موضوع قابل مذاکره است. در نهایت آخر هفته گذشته یک رسانه خارجی فارسی‌زبان خبر داد که فرد مطلعی در متا به نامه ایران درخواست رد داده اما مصاحبه پیش رو پیش از این حرف‌ها ضبط شده بود. برای همین فیروزآبادی در تماس دوباره تاکید کرد که جوابی از مارک زاکربرگ یا هر فرد دیگری که در کمپانی‌های اینستاگرام و واتساپ رفت و آمد دارد، به دستش نرسیده و هنوز پیشنهادشان روی میز است.

چه اتفاقی افتاد که مرکز ملی فضای مجازی تصمیم گرفت به «متا» نامه بنویسد؟

محتوای نامه‌ای که ارسال شده، دعوت متا به معرفی نماینده خود در ایران بوده است. در این نامه به موارد قابل بحثی که بین ما و متا وجود دارد اشاره شده. به آنها اعلام کرده‌ایم که ما حتی براساس اصولی که خود متا دارد، شاهد تخطی‌های اینستاگرام هستیم. در هفته اول بعد از حادثه مهسا امینی، هزاران عکس خشونت‌آمیز در اینستاگرام منتشر شد.

در همین اینستاگرام تعداد خیلی بالایی از صفحات با محتوای ساخت مواد انفجاری وجود دارد. طبق آنچه شمارش شده است و در نامه هم به آن اشاره شده، بیش از سه میلیون و 500 هزار پست با محتواهایی در حوزه‌های خرید، فروش و آموزش استفاده از سلاح و مواد مخدر وجود دارد. همچنین تعداد صفحه‌های غیراخلاقی اینستاگرام فارسی به حدود 11 میلیون می‌رسد. ما دنبال راهی هستیم که منجر به ادامه فعالیت پایدار سکوهای خارجی از جمله اینستاگرام شود.

 اگر متا نماینده معرفی نکرد چه خواهد شد؟

فعلا تصمیمی درباره آن نگرفته‌ایم. این نامه را بر اساس مصوبه سال 1396 شورای‌عالی فضای مجازی فرستادیم که پیام‌رسان‌های خارجی را ملزم به داشتن نماینده در کشور می‌کرد.

تلاشی هم که در دولت قبل برای مذاکره با تلگرام شده بود به همین بند برمی‌گشت.

بله. ما انصافا به خاطر این‌که احساس می‌کردیم بخشی از نیازهای مردم از راه اینستاگرام تامین می‌شود، در دولت قبل قرار شد به دلیل عدم آمادگی زیرساخت‌های شبکه ملی روی آن مصوبه غمض عین داشته باشیم و این بخش از مصوبه را عملا اجرا نکردیم. وگرنه اگر می‌خواستیم آن را اجرا کنیم، باید از سال 1396 این کار را می‌کردیم. همچنین این مصوبه شورای عالی را باید برای پیام‌رسان‌هایی که در آن شبه انحصار وجود دارد عملی می‌کردیم که اطلاعات کاربران ایرانی را باید در کشور خودمان نگه دارند.

این روزها بسیاری از کشورها دارند همین کار را می‌کنند و این موضوع هم پذیرفته شده است. متا در همه کشورهای مشابه ما دفتر نمایندگی دارد و نیازهای آن کشور را برطرف می‌کند. ضمن اینکه متا در کشور ما اقدامات دیگری هم داشته که هیچ‌وقت با مردم کشورهای دیگر نکرده است. بستن بدون تذکر قبلی صفحات مردم، سایت‌های خبری(مانند جماران)، صفحات مردم عادی، سلبریتی‌ها، استانداران، رئیس مجلس و وزرا رفتار خارج از اصولی بوده که قبلا انجام داده است.

پیشاپیش خیلی از افراد مطمئن هستند که متا نماینده نمی‌فرستد. یک دلیل آن تحریم است که اگر بخواهد نمی‌تواند نماینده بفرستد و دلیل دیگر هم این است که شرایط ما با بسیاری از کشورها فرق دارد. یعنی متا فکر می‌کند محدودیت‌ها و بند و تبصره‌هایی که باید در ایران رعایت کند، از ترکیه هم بیشتر است. با این حساب پیش‌بینی خود شما چیست؟ چه اتفاقی می‌افتد؟

این موضوع و بندهایی که به آن اشاره کردید که شرایط ما را با کشورهای دیگر متفاوت کرده، قابل بحث است اما آموزش انفجار، نحوه ساخت بمب در همه جا ممنوع است. بستن صفحاتی با میلیون‌ها کاربر از طرف خود اینستاگرام هم در هیچ کشوری پسندیده نیست حداقل می‌شود در مورد این‌ها توافق کرد. اما در جواب به این سوال که حالا چه اتفاقی می‌افتد، بستن اینستاگرام فعلا به خاطر شرایط امنیتی بوده ولی ادامه آن نیاز به مجوز قانونی دارد.

مجوز قانونی یا باید طبق روال در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه صادر شود یا یک قاضی و یا یک مرجع عالی مانند شورای‌عالی فضای مجازی یا شورای‌عالی امنیت ملی درخواست آن را بدهد. تا الان چنین مجوزی در هیچ جا به تصویب نرسیده است. آن چیزی که منجر به محدودسازی دسترسی به پیام‌رسان‌های متا شده درخواست شورای امنیت کشور بوده و به شرایط خاص امنیتی کشور برمی‌گردد.

یعنی اگر به نامه جواب ندهند می‌تواند مقدمه‌ای برای صدور مجوز انسداد دائمی اینستاگرام باشد.

اگر جواب ندهد در حقیقت مقدمه‌ای برای مجوز قانونی انسداد اینستاگرام است.

چرا 10 روز فرصت دادید؟

ما موضوع‌مان کمک به مردم است و می‌خواهیم کسی که فعالیت خبری، اقتصادی یا فعالیت‌های دیگر دارد مطمئن باشد که می‌توان از جرم در این فضا جلوگیری کرد. در همین رسانه‌هایی مانند متا مواردی داشتیم که منجر به خودکشی‌ها و مرگ شده. افشاگری‌های ناپسندی رخ داده که نامشان را ذکر نمی‌کنم و خیلی از آنها مربوط به سلبریتی‌ها بوده‌ است.

بنابراین متا دارد به ما لطمه وارد می‌کند. نامه ما به صورت الکترونیکی هجدهم اکتبر ارسال شده اما ما ارتباطی نداریم و مقام‌های رسمی آن اکانت و ایمیل رسمی ندارند یا حداقل در اختیار ما نیست که مطمئن باشیم آن زمان به دستشان رسیده. اما مطمئنیم که نامه به صورت فیزیکی بیست و سوم نوامبر به دستشان رسیده و ده روز فرصت ما همین حالا هم تمام شده با این حال من همین جا اعلام می‌کنم که از الان 10 روز وقت دارند نماینده معرفی کنند.

 مطمئن هستید که نامه تحویل داده شده؟

بله رسیدی که ما از طریق پست به دستمان آمده تایید می‌کند که تحویل آنها داده شده است.

 همین سه روز پیش رایتل برآوردی از خسارت مسدودسازی دسترسی به اینستاگرام اعلام کرد. پیش از این هم همراه اول گزارش مشابهی داده بود. همچنین گزارش مرکز ملی فضای مجازی هم به ضرر و زیان محدودسازی اینستاگرام اشاره داشت. این خسارت رای مرکز ملی فضای مجازی را عوض نمی‌کند؟

قطعا این ضرر و زیان اپراتورها در تصمیم‌گیری‌ها موثر است؛ این پیام‌رسان برخلاف قوانین کشور ما فعالیت می‌کند و اگر خسارتی در میان نبود که ما مقابلش احتیاط نمی‌کردیم. احتیاطات ما به این دلیل است که می‌خواهیم همه تبعات قضیه را در نظر بگیریم و کمترین خسارت مادی و معنوی برای مردم داشته باشد.

می‌خواهم ببینم که بستن اینستاگرام ارزش از دست دادن این درآمد بزرگ را دارد؟

این را دیگر مسئولان باید تصمیم بگیرند. الان از لحاظ امنیتی به این نتیجه رسیده‌اند که به دلیل زیان‌های امنیتی، همان بهتر که فعلا بسته باشد چرا که بین چیزی که در واتساپ و اینستاگرام اتفاق می‌افتد، ارتباط مستقیمی با حوادث خیابانی دارد.

شما بار اصلی این اعتراض‌ها را بر روی پلتفرم‌ها می‌اندازید. تحلیل یا پژوهشی داشتید که تایید کند واقعا اعتراض‌ها از پلتفرم‌ها تاثیر گرفته‌اند؟

در فضاسازی تاثیرگرفته‌اند. مثلا بی بی سی و ایران اینترنشنال نقش مداخله‌گرایانه دارند که عامدا در این زمینه فعالیت می‌کنند اما اینستاگرام در بخش اکسپلورر، به صورت غیرمستقیم سعی می‌کند حباب منفی را برای کاربر فراهم کند.

راه مذاکره برای شما ولی باز است؟

بله تا زمانی که مجوز شورای امنیت به پایان نرسیده یا مصوبه و ابلاغ قانونی برای انسداد نیامده باشد، باز است.

این مجوز تاریخ انقضایی هم دارد؟

فعلا ندارد و بستگی به شرایط خیابان دارد.

شما اولویت‌های خاصی در مسیر مذاکره دارید؟ مثلا بگویید اولویت اولمان این است که صفحات طرفداران نظام را نباید ببندد، اولویت دوم بسته شدن صفحات غیراخلاقی است و به همین ترتیب اولویت‌های دیگر؟

ما مسائل زیادی داریم که بخواهیم بر سر آن گفت‌وگو کنیم ولی مهم‌ترین بحث این است که سیاست‌های آنجا در تعارض با جمهوری اسلامی بوده و جهت‌گیری دارد. ما مشکلی با پیام‌رسانی که فقط می‌خواهد به کارش برسد نداریم حتی استقبال می‌کنیم که پلتفرم‌های خارجی در کنار ایرانی‌ها فعالیت کنند ولی اینستاگرام که پست‌های تشییع جنازه را حذف می‌کرد، الان تصاویر خشونت‌های خیابانی را منتشر می‌کند. فقط در دو هفته اول پنج هزار و 600 فیلم خشونت‌آمیز که در آن خون، آتش و سلاح وجود دارد منتشر شد. این تصاویر نه تنها برداشته نمی‌شوند بلکه به کاربران پیشنهاد داده می‌شوند.

مذاکره یعنی اینکه شما باید امتیازی بدهید تا امتیازی بگیرید. آیا مثلا این گزینه روی میز هست که متا نمایندگی نداشته باشد اما مثلا محتواهایی که مردم بر اساس اعتقادهای خود می‌گذارند حذف نکند؟

ما در فاز اول می‌خواهیم که آنها استاندارد دوگانه نداشته باشند و دوم اینکه الگوریتم‌هایشان را بر علیه ما دستکاری نکنند. موسسات بخش خصوصی که کار داده کاوی انجام می‌دهند اطلاع داده‌اند که 83 درصد از هشتگ‌ها در توئیتر مربوط به کسانی است که در ماه بیش از دو هزار توئیت دارند و این رفتاری است که ربات‌ها انجام می‌دهند.

اگر این مذاکره به جایی نرسد، انتظار این است که افراد سراغ پلتفرم‌های داخلی بیایند اما چیزی که در این پلتفرم‌ها برای بسیاری از مردم آزاردهنده بوده، روش‌های احراز هویت است. موضع مرکز ملی فضای مجازی درباره حق ناشناس ماندن چیست؟

گاهی این حق ناشناس ماندن برای جامعه است و گاهی برای حکومت. اولی را می‌شود به رسمیت شناخت اما ناشناس ماندن برای حکومت معنی ندارد. یعنی برای حکومت فرد باید مشخص باشد. پلتفرم‌های خارجی در همه کشورها این سرویس را به دولت‌ها می‌دهند اما از همکاری با ایران خودداری می‌کنند.

مردم جایی که احراز هویت اجباری است وارد می‌شوند؟

درکشورهایی مانند آمریکا، هند و چین و اروپا وارد می‌شوند، به عبارتی اکثریت ابناء بشر.

در کدام اپلیکیشن‌ها؟

همین اینستاگرام با ترکیه و هند همکاری کامل دارد. واتساپ امکانی را در اختیار هند قرار داده که خود دولت می‌تواند مطلبی را در کانال و گروه پاک کند.

این قابلیت که به آن الان اشاره داشتید یکی از درخواست‌های مرکز ملی فضای مجازی است؟

هرچه که در قوانین ما هست باید رعایت شود. آیا در پلتفرمی که اقتصاد ما شکل می‌گیرد، اقتصاد بدون هویت و با گمنامی معنا دارد؟ قطعا چنین اقتصادی معنا ندارد.

در کنار ضرر و زیان اپراتورها، ضرر و زیان استارتاپ‌ها هم مسئله مهمی است. بسته‌ای برایشان تهیه شده اما دولت ممکن است برای پرداخت حقوق و دستمزدها هم به کسری بودجه بخورد. این ضرر چطور جبران می‌شود؟

در این بسته معافیت‌های مالیاتی و همچنین وام‌هایی در نظر گرفته شده و بخشی از آن ابلاغ شده است.

این مبالغی که می‌گویید دولت می‌پردازد ضرر اپراتورها را جبران نمی‌کند.

حالا برای این مشکل هم راه‌حلی گذاشته می‌شود. سازمان تنظیم مقررات رادیویی موظف است اقتصاد این حوزه را تنظیم کند و این کار انجام خواهد شد.

من می‌خواستم یکی دو سوال هم درباره خود شما بپرسم. فقط درباره خود شما همین اطلاعات وجود دارد که نجف به دنیا آمده‌اید.

من نجف به دنیا آمدم و ده سالگی به تهران آمدیم.خانواده‌ام نسل اندر نسل از روحانیان معروف بودند. پدر پدربزرگم در نجف از مراجع تقلید بوده‌اند. تالیفات پدر و پدربزرگم به اندازه ده‌ها جلد می‌‌شود. مادر پدر من نوه سید کاظم یزدی (سید محمد کاظم طباطبایی 1247-1337) است که خیابانی به نام خود دارد. در شیعه 100 سال اخیر اگر کسی بخواهد بگوید من مجتهد هستم، باید کتابی بنویسد و بر کتاب ایشان (العروه الوثقی) تعلیق بزند. از سمت مادری هم نوه آیت الله بجنوردی هستم که ایشان هم از مراجع تقلید بودند. مادر مادرم هم نوه سیدابوالحسن اصفهانی هستند که امام خمینی (ره) کتاب تحریر وسیله را براساس کتاب ایشان نوشته‌اند.

یعنی شما درس حوزه نخواندید؟

درس حوزوی را نزد پدرم خواندم و سطح را تمام کردم. سواد حوزوی دارمو تحصیلاتم را در مهندسی برق مخابرات ،‌فلسفه و مدیریت تکمیل کرده ام.