آیا پکن با طالبان کنار می‌آید؟

ژئوپلتیکال فیوچرز در نوشتاری که روزنامه هم میهن آن را ترجمه کرده به بررسی فرصت ها و چالش های رابطه پکن و کابل پرداخته و نوشت:

وزرای خارجه چین و افغانستان در 22 ژانویه نزدیک به یک ساعت در مورد توسعه اقتصادی افغانستان و تضمین امنیت پرسنل چینی درگیر در پروژه‌های افغانستان صحبت کردند. این گفت‌وگو به دنبال امضای قرارداد استخراج نفت در 5 ژانویه بین شرکت نفت و گاز سین‌کیانگ آسیای مرکزی چین و دولت طالبان افغانستان صورت گرفت.

این گفت‌وگو با توجه به اینکه چند هفته قبل - پس از حمله تروریستی 12 دسامبر در کابل که پنج شهروند چینی را مجروح کرد - پکن به شهروندان خود توصیه کرد که افغانستان را ترک کنند، یک چرخش شگفت‌انگیز بود. دولت چین، مانند اکثر کشورها، به‌طور رسمی دولت طالبان افغانستان را به‌رسمیت نمی‌شناسد. با این حال، جغرافیای افغانستان و جذابیت منابع طبیعی آن وسوسه‌انگیزتر از آن است که چین نادیده‌اش بگیرد.

چین و همچنین کشورهای منطقه مانند هند و پاکستان، به دلیل نزدیکی جغرافیایی و منافع استراتژیک، نگاهی متفاوت با آمریکا به افغانستان دارند. افغانستان با کشمیر، منطقه مورد مناقشه در میان این سه کشور، هم‌مرز است.

علاوه بر این، برای چین، یک افغانستان باثبات می‌تواند دروازه‌ای برای نفوذ بیشتر در آسیای مرکزی باشد و به‌عنوان حائلی در برابر گسترش افراط‌گرایی در مناطق اویغور چین در نزدیکی مرز عمل کند. همچنین اعتقاد بر این است که افغانستان از نظر مواد معدنی کمیاب مانند لانتان، سریم و نئودیمیم و همچنین فلزات باارزش مانند آلومینیوم، طلا، نقره، روی، جیوه و لیتیوم غنی است. چین بر تولید و عرضه جهانی مواد معدنی کمیاب که برای انرژی‌های تجدیدپذیر و دفاع حیاتی هستند، تسلط دارد و به‌دنبال حفظ موقعیت خود در بازار است.

با توجه به افزایش رقابت از سوی کشورهای دیگر که به‌دنبال تامین منابع خود و کاهش وابستگی به چین هستند، پکن توسعه روابط با افغانستان را گامی کلیدی در جهت حفظ سلطه بلندمدت خود در بازار مواد معدنی کمیاب می‌داند. افغانستان همچنین کلید توسعه چین در طرح‌های کمربندراه است. بی‌ثباتی در افغانستان شاهراه اقتصادی چین و پاکستان را به‌چالش می‌کشد. این شاهراه به چین امکان دسترسی به دریای عرب از طریق پاکستان را می‌دهد. پاکستان می‌خواهد اطمینان حاصل کند که منطقه غربی عمدتا پشتون‌نشین این کشور آرام است.

هند از ترس اینکه پاکستان کنترل افغانستان را به‌دست بگیرد و از آن برای توسعه استفاده کند، تلاش کرده است به ایران کمک کند تا پیوندهای زیرساختی بیشتری با افغانستان ایجاد کند. ایران به نوبه خود برای تقویت اقتصاد خود به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و می‌خواهد از رشد فعالیت‌های مسلحانه در همسایگی خود جلوگیری کند.

چین و ایران همچنین مدت‌ها درباره فرصت‌های ایران برای تبدیل شدن به یک شریک در طرح کمربندراه بحث کرده‌اند. با این حال، با وجود برخی مشکلات، توانایی پاکستان و ایران را برای نفوذ بر کابل محدود می‌کند و افغانستان از نظر اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در شکننده‌ترین وضعیت منطقه باقی مانده است. به همین دلیل است که پروژه توسعه نفت برای کابل نیز قابل توجه است. این اولین قرارداد استخراجی است که طالبان با یک نهاد خارجی از زمان بازپس‌گیری کنترل کشور در سال 2021 امضا کرده است.

برای چین اعتماد به رژیم طالبان برای توجیه چنین سرمایه‌گذاری‌ای اصلا ساده نیست. اما اگرچه به نظر می‌رسد چین در این زمینه پیشتاز است، چندین کشور منطقه برای نفوذ در افغانستان با چین رقابت می‌کنند و بهای ایجاد ثبات در این کشور آسیای جنوبی بیشتر از آن چیزی است که حامیان احتمالی برای ورود به آن انتظار دارند.

از زمان خروج ایالات‌متحده‌آمریکا از افغانستان در سال 2021، دولت طالبان با دو مشکل عمده دست‌وپنجه نرم کرده است. نخست، اگرچه خشونت کلی کاهش یافته است، اما دولت اسلامی به‌عنوان یک تهدید امنیتی به‌حساب می‌آید.

دوم اینکه، اقتصاد افغانستان به کمک‌های خارجی وابسته است. غرب و سازمان ملل متحد، طالبان را پس از سرنگونی دولت تحت حمایت ایالات‌متحده و مسدود کردن 5/9میلیارد دلار از دارایی‌های افغانستان، تحریم کردند.

رفع تحریم‌ها برای اهداف بشردوستانه کمک چندانی به این کشور فقیر نکرد. براساس نظرسنجی‌های گالوپ، از هر 10 افغان، 9 نفر می‌گویند که تأمین درآمد فعلی خانواده‌شان برایشان «سخت» یا «بسیار دشوار» است.