میراث شوم روس‌ها در شهرهای اشغالی
تعقیب‌کنندگانی که نیروهای نظامی روسیه را در حال خروج از مناطق اطراف پایتخت اوکراین به ویژه منطقه بوچا دنبال می‌کنند با یک فاجعه تمام عیار روبه‌رو شده‌اند.
تعقیب‌کنندگانی که نیروهای نظامی روسیه را در حال خروج از مناطق اطراف پایتخت اوکراین به ویژه منطقه بوچا دنبال می‌کنند با یک فاجعه تمام عیار روبه‌رو شده‌اند: «ساختمان‌های مسکونی که هدف بمباران گسترده نیروهای روس قرار گرفته، اجساد غیرنظامیانی که در خیابان‌ها و جاده‌ها رها شده‌اند و مین‌هایی که تمام مسیر خروج نیروهای روس از این مناطق را پوشانده‌اند.»
به گزارش روزنامه اعتماد، از 24 فوریه، زمانی که حمله همه‌جانبه روسیه علیه اوکراین آغاز شد، دانشگاه‌ها، مدارس، تئاترها، بیمارستان‌ها و تعداد زیادی از مراکز غیرنظامی طی بمباران‌های مداوم و گسترده نیروهای روس نابود شدند و بر اساس آمارهایی که از سوی سازمان ملل متحد منتشر شده، بیش از 4.1 میلیون نفر از اوکراینی‌ها خانه، شهر و کشورشان را ترک کرده و به کشورهای دیگر رفتند. عمق فاجعه‌ای که تهاجم روسیه به اوکراین بر جای گذاشته طی روزهای گذشته و زمانی مشخص شد که روس‌ها در پی ناکامی برای تسخیر شهر کی‌یف از مناطق اطراف پایتخت اوکراین عقب‌نشینی کردند و نیروهای اوکراینی که در حال تعقیب روس‌ها و تلاش برای بازپس‌گیری مناطق اطراف کی‌یف بودند با صحنه‌هایی مواجه شدند که نشان از عمق فاجعه دارد. مقام‌های محلی می‌گویند طی یک ماه حضور نیروهای روسیه در شهرها و روستاهای اطراف کی‌یف دست‌کم 300 غیرنظامی کشته شده‌اند و زمانی که سربازان اوکراینی با این شهرها می‌رسیدند با خیابان‌هایی مملو از اجساد روبه‌رو می‌شدند.
تصاویری که از سوی خبرگزاری‌ها از شهر بوچا و تعدادی دیگر از مناطقی که روس‌ها از آن عقب‌نشینی کرده‌اند اجسادی را نشان می‌دهد که دست‌های آنها بسته شده، بدون پوشش خاصی در خیابان‌ها رها شده‌اند و در برخی موارد مین‌های ضد تانک و ضد نفر در کنار آنها کار گذاشته شده است. به گفته شاهدان محلی، بیشتر غیرنظامیان کشته شده افرادی بودند که همزمان با ورود نیروهای روسیه به شهر بوچا، در حال خروج از این شهر بودند.
خبرنگار خبرگزاری فرانسه در توصیف آنچه پس از ورود به شهر بوچا همراه با نیروهای اوکراینی مشاهده کرده است، می‌نویسد: «تا آنجا که چشم کار می‌کند اجسادی دیده می‌شود که خیابان‌های اکنون آرام شهر بوچا را پوشانده‌اند. در میان اجسادی که ما در ابتدا با آنها مواجه شدیم هر 20 نفر لباس غیرنظامیان را به تن دارند. تعدادی از آنها با چشمان باز به آسمان اوکراین خیره شده‌اند و برخی دیگر درحالی که به صورت روی زمین دراز کشیده‌اند به خواب ابدی فرو رفته‌اند. سه نفر از آنها در کنار دوچرخه‌های‌شان به زمین افتاده‌اند، دست یکی از کشته‌شدگان با پارچه سفید بسته شده و پاسپورت اوکراینی او با صفحات باز در کنارش رها شده است.» آناتولی فدوروک، شهردار این شهر به خبرگزاری فرانسه گفت: «همه این افراد به ضرب گلوله شلیک شده از پشت سر کشته شدند.» او گفت که 280 نفر دیگر در گورهای دسته جمعی در بوچا دفن شده‌اند در حالی که اجساد تمام خانواده‌ها هنوز در ماشین‌های شلیک شده قرار دارند. تصاویری مشابه از شهرهای حاشیه چرنی‌یف در شمال شرق اوکراین نیز منتشر شده است. دیمترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین از اعضای گروه ۷ خواسته در واکنش به این اعمال روسیه، تحریم‌های بیشتری را صادر کنند. شارل میشل، رییس شورای اتحادیه اروپا هم در واکنش به این درخواست کی‌یف خواستار اعمال تحریم‌های مضاعف علیه کرملین شده است.
رابرت هابک، معاون صدراعظم آلمان در مصاحبه با نشریه بیلد ضمن اشاره به گزارش‌هایی که مورد کشتار عمدی ساکنان بوچا توسط نیروهای روسیه گفت که جنایات جنگی نباید بدون پاسخ بمانند. او اضافه کرد که به نظرش تشدید تحریم‌ها علیه روسیه در این مقطع ضرورت دارد و در برلین در رایزنی با شرکای اروپایی‌اش در حال مهیا شدن برای این کار است.
اورزولا فن درلاین، رییس کمیسیون اروپا هم در یک پیام توییتری دریافت گزارش‌هایی وحشتناک از مناطقی که روسیه نیروهای خود را به عقب رانده است را تایید کرد و خواستار تحقیقات مستقل شد. او اضافه کرد: «مسببان و عاملان جنایات جنگی باید پاسخگو باشند.»
لیز تراس، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز روز یکشنبه اقدام نیروهای ارتش روسیه علیه غیرنظامیان اوکراینی در مناطقی نظیر اپرین و بوچا در حومه کی‌یف را «اقداماتی منقلب»کننده توصیف کرد و خواستار تحقیق در مورد احتمال ارتکاب «جنایات جنگی» از سوی مسکو شد.
روایت دیدبان حقوق بشر از اعدام، تجاوز و غارت
در گزارشی که دیدبان حقوق بشر اخیرا از آنچه «جنایت‌های جنگی روسیه در اوکراین» خوانده می‌شود منتشر کرده، این نهاد مدعی شده است که مواردی شامل تجاوز به زنان، اعدام صحرایی غیرنظامیان و غارت اموال مردم محلی را در مناطق اشغال شده از سوی روسیه به ویژه در اطراف شهرهای بزرگی مانند خارکیف، کی‌یف و چرنی‌یف مستندسازی کرده است. هیو ویلیامسون، مدیر اجرایی بخش اروپا و آسیای مرکزی دیدبان حقوق بشر درباره این گزارش می‌گوید: «مواردی که ما مستند کردیم، ظلم و خشونت عمدی و غیرقابل بیان علیه غیرنظامیان اوکراینی است.» او تاکید دارد: «تجاوز جنسی، قتل و سایر اعمال خشونت‌آمیز علیه افرادی که در بازداشت نیروهای روسیه هستند باید به عنوان جنایات جنگی مورد بررسی قرار گیرند.» در این گزارش آمده است که ناظران حقوق بشر این نهاد با 10 نفر از جمله شاهدان، قربانیان و ساکنان مناطق تحت اشغال به صورت حضوری یا تلفنی مصاحبه کرده‌اند. یکی از شاهدان درباره اتفاقی که هنگام ورود نیروهای روسیه به شهر بوچا رخ داده می‌گوید: «من در حال خروج از شهر بودم. در یکی از جاده‌ها نیروهای روس به ما رسیدند. 5 مرد را بازداشت کردند، آنها را مجبور کردند که زانو بزنند. بعد پیراهن‌های آنها را روی سرشان کشیدند و یکی از سربازان، به یکی از این مردان از پشت شلیک کرد. زنی که صحنه را می‌دید از ترس فقط فریاد می‌زد.» در یک نمونه دیگر، نیروهای نظامی روسیه در روستای استاریی بیکیف در حاشیه شهر چرنی‌یف، دست‌کم 6 مرد غیرنظامی را به صورت صحرایی اعدام کردند. مادر یکی از این اعدام‌شدگان به دیدبان حقوق بشر گفته است که در روز 27 فوریه، نیروهای روسیه که به تازگی وارد شهر شده بودند پسر من و یکی دیگر از مردان همسایه ما را در خیابان دیدند و بازداشت کردند. بعدا آنها توسط نیروهای روس اعدام شدند و من اجساد 6 نفرشان را بعدتر دیدم.» یکی از شاهدان روایت می‌کند که در ششم مارس در روستای ورزل در 50 کیلومتری شمال غربی کی‌یف، یکی از سربازان روس یک نارنجک دودزا را به داخل یک خانه انداخته و زمانی که یک مادر به همراه دختر 14 ساله‌اش از آن خانه بیرون آمده‌اند به آنان شلیک کرده است. موارد متعدد دیگری از این دست در گزارش دیدبان حقوق بشر از مشاهدات و موارد مستندسازی شده آنها در فاصله 27 فوریه تا 14 مارس وجود دارد.
توجیه غیرقابل قبولی به نام «سپر انسانی»
از روزهای آغازین جنگ و زمانی که انتشار گزارش‌ها درباره نقض حقوق بشر از سوی نیروهای روسیه در اوکراین شروع شد؛ کرملین تنها یک استدلال برای توجیه مرگ غیرنظامیان و حمله به مراکز غیرنظامی مطرح می‌کرد: «اوکراینی‌ها از غیرنظامیان و مراکز غیرنظامی به عنوان سپر دفاعی برای نیروهای نظامی‌شان استفاده می‌کردند.»
روز 25 فوریه، کمتر از 24 ساعت پس از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه خطاب به مردم اوکراین گفت که «اجازه ندهید نئونازی‌ها از شما، زنان و فرزندان‌تان به عنوان سپر دفاعی در برابر نیروهای روسیه استفاده کنند.» سه روز بعد، در 28 فوریه ژنرال ایگور کوناشنکو، سخنگوی ارشد وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که ارتش روسیه تنها اهداف نظامی را هدف قرار خواهد داد و مدعی شد که دولت اوکراین با اقناع مردم عادی تلاش کرده‌اند تا آنها در خانه‌های خود بمانند و از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کنند.
روز 3 مارس، روس‌ها مدعی شدند که اوکراین از 6 هزار دانشجوی هندی و خارجی به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کند؛ ادعایی که یک روز بعد از سوی مقام‌های هندی تکذیب شد. در اواسط مارس نیز که گفت‌وگوها میان مسکو و کی‌یف به نتایج اولیه دست یافت و دو طرف توافق کردند مسیرهایی برای خروج غیرنظامیان از مناطق جنگی ایجاد کنند، تنها یک روز پس از آغاز اجرای این توافق، پوتین اعلام کرد افراطی‌ها در اوکراین از مسیرهای خروج غیرنظامیان به عنوان سپر استفاده می‌کنند.
واقعیت این است که استفاده طرف مقابل یک جنگ از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی یکی از بهانه‌هایی است که بیشتر دولت‌هایی که دست به جنایت‌های جنگی می‌زنند از آن استفاده می‌کنند. عربستان سعودی، سریلانکا، هند و رژیم اسراییل از جمله آنهایی هستند که در سال‌های اخیر از این بهانه برای توجیه جنایت‌های‌شان بهره برده‌اند اما آنها نیز در ارایه مستنداتی که وارد دانستن چنین اتهامی را به طرف مقابل‌شان ثابت کنند، ناکام بوده‌اند.
از منظر قوانین بین‌المللی، استفاده از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی یک جنایت جنگی است اما چنین مساله‌ای نیاز به ارایه مستندات و اثبات دارد و در صورتی که چنین ماجرایی بدون ارایه مستندات از سوی دولت‌ها و جنایتکاران جنگی به عنوان بهانه حمله به غیرنظامیان مورد استفاده قرار گیرد، فاجعه‌ای به مراتب بزرگ‌تر پدید می‌آید.
از سوی دیگر درخصوص روسیه یک مشکل بزرگ دیگر این است که عملا آنها با استفاده از این بهانه حدود 10درصد از کل شهروندان اوکراین را هدف مشروع تلقی کرده‌اند. در
8 مارس، وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که «شبه نظامیان اوکراینی» بیش از 4.5 میلیون نفر را به عنوان سپر انسانی به گروگان گرفته‌اند. طرح این ادعا به معنای آن است که روس‌ها خود را برای هدف قرار دادن احتمالی این اهداف محق می‌دانند.
پیش‌تر سازمان‌های بین‌المللی در رسیدگی به جنایت‌های مشابه در غزه و صنعا ناکام بوده‌اند اما شاید تکرار این وقایع در کی‌یف که توجه جهان را به خود معطوف کرده عاملی باشد که جدی‌تر از قبل به این موارد رسیدگی شود.
دیدگاه تان را بنویسید