سهم کردها از مرگ سرد در دریای مانش

بختیار و سیروان، هر دو در یک روز جان دادند. کیلومترها دورتر از یکدیگر؛ در دو منطقه جغرافیایی متفاوت، به دو شکل متفاوت، ولی هر دو در یک روز. بختیار، از سرما یخ زد، سیروان در دریا غرق شد. هر دو پناهجو بودند، هر دو ایرانی بودند، هر دو کُرد بودند، هر دو جوان بودند؛ بختیار 25 ساله بود، سیروان 23 ساله بود. هر دو می‌خواستند به زندگی بهتر برسند، هر دو با این رویا پا در راه مسیر جانفرسای پناهندگی گذاشتند که به روزهای بهتر برسند و هر دو، پیش از رسیدن به این رویا؛ پیش از اینکه حتی سرانگشت دست‌شان، گرمای رخوت‌آور این رویا را لمس کند، کیلومترها دورتر از عینیت این رویا، جان دادند؛ یکی یخ زد، یکی غرق شد. 

به گزارش روزنامه اعتماد، بامداد سوم آذر -24 نوامبر- که قایق بادی حامل سیروان و 26 پناهجو در موج‌های کوبنده آب‌های کانال مانش غرق شد و چشم‌های سیروان برای همیشه به روی‌آفتاب و دریا و آسمان و حیات بسته شد، کیلومترها دورتر، صدها پناهجو، پشت دیوارهایی از جنس سیم خاردار در مرز لهستان و بلاروس مقابل چشم‌های سرمازده صدها پناهجوی مثل سیروان، جسد یخ‌زده بختیار را پتوپیچ کردند تا به فعالان گروه‌های مدنی بین‌المللی تحویل دهند. خبرگزاری‌های بین‌المللی گزارش داده بودند که قاچاق برهایی که شاهد غرق شدن قایق بادی حامل سیروان و 26 پناهجوی کُرد و افغان بودند، پس از لختی سکوت؛ آن محصول تکراری و همیشگی شوک و بهت آنی، به راه خود ادامه دادند تا هرچه زودتر مسافرانی از جنس سیروان و بختیار را به ساحل برسانند. جسد سیروان و آن 26 نفر دیگر را ماهیگیران پیدا کرده بودند؛ عصر روز چهارشنبه، حداقل 12 ساعت بعد از واژگونی قایق، وقتی جسدها، متورم از آب دریا، شناور بود و روی موج و در توفان آبراه، غلت می‌خورد. همان ساعت‌ها، کیلومترها دورتر، پشت سیم خاردارهای مرزی، جسد یخ‌زده بختیار از جلوی چشم هزاران زن و مرد پناهجوی در حال یخ زدن دور شد و گم شد و امید، زنده بود و شاخه درختان در آتش می‌سوخت تا مرگ، مثل گرگی گرسنه، برمد و دور شود. 

با وجود آنکه سازمان بین‌المللی مهاجرت IOM دو هفته قبل در آخرین گزارش از وضعیت پناهجویان در سال 2021 اعلام کرد که طی 11 ماه گذشته سال میلادی، 4470 پناهجو در مسیرهای غیرقانونی جان خود را از دست داده‌اند و این عدد به تنهایی معادل 10 درصد پناهجویان جانباخته در طول 7 سال گذشته است، مرگ سرنوشت همه پناهجویان نیست. طبق گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، تا پایان سال 2020، تعداد کل افراد آواره و عازم مقاصد پناهندگی جهان، به 48 میلیون نفر افزایش یافته درحالی‌که در طول 11 ماه گذشته، بیش از 4 میلیون نفر، در مسیرهای زمینی و دریایی «پناهجویی»، حرکت خود را برای رسیدن به بهشت موعود آغاز کرده‌اند. 

خیلی از پناهجویان، موفق می‌شوند در مسیرهای صعب‌العبور دشت و کوهستان و جنگل و اقیانوس، با تحمل لحظه‌هایی که بی‌شباهت به ثانیه‌های احتضار نیست، با سوگوار شدن برای مرگ خود درآن لحظه‌های مستمر و متناوب گرسنگی و سرما و خستگی که انگار هیچ پایانی ندارد، حل شده در عذاب ده‌ها ساعت راهپیمایی زیر سایه ترس از تیر ماموران مرزی، بالاخره به مقصد برسند. مقصدی که مثل درهای بسته دژی با دیوارهای سرو قامت، هیچ وصف عیان ندارد جز شنیده‌ها و اصلا با دل بستن به همین شنیده‌هاست که سفر مرگ آغاز می‌شود. 

سالی که با مرگ به پایان می‌رسد 

روزی که خبر غرق شدن 27 پناهجو در آب‌های کانال مانش - آبراه دریایی بین کشور فرانسه و انگلیس - منتشر شد، مسوولان نهادهای بین‌المللی فعال در امور پناهندگان و مهاجران، اعلام کردند که در میان 27 جانباخته، 5 زن، سه کودک و یک زن باردار هم بوده اند. مسوولان نهادهای بین‌المللی فعال در امور پناهندگان و مهاجران، اعلام کردند که این رخداد، به سبب تعداد جان‌باختگان، تلخ‌ترین اتفاق سال 2021 و بهت‌آورترین طی 7 سال گذشته بوده است. 

سه هفته بعد از این حادثه تلخ، مقامات دولت فرانسه اعلام کردند که از این 27 نفر، 16 نفر کُرد ساکن در اقلیم کردستان بوده‌اند. سیروان از همین‌ها بود؛ کُردهای ساکن در اقلیم کردستان؛ از ساکنان شهرستان سردشت؛ جوان 23 ساله که سه ماه قبل؛ 27 شهریور، با سردشت و دشت‌هایش وداع کرد تا به بهشت موعود برسد؛ همان مقصد همیشگی زنان و مردان سردشتی؛ مقصد خانواده «ایران‌نژاد» که روزهای پایانی تابستان پارسال، در نیمه راه، طعمه موج‌ها شدند و پاییز را دیگر ندیدند؛ مقصد رسول و شیوا و آنیتا و آرمین و آرتین که تا ماه‌ها، دریا جسدش را هم پس نمی‌داد..... طبق اعلام نهادهای بین‌المللی فعال در امور مهاجران و پناهندگان، طی سه سال گذشته و از سال 2018، گذر کاروان‌های قاچاق پناهجویان از آب‌های کانال مانش به مقصد انگلستان افزایش یافته است؛ مسیری که در صورت آرام بودن هوا، حدود 6 ساعت طول می‌کشد و البته تنها مسیر مستقیم به سمت مقصد است. 

بنا به اعلام این نهادها، در سال 2019، 1900 پناهجو، در سال 2020، 8438 پناهجو و در 11 ماه گذشته در سال 2021، 23 هزار پناهجو از آب‌های کانال مانش عبور کرده و به سواحل انگلستان رسیده‌اند درحالی‌که آمار جانباختگان این مسیر غیرقانونی هم به تبع افزایش تعداد قایق‌های حامل پناهجویان در آب‌های کانال مانش، رو به افزایش است چنانکه در سال 2019، 5 پناهجو، در سال 2020، 9 پناهجو و در 11 ماه سال جاری میلادی، 35 پناهجو در مسیر آبی کانال مانش جان خود را از دست داده‌اند. 

طبق اعلام فعالان همکار با نهادهای مدنی حامی حقوق پناهندگان و مهاجران، طی دو ماه گذشته، در روزهای پایانی هر هفته، روزانه حداقل بیش از 1100 پناهجو، سوار با قایق‌های بادی و ناامن خواسته‌اند که از آب‌های کانال مانش به سواحل انگلستان برسند در‌حالی‌که کمتر از نیمی از این تعداد موفق به گریز از چشم گارد ساحلی و ماموران مرزی شده‌اند.  درحالی‌که بنا به اعلام سازمان بین‌المللی مهاجرت IOM، اغلب پناهجویان عازم انگلستان، از کشورهای منطقه خاورمیانه، مدیترانه شرقی و قاره آفریقا هستند، به نظر می‌رسد شعله‌ور شدن جنگ در اقصی‌نقاط این مناطق، مشکلات اقتصادی و ناتوانی در تامین معیشت خانوار، تبعیض‌های طبقاتی و اقتصادی، اعمال محدودیت‌های سیاسی و ممنوعیت‌های مذهبی توسط دولت‌ها برای پیروان برخی ادیان و فرقه‌های مذهبی یا افزایش دستگیری‌ها و بازداشتی مخالفان دولت‌ها در این مناطق از نیمکره جنوبی، عامل مهمی در افزایش تعداد پناهجویان خاورمیانه، قاره آفریقا و مدیترانه شرقی به مقصد اروپا طی سه سال گذشته باشد.  طبق آمار خبرگزاری‌های انگلستان، حدود 29 درصد از پناهجویانی که بین ژانویه 2020 تا ژوئن 2021 به سواحل انگلیس رسیده‌اند، اتباع ایران، حدود 20 درصد، اتباع عراق، حدود 11 درصد، اتباع سودان و سوریه بوده‌اند. طبق گزارش چند روز پیش این خبرگزاری‌ها، بخش رصد مهاجرت دانشگاه آکسفورد اعلام کرده که از مجموع بیش از 30 هزار پناهجویی که در سال 2020 به انگلستان رسیدند، 4199 نفر، از اتباع ایران و باقی، از 14 کشور عراق، آلبانی، اریتره، سودان، سوریه، افغانستان، پاکستان، هند، السالوادور، نیجریه، ویتنام، بنگلادش، چین و ترکیه بودند.