روسیه و چین در شرایطی می‌توانند مانع فعالسازی مکانیسم ماشه شوند؟

لیلا پایدار- ابوالقاسم دلفی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در فرانسه، در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد آنلاین در خصوص فعال‌سازی مکانیزم ماشه و واکنش احتمالی روسیه و چین نسبت به این فرآیند، اظهار داشت: این سوال شما دو بخش دارد: یکی مربوط به مکانیزم ماشه و دیگری به واکنش روسیه و چین. در خصوص مکانیزم ماشه، باید گفت که طبق پروسه‌ای که در متن متمم برجام تعریف شده، این مکانیزم تحت شرایط خاصی می‌تواند فعال شود. به عبارت دیگر، زمانی که یکی از اعضای برجام بر این باور باشد که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرده یا در مسیر تخلف قرار دارد، مکانیزم ماشه به کار می‌افتد. در چنین حالتی، نقش سایر اعضای برجام در فعال‌سازی آن چندان تعیین‌کننده نخواهد بود. زیرا وقتی یکی از اعضا به تخلف  ایران از تعهدات خود معتقد شود، این فرایند طی مراحل مختلفی به شورای امنیت سازمان ملل خواهد رسید.

وی ادامه داد: در این میان، اعضای برجام دیگر همچون پنج عضو دائمی شورای امنیت که حق وتو دارند، نمی‌توانند مصوبات را مسدود کنند یا مانع از اجرای آنها شوند. لذا روسیه و چین، به عنوان دو کشور دارای حق وتو در شورای امنیت، در فرآیند اجرایی مکانیزم ماشه و فعال‌سازی تحریم‌ها علیه ایران نقش چندانی نخواهند داشت. البته این دو کشور، به دلیل وزن و قدرت سیاسی خود در شورای امنیت، می‌توانند اقداماتی انجام دهند که از به اجرا درآمدن این مکانیزم جلوگیری کنند، ولی این اقدامات به صورت پیشگیرانه و قبل از فعال شدن مکانیزم خواهد بود.

به گفته دلفی، روس‌ها و چینی‌ها به‌طور طبیعی ظرفیت‌هایی دارند که می‌توانند در چارچوب حقوق بین‌الملل از آنها استفاده کنند، مانند تحلیل وضعیت ایران و دیگر طرف‌ها در خصوص اجرای تعهدات برجام و بررسی نواقص احتمالی در این زمینه. در واقع، از ابتدا که برجام در سال ۲۰۱۵ نهایی شد، روسیه و چین در چهارچوب منافع خود، چندان تمایلی به حمایت از این توافق نداشتند. اگرچه در برخی موارد، این کشورها کارشکنی نکردند، اما در بسیاری از موارد با کشورهای غربی در شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران همراهی کرده و در تصویب قطعنامه‌های ضدایرانی مشارکت داشتند.

به نظر می‌رسد که روسیه و چین به دلایل خاص خود، از ابتدا تمایلی به موفقیت برجام نداشتند، چرا که این توافق را ابزاری برای حل مشکلات ایران در روابط با غرب می‌دیدند، و این امر با منافع آنها سازگار نبود. از طرف دیگر، به ویژه در دوره اخیر و در چارچوب سیاست‌های جدید، ایران و روسیه همکاری‌های استراتژیک بیشتری را آغاز کردند و توافق‌هایی در سطح سیاسی و اقتصادی به امضاء رسید. با این حال، تاکنون این همکاری‌ها نتایج ملموسی در بهبود وضعیت اقتصادی ایران و رفع تحریم‌ها نداشته است.

این کارشناس اروپا در ادامه خاطرنشان کرد: در ماه‌های اخیر، جلسات سه‌جانبه‌ای میان ایران، روسیه و چین در تهران برگزار شده است، ولی هیچگونه بیانیه یا اعلامیه‌ای مبنی بر حمایت این کشورها از ایران در مواجهه با مشکلات برجام و مکانیزم ماشه صادر نشده است. از این رو، بعید به نظر می‌رسد که روسیه و چین در صورت تشدید تنش‌ها میان ایران و کشورهای اروپایی، وارد عرصه دفاع از ایران شوند. تاکنون هیچگونه حمایتی از سوی این دو کشور در این زمینه مشاهده نشده است.