مقتدی صدر برای تشکیل دولت آماده همکاری با نیروهای نزدیک به ایران است/ صدر مهمترین عامل وضعیت فعلی عراق را آمریکا می‌داند

اعتمادآنلاین| آتنا شهبازی- مقتدی صدر رهبر جریان صدر و رهبر لیست «سائرون» که در انتخابات 22 اردیبهشت توانست 54 کرسی را به دست آورد در اظهاراتی جدید ‌آمریکا را کشوری اشغالگر دانسته و تأکید کرده که اجازه نمی‌دهیم به‌هیچ‌وجه در امور داخلی ما مداخله کند.

صدر درباره ایران هم گفته بود: «ایران کشور همسایه ماست که نگران منافع خودش است. ما امیدواریم در امور عراق دخالت نکند، متقابلاً ما نیز نمی‌پذیریم کسی در امور ایران مداخله کند.»

رحمان قهرمان پور، کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین اظهار داشت: «مواضع آقای مقتدی صدر از سال 2003 کاملاً متغیر بوده است. در مقاطعی به ایران نزدیک شده و در مقاطعی دور شده است. در ائتلاف سائرون با نیروهای کمونیست و لائیک ائتلاف کرد و در سال 2008 هم جیش ‌المهدی را منحل کرد. در میان شیعیان جنوب عراق هم نفوذ قابل‌توجهی دارد و در انتخابات امسال توانست با استفاده از موقعیتی که به وجود آمده بود، بیشترین کرسی را در عراق به دست آورد.»

او در ادامه افزود: «یکی از محورهایی که آقای صدر دنبال آن است و همیشه آن را پیگیری کرده است، تأکید بر ناسیونالیسم عراقی هست و تلفیق این ناسیونالیسم عراقی با شیعه‌گری است. اظهاراتش هم ناظر بر همین داستان است. مقتدی صدر و طرفدارانش معتقدند که عامل اصلی وضعیت کنونی عراق، مداخلات خارجی است و در وهله اول، مداخلات آمریکا و برخی از کشورهای همسایه که ایران را نیز جزو این‌ها می‌بینند. صدر بر این باور است که مهم‌ترین عامل وضعیت کنونی عراق آمریکا است و ایالات‌متحده را همواره یک نیروی اشغالگر توصیف کرده است.»

کارشناس مسائل عراق خاطرنشان کرد: «در رابطه با ایران 2 حالت دارد: یکی موضع‌گیری رسانه‌ای او است که یک مقدار تندتر بوده و دیگری آن‌که در عمل با نیروهایی در داخل عراق مانند مالکی و العبادی که به ایران نزدیک‌تر هستند جلسه داشته است. موضع‌گیری رسانه‌ای او تندتر از موضع‌گیری عملی‌اش بوده است. به همین خاطر، برخی معتقدند که آقای صدر علی‌رغم اظهارات رسانه‌ای‌اش، آماده همکاری با نیروهای نزدیک به ایران برای تشکیل دولت عراق است.»

صدر پیش از این برای حیدرالعبادی هم شرط و شروط گذاشته بود. قهرمان پور در پاسخ به این سؤال که آیا جریان صدر بازیگر اصلی در تعیین دولت عراق است، گفت: «شروطی که مقتدی صدر برای العبادی گذاشته، بسیار زیاد است. یکی از شروطش این است که اگر العبادی می‌خواهد نخست‌وزیر شود، باید از حزب الدعوه خارج شود. این شرط، شرط سختی است. ما در ادبیات علوم سیاسی به کشورهایی مثل عراق و لبنان، دموکراسی‌های انجمنی می‌گوییم؛ یعنی دموکراسی‌های مبتنی بر ائتلاف گروه‌های مختلف که 2 حالت دارد: گروه‌های مختلف هم می‌تواند مانع توافق و اجماع نظر بشوند و هم اجماع نظر به وجود بیاورند.»

این کارشناس اذعان کرد: «برای مثال، هنگامی‌که به لبنان نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که چندین و چند سال خانواده حریری، طیف اهل سنت را نمایندگی می‌کنند. حزب‌الله شیعه‌ها را و ولید جنبلاط سعودی‌ها را نمایندگی می‌کند. این نخبگان قومی و طایفه‌ای نسلشان اساسی است و به همین راحتی قابل‌هضم نیستند چون نظام سیاسی مبتنی بر نظام اجماعی است.»

او تأکید کرد که در عراق هم حذف نیروهای سیاسی به این راحتی که مقتدی صدر توصیف می‌کند نیست، زیرا هرکدام نماینده اقوام و گرایش‌های مختلف هستند. هنوز دموکراسی به معنای دموکراسی مشارکتی یا لیبرال دموکراسی غیر فردی، غیر طایفه‌ای در عراق نهادینه نشده است؛ بنابراین آقای اسامه نجیفی هنوز نماینده اهل سنت است و یا ایاد علاوی هنوز در سیاست عراق حضور دارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: به‌عنوان‌مثال باوجوداینکه تعداد کرسی‌های حزب دموکرات کردستان عراق زیاد نیست، چون نوع نظام سیاسی مبتنی بر اجماع است احزاب کوچک‌تر هم می‌توانند نقش ایفا کنند. به همین ترتیب، العبادی و مالکی به این راحتی قابل‌حذف نیستند. هر چه جلوتر برویم مقتدی صدر مجبور است از خواسته‌های خودش کوتاه بیاید و به همین فرمول چانه‌زنی، اجماع، لابی و توافق تن بدهد.

رحمان قهرمان پور در رابطه با نقش عربستان در مواضع مقتدی صدر گفت: «2 نظر وجود دارد. عده‌ای معتقدند که دیداری که مقتدی صدر با عربستان داشته و بعد از آن با آن گروه‌های کمونیست و لائیک ائتلاف کرده، به همراهی عربستان بوده است. یک عده معتقدند که خیلی نباید این دیدار را تبعیت مقتدی صدر از عربستان تلقی کنیم. من فکر می‌کنم دیدگاه دوم درست‌تر است.»

او اظهار داشت: «مقتدی صدر به لحاظ شخصیت فردی خودش، کسی نیست که بخواهد خودش را وابسته به‌جایی بکند و دوست دارد خودش را به‌عنوان یک شخصیت مستقل در عراق معرفی کند. بخشی از آرایی هم که به او تعلق‌گرفته ناشی از همین استقلالی است که نشان می‌دهد؛ بنابراین، نمی‌توان گفت صدر متحد استراتژیک عربستان است. البته تلاش می‌کند که جانب عربستان را هم نگه دارد و با نیروهای تحت حمایت عربستان ائتلافی تشکیل دهد.»

این کارشناس مسائل سیاست بین‌الملل درباره میزان موفقیت صدر در جذب گروه‌های غیر شیعه و کردهای عراق گفت: «کردها وضعیت خاصی دارند. اتحادیه میهنی در جریان رفراندوم عراق با العبادی همکاری کرد و همین هم باعث نارضایتی حزب دموکرات شد. حزب دموکرات دوست دارد از موقعیت خودش استفاده کند که حیدرالعبادی نخست‌وزیر نشود و بگویند که ما عامل نخست‌وزیر نشدن حیدرالعبادی بودیم و اعتباری برای خودش کسب کند.»

او افزود:‌«می‌توان گفت مقتدی صدر در این مورد با حزب دموکرات منافع مشترکی دارد؛ یعنی هر دو می‌خواهند حیدرالعبادی نخست‌وزیر نشود. در نهایت باید ببینیم که صحنه سیاسی عراق در اجماع به کدام سمت می‌رود. اجماع این 2 گروه کافی نیست. اگر نخواهند العبادی نخست‌وزیر بشود باید دید که در مورد گزینه‌های دیگر اجماع نظر کافی وجود دارد یا نه. از طرف دیگر، باید دید که کردها دوست دارند در ازای نخست‌وزیر شدن العبادی، پست ریاست‌جمهوری را از دست بدهند.»