یک پیشنهاد به وزارت نیرو بعد از بارش‌های اخیر در کشور

«بارش‌های اخیر و پیشنهاد به وزارت نیرو» عنوان یادداشت محسن موسوی خوانساری برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده؛بعد از وقوع دو سامانه بارشی قوی که جنوب غربی، جنوب و مرکز کشور را - در هفته گذشته-  تحت‌تاثیر قرار داد و بارش‌های بسیار سنگینی را خصوصا در استان‌های جنوبی کشور به دنبال داشت؛ از طرف مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب وزارت نیرو اعلام شد که طی فعالیت سامانه‌های بارشی از ۱۵ تا ۲۶ آذر ماه، بارش متوسط کشوری با بهبود حدود ۴۰ میلی‌متری مواجه شده و کاهش ۸۵درصدی نسبت به دوره بلندمدت، به حدود ۲۰درصد کاهش یافته است. لازم به ذکر است که در سامانه بارشی اخیر که از ۲۴ آذر ماه فعال شده بود و تا ۲۸ آذر ماه ادامه داشت؛ سامانه‌ای نسبتا قوی از جنوب و جنوب غرب کشور وارد شد و حدود ۲۴ استان را تحت تاثیر قرار داد. شرایطی که تا قبل از وقوع این سامانه بارشی، فقط ۷ میلی‌متر بارش متوسط کشوری بود به ‌طور محسوسی افزایش یافت.

این برآوردها همگی حاکی از آن است که وزارت محترم نیرو بارش‌های رخ داده در یک منطقه از کشور را به‌ طور متوسط به کل کشور گسترش داده و نسبت به وسعت ۱۶۴۸۰۰۰ کیلومتر مربعی کشور ایران محاسبه می‌نماید که چند میلی‌متر باران به ‌طور متوسط در سطح کشور نازل شده است. این محاسبات از اساس دارای مشکلات عدیده‌ای است، زیرا کشور ایران از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب دارای شرایط متفاوتی بوده و به همین دلیل هم کشور ایران به ۶ حوضه آبریز اصلی تقسیم شده که هر یک با دیگری کاملا متفاوت است.

این حوضه‌ها: حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان، حوضه آبریز دریاچه ارومیه، حوضه آبریز دریای خزر، حوضه آبریز فلات مرکزی، حوضه آبریز قره‌قوم و حوضه آبریز مرزی شرق.

با این تفاسیر بارش‌هایی که به عنوان مثال در حوضه آبریز دریای خزر و سه استان شمالی رخ می‌دهد کاملا متفاوت با بارش‌هایی است که در حوضه آبریز فلات مرکزی و مناطق کویری رخ می‌دهد. شرایط کم‌بارشی حوضه آبریز شرق مشابه شرایط اقلیمی غرب زاگرس و خوزستان نیست، بنابراین به عنوان مثال شاید اقدام صحیحی نباشد که بارش‌های خزری را که گاهی به ۱۰۰۰ میلی متر در سال هم می‌رسد را به منطقه کویری ایران با بارش‌های حدود ۵۰ میلی‌متری تعمیم دهیم.

در مورد بارش‌های اخیر هم، چنین امری واقع شد. بارش‌های بسیار نادر و استثنایی عمدتا در نواحی ساحلی ایران، جزایر کیش، خارک و قشم، جنوب استان فارس، استان‌های بوشهر و هرمزگان تا مناطق ساحلی جاسک، سیریک و بلوچستان جنوبی به وقوع پیوست. این ‌بارش‌ها به ناچار از دسترس خارج شده و وارد خلیج‌فارس و دریای عمان شد. قاعدتا بررسی این مقدار از بارش‌ها که در محدوده ۲۷۰ میلی‌متر فقط در هفته گذشته در نواحی ساحلی جنوبی و عمدتا در حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان و کمتر در حوضه آبریز فلات مرکزی رخ داد، باید به‌ طور جداگانه در حوضه آبریز خلیج‌فارس و فلات مرکزی صورت گیرد. تعمیم آن در کل ایران می‌تواند یک آدرس خطا در ذهن مخاطب ایجاد کند. به عنوان مثال بارش متوسط سالانه ایران در سال آبی ۱۴۰4 - ۱۴۰5 در هفته گذشته به بارش متوسط سالانه کشوری نزدیک شده است. بنابراین شرایط آبی کشور شرایط مطلوب قابل دسترسی است که این‌طور نیست. به خوبی آشکار است که عمده این‌ بارش‌ها در سواحل جنوبی و جزایر رخ داده و عمدتا هم رواناب و سیلاب حاصل از این ‌بارش‌ها به خلیج‌فارس روان شده و تاثیر آن در منابع آبی فرضا فلات مرکزی محسوس نبوده است. 

پیشنهاد اصلی به وزارت محترم نیرو آن است که به علت تفاوت‌های متعدد ۶ حوضه آبریز ایران از نظر شرایط اقلیمی، موقعیت، وسعت و جمعیت، بارش‌های متوسط هر حوضه آبریز به ‌طور جداگانه اعلام شود تا مخاطب اولا با شرایط حاکم بر هر حوضه آبریز از نظر وضعیت منابع آبی همان حوضه آبریز آشنا شده و ثانیا تفاوت بین بارش‌های رخ داده شده در هر حوضه نیز به تفکیک مشخص شود. سال‌های متمادی شاهد آن هستیم که بارش متوسط کشوری در حدود عدد ۲۳۰ و اخیرا ۲۲۷ و شاید کمتر اعلام می‌شود.

درحالی که حوضه آبریز فلات مرکزی که حدود ۷۰درصد جمعیت کشور و وسعت کشور را شامل می‌شود فقط ۱۵درصد منابع آبی تجدید پذیر را دارا بوده و بارش متوسط سالانه آن کمتر از ۱۵۰ میلی‌متر است. اعلام بارش متوسط در سطح کشور که همواره از طرف وزارت نیرو اعلام می‌شود؛ نمی‌تواند گویای وضعیت بسیار شکننده منابع آبی حوضه آبریز فلات مرکزی باشد، بنابراین پیشنهاد می‌شود اعلام بارش رخ داده شده در هر یک از ۶ حوضه آبریز به‌ طور مجزا توسط وزارت نیرو اعلام شود تا حداقل مخاطبین ساکن در هر حوضه آبریز از وضعیت منابع آبی محل سکونت خودشان به‌ طور شفاف مطلع شوند.