نخستین آتش ‌بس به امید پایان جنگ؛ ایران استقبال کرد

یمن از نخستین روز ماه رمضان نخستین آتش‌بس در جریان جنگی هفت ساله را تجربه می‌کند. به گفته هانس گروندبرگ، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن دو طرف  درباره توقف همه عملیات نظامی هوایی، زمینی، دریایی در داخل یمن و عملیات‌های برون مرزی و ورود کشتی‌های سوخت به بنادر الحدیده و پروازهای تجاری از فرودگاه صنعا به مقاصدی معین در منطقه توافق کردند. با موافقت دو طرف امکان تمدید مهلت دو ماهه آتش‌بس وجود دارد. این نخستین‌بار از زمان آغاز جنگ در یمن از سال 2015 میلادی است که چنین توافقی میان دو طرف برای برقراری آتش‌بس دو ماهه حاصل می‌شود. براساس گزارش‌های سازمان ملل جنگ یمن در چندسال اخیر بیش از 400 هزار کشته بر جا گذاشته است که از این جمعیت قریب به 60درصد آن در نتیجه گرسنگی، آب آشامیدنی ناسالم و نبود امکانات پزشکی جان خود را از دست داده‌اند. 

به گزارش روزنامه اعتماد، پس از اعلام موافقت دو طرف با برقراری آتش‌بس همزمان با آغاز ماه رمضان جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات‌متحده امریکا به استقبال این ابتکار سازمان ملل متحد رفت اما همزمان با مهم خواندن این گام، آن را ناکافی خواند و تاکید کرد که با تداوم این آتش‌بس باید به جنگ در یمن پایان داد. پس از آنکه نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور یمن از موافقت دو طرف برای برقراری آتش‌بس خبر داد، آنتونیو گوترش، دبیرکل این سازمان نیز از تمام طرفین خواست که در سریع‌ترین زمان ممکن تعهدات داده شده در توافق آتش‌بس را اجرایی کنند. گاردین در گزارشی درباره نحوه حصول توافق آتش‌بس میان حوثی‌ها و نیروهای ائتلاف نوشت: چهارشنبه هفته گذشته بود که نیروهای ائتلاف که از سال 2015 جنگ نظامی با حوثی‌های یمن را آغاز کرده‌اند اعلام آتش‌بس یکجانبه کردند. این پیشنهاد ابتدا به ساکن از سوی حوثی‌ها رد شد. عربستان سعودی به دلیل میزبانی از گفت‌وگوهای صلح برای حل و فصل بحران یمن پیشنهاد این آتش بس یکجانبه را  داده بود که حوثی‌ها به دلیل محل برگزاری این گفت‌وگوها آن را بایکوت کردند. درنهایت حوثی‌ها نیز طرح یکجانبه خود را اعلام کردند که در برگیرنده توقف حملات فرامرزی به داخل عربستان و همچنین داخل یمن بود. درنهایت ابتکار نماینده سازمان ملل با استفاده از دو طرح اعلام شده از سوی طرفین منجر به آغاز آتش‌بس از نخستین روز ماه رمضان به مدت دو ماه شد. 

 نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در 7 سال گذشته در حمایت از دولت عبد ربه منصور هادی با حوثی‌ها جنگیده‌اند. در حالی که جریان ائتلاف با حملات نظامی هوایی به یمن جنگ را وارد فاز کاملا نظامی کرد حوثی‌ها نیز در مقابل از پهپادها و موشک برای هدف قرار دادن خاک عربستان سعودی و امارات متحده عربی به عنوان اصلی‌ترین حامی سعودی در این جنگ استفاده کردند. آتش‌بس میان حوثی‌ها و جریان ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در بازه زمانی برقرار شده است که نیروهای حوثی مسوولیت چند حمله جنجالی به خاک عربستان سعودی و امارات متحده عربی را پذیرفته‌اند. سیاست ناامن‌سازی امارات که از سوی حوثی‌ها به منظور تحمیل هزینه بر این کشور به دلیل مشارکت در حملات به یمن پیاده‌سازی شد عملا به تغییر بازی در میدان منتهی شد. تغییری که البته جرقه اولیه آن از قریب به یک سال قبل و با حملات هدفمند حوثی‌ها به خاک عربستان و امارات آغاز شد و در نتیجه آن شاهد تغییر سیاست امارات و تلاش برای فاصله گرفتن از ریاض و کاهش تنش با تهران بودیم. 

برقراری آتش‌بس میان حوثی‌ها در یمن و جریان ائتلاف به رهبری عربستان بازتاب بسیاری در رسانه‌های متفاوت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای داشت. سی‌ان‌ان در گزارشی تفصیلی در این باره با منتسب کردن حوثی‌ها به ایران از برقراری آتش‌بس میان جریان مورد حمایت ایران در یمن و جریان ائتلاف به رهبری ریاض خبر داده و آن را گام مهمی در مسیر پایان دادن به بحران در یمن در چند سال اخیر دانست. آخرین توقف آتش هماهنگ شده میان دو طرف به سال 2016 و در جریان گفت‌وگوهای صلح بازمی‌گردد. دویچه‌وله در گزارشی در این باره ادعا کرد که بحران در یمن به جنگ نیابتی میان تهران و ریاض تبدیل شده بود. 

نیویورک تایمز نیز در گزارشی در این باره نوشت: «نخستین آتش‌بس هماهنگ میان حوثی‌ها و جریان ائتلاف در چندسال اخیر، امیدها برای کاستن از سطح خشونت در جنگی را زنده کرده که عملا شبه‌جزیره عرب را  برهم ریخته و بحرانی انسانی هم ایجاد کرده است. خبر آتش‌بس با استقبال مقام ها و تحلیلگران روبه‌رو شده که البته با احتیاط آن را گام نخست در پروسه‌ای پیچیده و طولانی برای حل و فصل بحران در یمن می‌دانند. یمن در نتیجه این بحران دگرگون شده، اقتصاد این کشور شرایط بسیار پیچیده‌ای را پشت‌سر می‌گذارد و بر امنیت کشورهای صادرکننده نفت در همسایگی یمن هم تاثیر گذاشته است.» این رسانه امریکایی آغاز بحران در یمن را این‌گونه روایت می‌کند: نیروهای حوثی در سال 2014 کنترل صنعا و بخش بزرگی از شمال‌غربی یمن را دراختیار گرفته و دولت را به تبعید فرستادند. چند ماه بعد نیروهای عربستان سعودی با حملات هوایی نظامی به نفع دولت به تبعید فرستاده شده وارد میدان شدند و امیدوار بودند که بتوانند حوثی‌ها را که از حمایت ایران برخوردار بودند به عقب‌نشینی وادار کنند. با این وجود این جنگ ابعاد بیشتری پیدا کرد. جت‌های ائتلاف زیرساخت‌های یمن را با خاک یکسان کردند، به مراسم عروسی و ختم غیرنظامی‌ها حمله کردند و در مقابل هم حوثی‌ها منافع عربستان‌سعودی و امارات و دیگر اعضای ائتلاف را با موشک‌های خود هدف قرار دادند. ایالات‌متحده مستقیما در این جنگ دخالتی نداشت اما تامین‌کننده اصلی تسلیحات مورداستفاده ائتلاف بود و البته حمایت‌های اطلاعاتی و تکنولوژی هم از این جریان می‌کرد. نیروهای حوثی هم در مقابل تاسیسات نفتی کلیدی سعودی (آرامکو) را هدف حملات موشکی خود قرار دادند. موانع بازگرداندن اتحاد به یمن بسیار زیاد است. تسلط حوثی‌ها بر صنعا به‌رغم چند سال حمله نیروهای ائتلاف به  یمن هر روز بیشتر از قبل شده و به نظر هم نمی‌رسد که حوثی‌ها در هیچ توافقی به راحتی از خیر تقسیم قدرت و دست بالاتر خود عبور کنند. 

رویترز در گزارشی درباره آغاز آتش‌بس میان حوثی‌ها و نیروهای ائتلاف نوشت: در نتیجه جنگ یمن بیش از 23 میلیون  نفر از مردم این کشور نیاز فوری به کمک‌های بشردوستانه پیدا کرده‌اند. براساس گزارش‌های سازمان ملل تا ماه ژوئن 160 هزار نفر در وضعیت قحطی قرار خواهند گرفت. ماه گذشته اهداکنندگان بین‌المللی قریب به یک و نیم میلیارد دلار از مجموع 4 و نیم میلیارد دلار موردنیاز برای کمک به بحران انسانی در سال جاری میلادی را جمع‌آوری کرده‌اند.  

استقبال ایران و عربستان از برقراری آتش‌بس 

وزارت خارجه عربستان سعودی روز شنبه طی بیانیه‌ای از فرصت آتش‌بس دو ماهه که به پیشنهاد سازمان ملل مطرح و با پذیرش از سوی  جنبش انصارالله یمن انجام شد، استقبال کرد. به نوشته خبرگزاری رسمی دولت عربستان «واس» در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «عربستان از اعلامیه هانس گروندبرگ فرستاده ویژه سازمان ملل در یمن مبنی بر آغاز آتش‌بس و توقف تمام عملیات‌های نظامی در داخل یمن و مرزهای این کشور با سعودی استقبال می‌کند.» وزارت خارجه عربستان سعودی در این بیانیه با تاکید بر حمایتش از دولت مستعفی یمن و ائتلافی که خود آن را علیه یمن رهبری می‌کند، ادعا کرد: «این استقبال و حمایت در راستای تلاش سعودی برای پایان دادن به بحران یمن و رسیدن به راه حل سیاسی جامع برای آن است.»

فرماندهی ائتلاف سعودی نیز در بیانیه‌ جداگانه‌ای از آتش‌بس دو ماهه در یمن استقبال کرد. «ترکی المالکی» سخنگوی نیروهای ائتلاف گفت: «از اعلام توقف عملیات‌های نظامی در یمن و مرزهای عربستان با این کشور استقبال می‌کنیم. براساس جزییات اعلام شده توسط گروندبرگ، فرستاده سازمان ملل در امور یمن و با نظارت این سازمان، این آتش‌بس پیش‌زمینه‌ای مناسب در جهت کاهش تنش‌ها، رسیدن به راه‌حل سیاسی و تحقق صلح جامع را ایجاد خواهد کرد.»

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز روز گذشته  از ابتکار نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن برای توقف عملیات نظامی برای مدت دو ماه و اجازه ورود کشتی‌های حامل مواد غذایی و سوخت و همچنین بازگشایی نسبی فرودگاه صنعا استقبال کرد. خطیب‌زاده دیدگاه ایران در حمایت از راه حل سیاسی و انسانی در یمن را مورد تاکید قرار داد و گفت: «امیدواریم‌ در آستانه ماه مبارک رمضان با اولویت دادن به مسائل انسانی و با استمرار آتش‌بس شاهد بهبود شرایط انسانی و مبادله کامل اسرا و زندانیان بین طرف‌های درگیر در این کشور باشیم و این اقدام بتواند زمینه‌ای برای شروع ابتکار سیاسی به منظور حل بحران باشد.»

به گزارش «اعتماد» ایران از ابتدای آغاز بحران در یمن که با حملات نظامی جریان ائتلاف به یک فاجعه انسانی در چند سال اخیر تبدیل شد بر حل سیاسی این بحران متمرکز بود و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت قبل نیز راه‌حل‌هایی را در قالب طرحی چهار بندی ارائه کرده بود که مورد استقبال عربستان سعودی قرار نگرفت. با این وجود در چند سال اخیر ، ایران همچنان رابطه پیوسته با سازمان ملل در مساله یمن را حفظ کرد. در آخرین دور این تلاش‌ها علی‌اصغر خاجی، مشاور ارشد وزیر امور خارجه، روز سه‌شنبه نهم فروردین ماه با هانس گروندبرگ، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن، به صورت ویدیو کنفرانس گفت‌وگو کرد.

در این گفت‌وگو، مشاور ارشد وزیر امور خارجه با اشاره به ورود به هشتمین سال جنگ ویرانگر و محاصره ظالمانه ائتلاف علیه مردم‌ یمن، ابراز امیدواری کرد در پرتو تلاش‌های سیاسی و اقدامات عملی در جهت رفع محاصره، برقراری آتش‌بس و گفت‌وگوهای سیاسی از تداوم فاجعه انسانی جلوگیری شود.

خاجی در این راستا ابتکار صلحی که اخیرا توسط رییس شورای عالی یمن ارائه شده است را گامی مهم خواند و گفت: در صورت تعامل مثبت با آن و داشتن اراده واقعی به منظور حل و فصل مسالمت‌آمیز بحران یمن و اولویت دادن به مسائل انسانی می‌توان در آستانه ماه مبارک رمضان شاهد گشایش در جهت پایان دادن به جنگ باشیم.

نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور یمن نیز با تشریح آخرین برنامه‌ها و اقدامات خود از جمله رایزنی‌های اخیر خود با گروه‌های مختلف یمنی در اردن و آخرین رایزنی‌های به عمل آورده با طرف‌های درگیر بحران یمن، به برنامه خود برای سفر به تهران جهت تداوم رایزنی‌ها با تهران اشاره کرد.