مشکل بازار خودرو تابعی از مسائل کلان اقتصاد ایران است

بابک صحرایی در یادداشتی با عنوان «تنازعات بی‌پایان قیمت خودرو» در روزنامه تعادل نوشت: ماجرای ورود شورای رقابت به بحث قیمت‌گذاری خودرو، ماجرای جدیدی نیست. سال‌هاست که ایرانیان شاهد یکی از بی‌فایده‌ترین تنازعات میان شورای رقابت از یک طرف و مسوولان دولتی و مصرف‌کنندگان از سوی دیگر هستند.

هر بار که شورای رقابت اقدام به افزایش قیمت خودرو می‌کند، برای مدتی بحث و جدلی در فضای عمومی و رسانه‌ای جامعه درمی‌گیرد و بعد پس از فروکش کردن مشکلات، پرونده به بایگانی سپرده می‌شود تا روز و روزگاری دیگر که تصمیم تازه‌ای از راه برسد. در آخرین دست از تصمیم‌سازی‌های این چنینی دیروز سخنگوی وزارت صمت ضمن اشاره به برگزاری جلسات این سازمان (وزارت صمت) و شورای رقابت به جهت بررسی مسائل تورمی افزایش قیمت خودرو، از بررسی مجدد مصوبه اخیر شورای رقابت از منظر تورم‌زایی در این جلسات خبر داده است.

اما آیا سرکوب قیمت خودرو به نفع مصرف‌کننده است؟ مهم‌تر از آن ریشه‌های نوسانات قیمتی در بازار خودرو چه عامل یا عواملی دارد؟ آیا دلیل این نوسانات رفتار خودروسازان است؟ تکانه‌های تورمی و ارزی در اقتصاد است؟ رفتار مصرف‌کننده است یا دلایل دیگری دارد؟ واقع آن است که خودرو در ایران یک کالاست؛ کالایی که اقتصادی و مصرفی است و متقاضیان خاص خود را دارد.

به تبع همه اقلامی که طی سال‌های اخیر افزایش قیمت داشته‌اند، نرخ خودرو هم بالا می‌رود. البته منظور از افزایش قیمت، قیمت کارخانه‌ای خودرو است، نه قیمت بازار آزاد. اما چرا افزایش قیمت کارخانه مهم است؟ اگر خودرو با افزایش قیمت مواجه نشود و قیمت کارخانه به گونه‌ای که قابل توجیه اصلاح نشود دو اتفاق رخ می‌دهد: نخست اینکه تولید‌کننده یک درب مخفیانه باز می‌کند و محصول خود را به سمت بازار آزاد هدایت می‌کند. دوم اینکه بازار با دلالی و نوسان گرم‌تر می‌شود. عملا جوی منفی به وجود می‌آید و اعتماد عمومی جامعه از میان می‌رود.

مردم می‌گویند اگر قرار باشد منتظر دریافت خودرو از طریق لاتاری و قرعه‌کشی و... باشم، هرگز رنگ خودرو را نخواهم دید و نهایتا ناچار به خرید خودرو از بازار آزاد خواهم بود. پس بهتر است از همان ابتدا از بازار آزاد اقدام به خرید کنم. بیش از 90 درصد افرادی که در قرعه‌کشی شرکت می‌کنند موفق به خرید خودرو از این طریق نمی‌شوند و راهی بازار آزاد می‌شوند. تصور کنید قیمت کارخانه یک خودروی داخلی 400 میلیون تومان باشد و قیمت آن در بازار آزاد 800 میلیون تومان باشد. اگر شرکت سازنده این کالا را با قیمت 650 تا 700 میلیون تومان با تحویل یک ماهه خودروی خود را عرضه کند، بدون تردید حباب موجود در بازار آزاد شکسته می‌شود و کمی از تورم کاسته می‌شود. مردم چه کار می‌کنند؟ با قیمت 700 میلیونی خودرو می‌خرند.

اما اگر قرار باشد این افزایش قیمت‌ها مستمر باشد و هر از گاهی تکرار شود و به بهانه کمبود عرضه، تحویل‌ها هم با مشکل مواجه شود، در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد. بنابراین مهم سیاستگذاری کلانی است که قرار است در بازار خودرو در پیش گرفته شود. اگر سیاست افزایش تولید خودرو عملی شود و وعده افزایش تولید خودرو به یک میلیون و 700 هزار قطعه خودرو محقق شود، بازار به یک ثبات نسبی می‌رسد، روند عرضه و تقاضا متعادل شده و نهایتا حباب قیمت خودرو شکسته می‌شود. البته مجموعه این تحلیل‌ها در صورتی است که بازار با ثبات مواجه شود و نرخ ارز در محدوده 50 هزار تومانی فعلی باقی بماند.

اگر شرایط عرضه خودرو آسان باشد، می‌توان احتمال داد که حباب نرخ خودرو شکسته شود، اما اگر روند عرضه خودرو با قبل تفاوتی نکند و باز هم برای عرضه خودرو قرار باشد لاتاری و... برگزار شود، شک نکنید که مشکلات همچنان در بازار خودرو پابرجا خواهد بود. از سوی دیگر نباید فراموش کرد که مشکل بازار خودرو تابعی از مسائل کلان اقتصاد ایران است. یعنی همان طور که تورم باعث افزایش قیمت اقلام مختلف می‌شود، بازار خودرو را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای حل مشکلات بازار خودرو باید شاخص‌های اقتصادی در مسیر ثبات بیشتر قرار بگیرد. از سوی دیگر لازم است که نگاه سرمایه‌ای به خودرو تغییر کند و خودرو به یک کالای مصرفی بدل شود. اگر این اصلاحات صورت بگیرد، شک نکنید که در بلندمدت ثبات به این بازار باز می‌گردد.