صندوق توسعه ملی به بودجه دوم تبدیل شده است، آن هم بدون شفافیت

رئیس سازمان بازرسی کل کشور با بیان اینکه متاسفانه صندوق توسعه ملی به صندوق بدهی برای آیندگان تبدیل شده است، گفت: جایگاه صندوق توسعه ملی با یک بانک عوض شده است و به بنگاهی تبدیل شده است که صرفا تسهیلات پرداخت می‌کند.

به گزارش ایسنا، ذبیح الله خدائیان در سومین همایش صندوق توسعه ملی با عنوان «حکمرانی نوین» گفت: یکی از مشکلات مهم و اساسی کشورهای صادر کننده نفت، تبعات منفی شوک‌های قیمتی نفت به اقتصاد این کشورها است؛ چرا که بخش اعظم درآمد ارزی این کشورها از منابع نفتی تشکیل می‌شود.

خدائیان با بیان اینکه هدف از صندوق توسعه ملی، صرفاً تثبیتی نیست و توسعه‌ای است، افزود: یکی از اهداف پیش بینی شده در قانون صندوق توسعه ملی کمک به عمران و آبادانی کشور است، به عبارتی صندوق توسعه ملی باید درآمدها را به ثروت مولد و ماندگار تبدیل کند.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه صندوق توسعه ملی نتوانسته به اهداف خود برسد گفت: یکی از علل اینکه صندوق توسعه ملی نتوانسته در تحقق اهداف خود موفق عمل کند عدم شفافیت است.

خدائیان تاکید کرد: هدف از صندوق تثبیتی نیست؛ یعنی خزانه دوم دولت‌ها نیست. اما از ۱۵۰ میلیارد دلار و ۱۰۰ میلیارد دلار آن توسط دولت‌ها طی سالیان گذشته برداشت شده است. این در حالی است که برداشت دولت از منابع صندوق به موجب قانون ممنوع است و اگر مقام معظم رهبری نبودند، حتی یک دلار نیز در این صندوق، منابع نداشتیم و معظم له مرتب در مقابل برداشت و درخواست هیات امنای صندوق مقاومت می‌کنند.

وی با انتقاد از درخواست‌های مکرر هیات امنای صندوق توسعه ملی جهت برداشت از منابع صندوق توسعه ملی گفت: متاسفانه درخواست برداشت از منابع صندوق زیاد است و برای سیل تقاضای برداشت دارند، برای کرونا تقاضای برداشت دارند و هر اتفاقی در این کشور می‌افتد صندوق آماده است و مبلغی از آن برداشته می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: در قانون مشخص شده است که باید ۳۰ درصد از منابع نفت، گاز و ... به صندوق توسعه ملی واریز شود، ولی میانگین ۲۰ درصد واریز می‌شود و میزانی که باید از منابع کشور به صندوق توسعه ملی اختصاص داده شود، نمی‌شود.

خدائیان با تاکید بر اینکه صندوق توسعه ملی باید سرمایه‌ای برای آیندگان باشد، افزود: متاسفانه صندوق توسعه ملی به صندوق بدهی برای آیندگان تبدیل شده است؛ چرا که دولت‌ها مرتب از صندوق برداشت کرده و امکان بازگشت این ۱۰۰ میلیارد دلار وجود ندارد.

بر اساس گفته‌های رئیس سازمان بازرسی کل کشور «بالا بودن ریسک سرمایه گذاری و تسهیلات اعطایی صندوق و ضرورت مدیریت صحیح جهت حافظت از منابع صندوق» از دیگر چالش‌های صندوق توسعه ملی است.

وی در این رابطه گفت: جایگاه صندوق توسعه ملی با یک بانک عوض شده است و به بنگاهی تبدیل شده است که صرفا تسهیلات پرداخت می‌کند.

وی در ادامه به برخی مصوبات هیات امنای صندوق توسعه ملی انتقاد کرد و گفت: یکی از این مصوبات که در سال ۹۸ اخذ شد این بود که کلیه مطالبات صندوق توسعه ملی از دولت تا پایان سال ۹۹ تا نیمه سال ۱۴۰۱ بدون محاسبه سود امهال شود. یا تصمیمات متعددی که تسهیلاتی که توسط صندوق به دولت داده می‌شود با نرخ سود صفر در نظر گرفته شود و مهلت بازپرداخت هم ۱۲ ساله باشد.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور تصریح کرد: در قانون مقرر شده است که اعطای تسهیلات به صورت ارزی باشد. اما خود مجلس شورای اسلامی در هر قانون بودجه‌ای که دارد به راحتی تصویب می‌کند ۱۰ درصد الی ۱۵ درصد از منابع صندوق به ریال تبدیل شده و در اختیار بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی و ... با مهلت‌های ۱۰ ساله و ۱۵ ساله گذاشته شود. از طرف دیگر برگشت این پول نیز ارزی نیست.

وی با انتقاد از بازپرداخت مبالغ تسهیلات ارزی صندوق توسعه ملی به صورت ریالی گفت: منابع صندوق توسعه ملی مانند یخی است که به مرور زمان تحلیل می‌رود و گفته شده است که از ۹ میلیارد دلاری که به ریال تبدیل شده است در اثر کاهش قیمت ریال حدود ۸ میلیارد دلار آن آب رفته است.

خدائیان گفت: به موجب جزء ۷ بند ه ماده ۱۶ قانون احکام دائمی صندوی توسعه ملی، یکی از منابع صندوق، درآمد حاصل از سود موجودی حساب صندوق در بانک مرکزی است. به دلیل عدم همکاری بانک مرکزی میزان و محاسبه مبلغ مذکور مشخص نیست. از طرفی بانک مرکزی به حساب ریالی صندوق توسعه ملی سودی نمی‌دهد.

وی گفت: طرح توجیهی، اقتصادی، فنی و مالی طرح‌هایی که صندوق توسعه ملی به آن‌ها تسهیلات پرداخت می‌کند، بر عهده بانک عامل است و صندوق نقشی در آن ندارد. بعد از پرداخت تسهیلات هم هیچ نظارتی بر آن ندارد که آیا این تسهیلات به هدف اصابت کرده است یا خیر.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور یکی دیگر از آسیب‌های صندوق توسعه ملی را عدم مدیریت منابع ارزی صندوق در بانک مرکزی دانست و خاطرنشان کرد: صندوق توسعه ملی ۸ حساب با ۸ ارز متفاوت دارد. قیمت برخی ارزها در برابر دلار مرتب کاهش پیدا می‌کند. چون اختیار این موضوع دست اعضای صندوق نیست مرتب ارزش برابری منابع صندوق در برابر دلار کاهش پیدا می‌کند. یعنی از این عدم مدیریت چیزی بیش از ۸ میلیارد دلار ضرر به صندوق وارد شده است.

خدائیان در این نشست پیشنهاداتی نیز ارائه کرد و گفت: اساسنامه صندوق توسعه ملی باید اصلاح شود. منابع صندوق نیز باید توسعه پیدا کند. امکاناتی باید فراهم شود تا صندوق بتواند بر تسهیلاتی که پرداخت کرده است نظارت داشته باشد و اگر تسهیلاتی بازپرداخت نمی‌شود، ضمانت اجرا داشته باشد تا بتواند آن‌ها را وصول کند. از طرفی صندوق توسعه ملی باید در مدیریت استقلال داشته باشد و بتواند منابع خود در بانک مرکزی را مدیریت کند.

وی با ارائه پیشنهاد اصلاح ساختار هیات امنای صندوق توسعه ملی گفت: حتی به عقیده من باید فکری به حال ساختار هیات امناء صندوق توسعه ملی شود تا منافع مردم در درازمدت فدای منافع کوتاه مدت مردم نشود و اجازه داده شود بخشی از منابع صندوق توسعه ملی در سرمایه گذاری بالادستی صرف شود.