اتحادیه عرب مدت‌هاست توان حل‌وفصل مشکلات جهان عرب ندارد

«بازگشت به اتحادیه عرب؛ امتیاز سیاسی به سوریه» عنوان یادداشت صباح زنگنه برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده: اتحادیه عرب در گذر زمان عملا تبدیل به موسسه و نهادی سمبلیک شده، فاقد کارایی و کارآمدی است و کشورهای عربی از آن برای گردهمایی و جمع شدن در کنار یکدیگر استفاده می‌کنند. این محفل قدرت اجرایی خاصی ندارد، نه مصوبات آن برای کشورها لازم‌الاجراست و نه تخطی از آن‌ مصوبات مجازاتی در پی دارد. کارکرد این نهاد به جایی برای گرفتن عکس یادگاری رهبران عرب کاهش یافته است. نگاهی به عملکرد اتحادیه عرب در سال‌های اخیر نشان می‌دهد مدت‌هاست این اتحادیه دیگر ظرفیت و توان قابل توجهی برای حل و فصل مشکلات جهان عرب ندارد. در موضوع سوریه، تعدادی از کشورهای اتحادیه عرب نگاه مثبتی به بازگشت دمشق به اتحادیه داشتند. آنها روابط خود را با دولت سوریه احیا کرده‌اند و ضمن بازگشایی سفارتخانه آماده توسعه روابط هستند. تعدادی از کشورها اما پس از مذاکراتی که صورت گرفت راضی به این مساله شدند. این نشان می‌دهد مذاکرات نتیجه داده و سوریه در دور آینده نشست اتحادیه عرب شرکت خواهد کرد.

حضور سوریه در اتحادیه عرب امتیازی تشریفاتی به دمشق است و در سطح سیاسی عنوان خواهد شد که سوریه دیگر یک کشور منزوی نیست. این امتیاز سیاسی موضع سوریه را در برابر ایالات‌متحده و در برابر رژیم اسراییل تقویت می‌کند و از توان آنها بر اعمال فشارهای سیاسی می‌کاهد. روندی که در منطقه طی شد و این مساله که کشورهای عربی آماده دوباره پذیرفتن سوریه در جهان عرب شده‌اند معلول تحولاتی بزرگ‌تر در منطقه است. باد تغییر در منطقه وزیدن گرفته و دیگر با معادلات قدیمی نمی‌توان تحولات منطقه را درک کرد. بن‌بست‌‌هایی که برای سالیان طولانی امکان گشایش در آنها قابل تصور نبود باز شده، اختلاف‌های قدیمی به سمت حل و فصل رفته و بحران‌های تاریخی در حال حل شدن هستند.

برای نمونه، چندی قبل در فاصله کوتاهی پس از آنکه وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی با یکدیگر دیدار کرده و بیانیه‌ مشترکی را درباره ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو کشور امضا کردند، گزارش‌هایی درخصوص اینکه عربستان سعودی با انصارالله یمن هم برای پایان دادن به جنگ یمن به توافق رسیده است، منتشر شد. تعطیلی سفارتخانه‌ها و قطع روابط سیاسی میان تهران و ریاض، آثار ناگواری بر دو کشور گذاشت و منطقه و بازار انرژی را هم تحت تاثیر خود قرار داد و اکنون که دو کشور تلاش دارند تا مشکلات موجود میان خود را برطرف کنند و روابط حسنه را ازسر گیرند، جهان و منطقه می‌تواند درخصوص امنیت و ثبات غرب آسیا و همچنین بازار انرژی اطمینان خاطر بیشتری را کسب کند. همین توافق نیز زمینه را برای آغاز تلاش‌هایی جدی در راستای پایان دادن به جنگ در یمن فراهم کرد.

مساله این است که متغیرهای بزرگ‌تری در سطح جهان این وضعیت را به وجود آورده‌اند. در این شرایط کشورهای عرب اگر بخواهند به ‌طور متفرق و جداگانه در برابر این اتفاقات و چالش‌های بزرگ‌تر بایستند خطرات جدی و قابل توجهی آنها را تهدید خواهد کرد. آنها ناگزیرند اختلاف‌های فی‌مابین را حل و فصل کنند و مساله سوریه نیز که برای سال‌ها یک چالش جدی در جهان عرب به حساب می‌آمد از این قاعده مستثنی نیست.