دوستانی که به واشینگتن خیانت کردند

محمدحسین لطف‌الهی- مجموعه اسناد مربوط به ایالات‌متحده که از ماه‌ها پیش در «دیسکورد» -یک رسانه اجتماعی محبوب بین گیمرها- منتشر شده بود و اوایل آوریل روزنامه نیویورک تایمز از درز آنها گزارش داد، تصویر تازه‌ای از تحولاتی که در حاشیه جنگ اوکراین در جریان بود ارایه می‌دهد؛ تعدادی از متحدان نزدیک ایالات‌متحده همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی نزدیکی با روسیه دارند و این همکاری‌ها تبعات خاصی برای آنها در پی نداشته است.

تصاویر ده‌ها صفحه از اسناد محرمانه ایالات‌متحده در فاصله روزهای 28 فوریه و 2 مارس در دیسکورد منتشر شد. بخش بزرگی از این اسناد به موضوع جنگ اوکراین می‌پردازد و اطلاعاتی حیاتی نظیر قابلیت‌های رزمی ارتش اوکراین در آنها ذکر شده است برای ارایه به ژنرال مارک میلی، رییس ستاد کل نیروهای مسلح امریکا و دیگر مقام‌های ارشد نظامی آماده شده اما به گفته مقام‌های پنتاگون، این اسناد دراختیار سایر پرسنل و کارکنانی که مجوزهای امنیتی لازم را داشتند نیز قرار می‌گرفت.

از همکاری‌ متحدان امریکا با روسیه چه می‌دانیم؟

براساس این اسناد، عبدالفتاح السیسی رییس‌جمهوری مصر اخیرا به نیروهای مسلح این کشور دستور داده تا 40 هزار راکت تولید کنند تا به صورت مخفیانه برای روسیه ارسال شود.

مصر: در بخشی از یک سند بسیار محرمانه به تاریخ 17 فوریه، خلاصه‌ای از گفت‌وگوها میان سیسی و تعدادی از مقام‌های نظامی ارشد مصر آورده شده است که در آن به وجود برنامه‌هایی برای تامین گلوله‌های توپ و باروت برای روسیه و مخفی نگه داشتن این مساله برای «جلوگیری از بروز مشکلات در رابطه قاهره و غرب» اشاره می‌شود.

احمد ابوزید، سخنگوی وزارت امور خارجه مصر در واکنش به انتشار این اسناد گفته است که موضع مصر در قبال جنگ اوکراین از ابتدا بدون تغییر باقی مانده است: «مصر از ابتدا موضع خود را برمبنای عدم درگیر شدن در این بحران و تعهد به حفظ فاصله یکسان از دو طرف بنا کرده بود. مصر از مواضع سازمان ملل متحد و حاکمیت حقوق بین‌الملل دفاع می‌کند.» او می‌افزاید: «ما به طرح درخواست از  دو طرف برای متوقف ساختن درگیری‌ها و تشویق آنها برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی از طریق مذاکره ادامه می‌دهیم.»

یکی از مقام‌های کاخ سفید که حاضر به افشای نامش نبود در این باره به روزنامه واشنگتن پست گفته است که «ما اطلاعی از اجرایی شدن این طرح نداریم.»

جان کربی سخنگوی شورای امنیت ملی امریکا هم به‌رغم اینکه حاضر نبود درباره محتوای سند اظهارنظر کند در یک نشست خبری به خبرنگاران گفت که «امریکا هنوز نشانه‌ای از تامین تسلیحات برای روسیه از سوی مصر ندارد.» 

صادرات سلاح به روسیه قمار بزرگی برای مصر به حساب می‌آید. به‌رغم روابط خوبی که همواره میان قاهره و مسکو برقرار بوده، مصر یکی از نزدیک‌ترین متحدان امریکا در منطقه به حساب می‌آید و دهه‌هاست که به ‌طور سالانه بیش از یک میلیارد دلار کمک امنیتی از ایالات‌متحده دریافت می‌کند.

کریس مورفی، سناتور دموکرات و عضو کمیته روابط خارجی سنای امریکا معتقد است که در صورت اثبات صحت این گزارش امریکا باید «در روابط خود با مصر تجدید نظر کند.»

سارا مارگون، کارشناس سیاست خارجی ایالات‌متحده در اندیشکده جامعه باز می‌گوید: «فروش و تحویل راکت به دولت روسیه که آشکارا مرتکب جنایت‌های جنگی می‌شود فراتر از خطوط مجاز است؛ به ویژه برای یکی از متحدان نزدیک امریکا.»

براساس یکی از گزارش‌های روزنامه وال استریت ژورنال، لوید آستین وزیر دفاع امریکا در سفر خود به قاهره در ماه مارس از دولت مصر خواسته بود که برای حمایت از اوکراین به این کشور گلوله‌های توپ ارسال کند اما مقام‌های مصری پاسخ روشنی به این درخواست امریکا ندادند.

امارات هم به واشنگتن خیانت کرد؟

امارات متحده عربی: براساس بخش دیگری از اسناد فاش شده پنتاگون، جاسوسان امریکایی مدعی شدند که افسران اطلاعاتی روسیه توانسته‌اند امارات متحده عربی را قانع کنند تا به همراه این کشور غول نفتی علیه آژانس‌های اطلاعاتی انگلیس و امریکا فعالیت کنند.

در قسمتی از این سند که توسط آسوشیتدپرس مشاهده شده، موضوع تحقیقی در ۹ مارس تحت عنوان «روسیه/امارات متحده عربی: تعمیق روابط اطلاعاتی» ذکر شده است. مقامات امریکایی از اظهارنظر درباره صحت این سند خودداری کردند؛ سندی که آسوشیتدپرس هم مستقلا نمی‌تواند آن را تایید کند؛ اما با این حال شبیه به سندی است که طی روزهای گذشته فاش شده است.

در این سند تازه درز یافته آمده است: مقامات سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) در اواسط ماه ژانویه مدعی شدند که مقامات سرویس اطلاعات امارات و روسیه توافق کردند که با یکدیگر علیه آژانس‌های اطلاعاتی انگلیس و امریکا فعالیت کنند. امارات احتمالا در بحبوحه نگرانی‌های ناشی از عدم مشارکت امریکا در منطقه، مشارکت با سرویس امنیت فدرال روسیه را به عنوان فرصتی برای تحکیم روابط رو به رشد میان ابوظبی و مسکو در نظر می‌گیرد.

هنوز مشخص نیست که آیا چنین توافقی طبق آنچه این سند شرح می‌دهد، وجود دارد یا خیر اما مقامات امریکایی مرتبا از افزایش تجارت و توافق میان امارات و روسیه خبر می‌دهند .

آنکارا دست در دست شبه نظامیان مدافع پوتین

ترکیه: اسناد مذکور حاوی اطلاعاتی است که نشان می‌دهد گروه شبه‌نظامی واگنر که در اوکراین مشغول مبارزه به نفع روسیه است و وظیفه تامین برخی کاستی‌های نظامی روسیه را برعهده دارد، به دنبال خرید تسلیحات از ترکیه، یکی از اعضای ناتو بوده است. 

براساس این داده‌ها، یکی از اعضای ارشد واگنر در اوایل فوریه برای تامین تجهیزات مورد نیاز این گروه در اوکراین و مالی با رابط‌هایی از ترکیه دیدار کرده است. آسیمی گویتا، رییس‌جمهور موقت مالی هم پیشنهاد داده بود که مالی می‌تواند این تجهیزات را از ترکیه دریافت کرده و دراختیار گروه واگنر قرار دهد. 

همکاری نظامی گروه شبه نظامی واگنر با ترکیه به عنوان یکی از اعضای ائتلاف ناتو -که هنوز مشخص نیست در چه مرحله‌ای قرار دارد- درحالی اتفاق می‌افتد که آنکارا در ماه‌های گذشته به‌ طور جدی مانع از پیوستن سوئد به ائتلاف ناتو شده است.

نکته حایز اهمیت درباره همکاری‌ها میان متحدان ایالات متحده و غرب با روسیه این است که علاوه بر کشورهایی که نام‌شان در اسناد افشا شده پنتاگون ذکر شده، کشورهای دیگری نظیر هند و عربستان نیز که روابط نزدیکی با ایالات متحده دارند با خرید نفت از روسیه یا کمک به این کشور از طریق کاهش تولید نفت که نتیجه آن عدم کاهش قیمت نفت است در حفظ درآمدهای روسیه و تامین منابع مالی این کشور برای ادامه جنگ در اوکراین نقش داشته‌اند.

چرا غربی‌ها واکنش جدی نشان نمی‌دهند؟

پرهیز واشنگتن و کشورهای اروپایی از نشان دادن واکنش صریح و جدی به متحدان‌شان در منطقه که با روسیه همکاری نظامی و اطلاعاتی دارند در شرایطی اتفاق می‌افتد که آنها در واکنش به ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه -که وزیر خارجه ایران تعدادشان را «معدود» و زمان ارسال آنها را پیش از شروع جنگ ذکر می‌کند و کشورهای غربی مدعی هستند صدها فروند از آن پهپادها به روسیه ارسال شده-  واکنش‌های بسیار شدیدی نشان دادند.

متحدان آمریکا گزینه های بازیگری بیشتری یافته اند

حمیدرضا عزیزی، تحلیلگر موسسه آلمانی امنیت و امور بین‌الملل معتقد است که همکاری‌های مورد اشاره در اسناد مذکور به شکلی نبوده که بتواند تاثیر عملی یا قابل توجهی بر تحولات میدانی در اوکراین داشته باشد. او به «اعتماد» می‌گوید: «برای نمونه در موضوع مصر اطلاعی از ارسال تسلیحات وجود ندارد. یا در بحث ترکیه و امارات به نظر نمی‌رسد که همکاری‌های آنها با روسیه در میدان جنگ تاثیر جدی و استراتژیک به‌جا گذاشته باشد. این موضوع را اگر با تاثیراتی که درخصوص همکاری‌های ایران و روسیه مطرح می‌شود یا تغییر بالقوه‌ای که ارسال تسلیحات به روسیه از جانب چین می‌تواند در وضعیت میدانی جنگ اوکراین به وجود آورد ‌مقایسه کنید در خواهید یافت که چرا واکنش‌ها متفاوت است.» به گفته او، نوع واکنش متناسب با تاثیر عملی همکاری‌ها بوده است.

عزیزی تاکید دارد تغییرات استراتژیک در عرصه سیاست بین‌الملل هم در این عدم واکنش موثر است: «متحدان امریکا به ویژه در خاورمیانه گزینه‌های بازیگری بیشتری نسبت به گذشته دارند. از نظر عملی عقلانی نیست که ایالات متحده فشار بیشتری به متحدان خود وارد کند یا اتحادش را با این متحدان کنار بگذارد. این متحدان گزینه‌های دیگری مثل روسیه یا چین دارند و تلاش می‌کنند نوعی توازن در روابط خود با این قدرت‌ها برقرار کنند و در چنین شرایطی هر چند ممکن است امریکا در پشت پرده به آنها فشار بیاورد که همکاری‌شان را با روسیه یا چین محدود کنند اما اعمال فشار بیشتر منطقی به نظر نمی‌رسد.»

چرا غربی ها بر ایران سخت گیری بیشتری می کنند؟

ابوالقاسم دلفی، سفیر پیشین ایران در فرانسه نیز به تفاوت «سطح اثرگذاری همکاری‌ها در عرصه میدانی» اشاره می‌کند اما بر این باور است که موضوع دیگر و تاثیرگذاری وجود دارد که در تعیین نوع واکنش ایالات متحده و کشورهای غربی بسیار موثر است.

دلفی به «اعتماد» می‌گوید: «یک تضاد جدی در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران و غرب وجود دارد و مواضع غرب در قبال ایران اغراق آمیز است. اگر مسائلی نظیر مساله برجام حل و فصل شده بود و در موضوع هسته‌ای در موقعیتی قرار نداشتیم که غربی‌ها ادعا کنند چند هفته با نقطه گریز هسته‌ای فاصله داریم حتما این سطح از واکنش را شاهد نبودیم.»

سفیر پیشین ایران در فرانسه می‌افزاید: «البته واقعیت این است که ما یک انتخاب اساسی داشته‌ایم و بخشی از آنچه با آن مواجه هستیم نتیجه ناگزیر همین انتخاب است. ایران از دوران پس از انقلاب اسلامی در مجموع روابط نزدیک‌تری با کشورهای اروپایی در مقایسه با روسیه و چین داشت و در سال‌های اخیر علاوه بر مشکلاتی که میان ایران و غربی‌ها فاصله انداخت، خود ما هم انتخاب کردیم که روابط نزدیک‌تری با مسکو و پکن داشته باشیم. تغییر هم هزینه دارد.»

کارشناسان معتقدند جدای از «تئوری‌های توطئه» که درخصوص این اسناد مطرح می‌شود نباید بدون تردید به آنها نگریست. حمیدرضا عزیزی می‌گوید نباید این مساله را که ضررکننده اصلی افشای این اطلاعات متحدان امریکا نظیر کره‌جنوبی، مصر و ترکیه هستند را نادیده گرفت. دلفی هم تصریح می‌کند که هر چند افشای اطلاعات امکان‌پذیر است اما نباید تمام این اسناد را کاملا صحیح دانست .