چرا بن‌سلمان از سازش با اسرائیل واهمه دارد؟

سیدعماد حسینی- هر بار گزارشی از احتمال امضای توافق سازش بین ریاض و تل‌آویو منتشر می‌شود، طرف آمریکایی فوراً وارد عمل می‌شود و رسیدن به نقطه توافق را تکذیب می‌کند.

با اینکه هیچ یک از طرف‌های سه‌گانه سعودی، اسرائیلی و آمریکایی وجود مذاکرات و حتی پیشرفت در مذاکرات را رد نمی‌کنند، اما در حالی که سعودی‌ها سکوت اختیار کرده‌اند، اسرائیلی‌ها جنجال بزرگی در رد یا تایید این توافق به راه انداخته و ساکنان کاخ سفید هم سعی می‌کنند همچنان رویکرد ابهام را در این زمینه در پیش بگیرند.

به اعتقاد برخی از کارشناسان، سکوت و تردید محمد بن سلمان برای امضای توافقنامه‌ای که برخی از گزارش‌ها حتی از تکمیل مراحل تدوین آن هم سخن می‌گویند، بیش از آنکه جنبه گروکشی منطقه‌ای و بین‌المللی داشته باشد، تلاش برای برطرف کردن نگرانی‌ها و به تعبیری کابوس‌های داخلی ولیعهد بلندپرواز سعودی است.

به گفته این کارشناسان، گرچه محمد بن سلمان از زمان منصوب شدن به ولیعهدی تلاش‌های زیادی برای جلب نظر جامعه سعودی کرده اما همواره نیم‌نگاه وحشت‌آمیزی به واکنش گارد قدیم دارد، که همچنان در گوشه و کنار ارکان قدرت این کشور تاثیرگذار هستند.

به تعبیری روشن‌تر، امروز محمد بن سلمان بیش از آنکه نگران وجهه خارجی خود باشد، با پیش کشیدن مسائلی همچون حل و فصل مساله فلسطین یا دستیابی به توان هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور، دنبال راضی نگه داشتن گارد قدیمی است که همچنان در عربستان تاثیر خاصی دارد و معتقد است سازش با اسرائیل برای ریاض یک خفت محسوب می‌شود و بن سلمان در این راه امتیازات قابل توجهی در مقابل رسیدن به تاج و تخت عربستان می‌پردازد.

این حقیقت را نباید فراموش کرد که با وجود تمامی تلاش‌های بن سلمان برای خلاصی از گارد قدیمی اما این ساختار همچنان در بافت حاکمیتی این کشور حضور بالفعل دارد و با توجه به عضویت شمار قابل توجهی از شاهزاده‌های سعودی در این گارد، نگرانی ولیعهد عربستان هم از این بابت دوچندان می‌شود.

حال با پیش کشیده شدن مساله پیچیده و حساسی همچون عادی‌سازی روابط با اسرائیل، این نگرانی در فردی که هنوز از وفاداری حداکثری بدنه قدرت به خود اطمینان کامل ندارد، بیشتر هم شده است.

به نوشته برخی از رسانه‌های مخالف دولت سعودی، امروز جریان طرفدار محمد بن سلمان به شدت از واکنش نظامیان سعودی به این سازش نگران است و بیم آن دارد که تمامی خفقان واعتراض به وجود آمده از اقدامات سیاسی، فرهنگی و دینی در عربستان سعودی از این طریق فوران کند و طومار قدرت او را به طور کامل بپیچد.

اخبار رسیده از راهروهای کاخ الیمامه عربستان بیانگر آن است که مشاوران و دستیاران بن سلمان حتی مساله کودتای نظامی شاهزاده‌های سعودی علیه او را هم دور از ذهن نمی‌دانند.

بی‌تردید عربستان تفاوت زیادی با سایر کشورهای عربی و اسلامی در خصوص مساله سازش با اسرائیل دارد.

علاوه بر مسائل دینی و مذهبی و قرار گرفتن قبله اول مسلمانان جهان در این کشور، عربستان سعودی طی دهه‌های گذشته چارچوب‌‌های سختی برای خود در رابطه با مساله فلسطین ایجاد کرد که گرچه محمد بن سلمان ابایی از شکستن آن ندارد، اما این چارچوب‌ها به مثابه دیوارهای شیشه‌ای یک آکواریوم بزرگ هستند که در صورت شکسته شدن، باعث متلاشی شدن تمامی ساختار آن آکواریوم خواهند شد.

علاوه بر آن، ارتش عربستان برخلاف بسیاری دیگر از نهادهای حکومتی در این کشور، حاصل آمیزه‌ای از حضور شاهزاده‌های پرنفوذ سعودی و نیز مردم عادی است که به شدت همچنان تحت تاثیر آموزهای مذهبی وهابی هم قرار دارد.

جو تبلیغات دینی که مساله فلسطین هم در آن نقش محوری ایفا می‌کرد، پرچمداری ابتکار عمل صلح عربی که تا چندی پیش به عنوان ابتکار صلح عبدالله یا سعودی در نشست‌های عربی مطرح و بر آن تاکید می‌شد، در کنار ادعای رهبری جهان اسلام برخی از تابوهایی هستند که ارتش عربستان احتمالاً شکسته شدن آنها را تاب نخواهد آورد و فنر فشرده‌شده از اقدامات سابق محمد بن سلمان را از این طریق رها خواهد کرد.

به گفته مخالفان سعودی، کافی است چند صدای مخالف در ساختار ارتش در مورد سازش با اسرائیل شنیده شود تا این گلوله برفی غلتیدن خود را به سوی ساختار قدرتی که ولیعهد عربستان برای پادشاهی‌اش ایجاد کرده، آغاز کند و در خوش‌بینانه‌‌ترین حالت، بحران بزرگی را در داخل جامعه و ارتش عربستان به وجود آورد.

از این رو تصور می‌شود، محمد بن سلمان تا زمانی که وفاداری کامل ارتش را برای خود- به هر طریقی- تضمین نکند، پای میز امضای توافقنامه سازش با اسرائیل نخواهد نشست، در حالی که خود می‌داند بقیه مسائل و پیش‌شرط‌ها از حل مساله فلسطین گرفته تا کمک هنگفت به تشکیلات خودگردان و حتی دریافت مجوز غنی‌سازی اورانیوم در عربستان هم صرفاً برای مصرف افکار عمومی است ولاغیر.