ریشه ریزش اخیر بورس از دید یک اقتصاددان/ روند تکراری اقتصاد ایران از کجا آب می‌خورد؟

پیمان مولوی در یادداشتی با عنوان «چشم‌اندازهای کوتاه اقتصاد ایران»‌ برای روزنامه اعتماد نوشت: بدون تردید ریشه رخدادهای بورس ایران در سال 1402 با رخدادهای سال 99 تفاوت دارد. وقتی در خصوص اقتصاد ایران صحبت کنیم، منظورمان یک اقتصاد ذی‌نفعانه است که در رنکینگ شاخص‌های جهانی، رتبه‌های بالایی ندارد. به عنوان نمونه در جدول آزادی‌های اقتصادی، رتبه ایران 159 است و در جدول کشورهای با تورم بالا هم اوضاع چندان مناسبی وجود ندارد. از سوی دیگر با یک اقتصاد متورم بالای 50 درصدی مواجهیم که چشم‌اندازها در آن کوتاه‌مدت است. در اقتصادی که چشم‌اندازها کوتاه‌مدت است و تورم هم بالای 50 درصد است، چرخه حرکتی بازارها کوتاه می‌شود.

نوسانات ابتدا از بازار دلار شروع می‌شود، سپس بازار طلا و سکه دچار تکانه می‌شود. بعد نوبت بازار خودرو است که مشکلات را تجربه کند، سپس مسکن و نهایتا هم بازار سهام تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این روند در هر دوره در اقتصاد ایران تکرار می‌شود و باز هم در فرصتی دوباره این رخدادها استمرار پیدا می‌کند. در خصوص بازار سهام که این روزها نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده ریشه مشکلات در آن است که بورس به نقطه تعادل رسیده است، در یک چنین شرایطی بسیاری از بازیگران ممکن است عنوان کنند، دیگر سودآوری بس است. این بازیگران در مرحله بعد ذخیره سود را انتخاب می‌کنند و از بازار خارج می‌شوند. وقتی بازیگران اصلی یک چنین اقدامی را مرتکب می‌شوند، سایر بازیگران خرد و متوسط تصور می‌کنند، بازار در حال خالی کردن است، آنها هم اقدام به فروش سهام می‌کنند. این روند معیوب بارها و بارها در بازارهای مالی اتفاق می‌افتد اما در ایران دارای تناوب بیشتری است.

دامنه نوسان در بازارهای مالی از جمله بازار بورس بالا رفته که از نظر من اتفاق بدی نیست. این روند باعث تخلیه ریسک در بازار می‌شود. در واقع سرمایه‌گذارانی که برنامه بلندمدت برای بازار دارند، در بازار می‌مانند و تحولات آینده را می‌سازند. 

ریشه اتفاقات اخیر بازار سرمایه ایران ناشی از این تحلیل‌هاست. اینکه این نوسانات در اثر برنامه‌ریزی‌های برخی افراد و جریانات اتفاق افتاده و عمده بوده یا نه، من از آن بی‌خبرم. (حداقل سندی درباره آن ندارم) اما در اقتصادی با رتبه 159 ممکن است هر اتفاقی رخ بدهد. اما باید مراقب باشیم که ریشه ریزش‌های امروز با ریزش سال 99 تفاوت‌های جدی دارند، پایه و مأخذ آنها از یک نوع نیست. بنابراین نباید تحلیل‌های یکسانی درباره آنها داشت.