طرح دولت برای رقابت با عربستان؟/ تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری برای توسعه فوتبال ایران

علی ولی اللهی| منابع خبری به خبرنگار روزنامه اعتماد اطلاع دادند دولت قصد دارد صندوق سرمایه‌گذاری عمومی جهت تزریق سرمایه به حوزه ورزش راه‌اندازی کند. چیزی شبیه به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان که مدتی است ورزش و مخصوصا فوتبال را تحت تاثیر خود قرار داده است. البته راه‌اندازی این صندوق منوط به رقم خوردن برخی رخدادها در کشور از جمله به سرانجام رسیدن مذاکرات و برداشته شدن تحریم‌هاست. 

به گزارش روزنامه اعتماد، اوضاع زیرساختی در ورزش کشور و فوتبال شرایط قابل قبولی نیست. احداث نشدن استادیوم‌های تازه، فرسودگی استادیوم‌های قدیمی، خانه به دوشی تیم‌ها شرایطی را فراهم آورده که نارضایتی عمومی بین علاقه‌مندان به فوتبال ایجاد کرده است. همچنین عدم توانایی باشگاه‌های ایرانی برای تقابل با تیم‌های عربی مخصوصا عربستانی در جذب ستاره‌های فوتبال دنیا حسی از ناامیدی را بین طرفداران تیم‌های ایرانی به وجود آورده است. در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بارها و بارها بحث مقایسه سرمایه‌گذاری عربستان در ورزش با کشورمان مطرح شده و هر بار این سوال به وجود آمده است که چرا ما نمی‌توانیم ستاره‌های بزرگ را به ایران بیاوریم یا استادیوم‌هایی شبیه به استادیوم‌های عربستان یا قطر و امارات بسازیم؟ چرا ما نمی‌توانیم میزبانی رویدادهای بزرگ را به دست آوریم و در حال حذف شدن از معادلات ورزشی جهان هستیم؟ احتمالا همه این موارد و همچنین برنامه‌ریزی برای اقدامات بلندمدت برخی مدیران کشور را به این نتیجه رسانده که باید سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه ورزش داشته باشند و راه‌حل آن را ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری عمومی معرفی کرده‌اند. 

صندوق سرمایه‌گذاری دولتی یا عمومی چیست؟

صندوق‌های ثروت ملی، مجموعه‌های بزرگ سرمایه‌ای هستند که توسط دولت‌ها اداره می‌شوند.همچنین این صندوق‌ها ممکن است دارای ذخایر ارزی قابل توجهی باشند. اولین صندوق در سال ۱۹۵۳ توسط کشور کویت تاسیس شد که هدف آن مدیریت مازاد ثروت نفتی این کشور بود. در حال حاضر ۱۰۰ صندوق بزرگ جهانی در مجموع ۱۳.۷ تریلیون دلار دارایی در اختیار دارند. بزرگ‌ترین صندوق در حال حاضر متعلق به کشور نروژ است. پس از آن، دو صندوق بزرگ چین قرار دارند که ۲.۴ تریلیون دلار دارایی در اختیار دارند. 

صندوق سرمایه‌گذاری عربستان  و تاثیر آن در فوتبال

نام صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی از زمانی در رسانه‌ها بیشتر مورد توجه قرار گرفت که با هجوم به ورزش و مخصوصا رشته فوتبال همه معادلات اقتصادی آن را دچار تغییر کرد. صندوق سرمایه‌گذاری عربستان سعودی با ۹۲۵ میلیارد دلار دارایی در رتبه پنجم صندوق‌های ثروت عمومی قرار دارد. این صندوق در دهه گذشته، ۳.۵ میلیارد دلار در اوبر و همچنین در نینتندو و فرودگاه هیترو نیز سرمایه‌گذاری کرده است. در سال ۲۰۲۵، این صندوق اخیرا یک میلیارد دلار در سرویس پخش ورزشی DAZN سرمایه‌گذاری کرد که به فیفا این امکان را داد تا پروژه جام جهانی باشگاه‌ها را پیش ببرد. PIF در سال 1971 به عنوان بخشی از وزارت دارایی تاسیس شد و بیشتر در بازار داخلی فعال بود تا اینکه در مارس 2015، این صندوق تحت مدیریت مستقیم محمد بن سلمان قرار گرفت.PIF صندوق در 5 سال گذشته رشد قابل توجهی داشته و در بسیاری از صنایع و استارت‌آپ‌های معتبر دنیا سرمایه‌گذاری کرده است. در حوزه ورزش این صندوق سرمایه‌ای 200 میلیون‌ دلاری به گلف تزریق کرده و باشگاه فوتبال نیوکاسل یونایتد در انگلیس را به صورت غیرمستقیم خریده است. این صندوق همچنین بخشی از کنسرسیوم تحت رهبری تد بولی که باشگاه لندنی چلسی را در سال 2022 خریداری کرد به شمار می‌آید. در حوزه جذب ستاره‌های بزرگ دنیا صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان با تامین مالی برای چهار باشگاه بزرگ این کشور ستاره‌هایی نظیر رونالدو، نیمار، بنزما و بسیاری چهره‌های مطرح دیگر را با ارقام صدها میلیون دلاری به خدمت گرفت. همچنین پروژه میزبانی جام جهانی را پیش برد و موفق به کسب میزبانی شد. تخمین زده می‌شود صندوق سرمایه‌گذاری عمومی با در اختیار گرفتن 75 درصد از سهام النصر، الهلال، الاهلی و الاتحاد بودجه‌ای بیش از یک میلیارد دلار در هر فصل برای تامین مالی قراردادها، نقل و انتقالات و توسعه لیگ برتر به این نهاد شرکتی چهارباشگاهی پرداخت کند.

صندوق سرمایه‌گذاری در ایران  و کمک به حوزه ورزش؟

ابتدا باید این نکته مورد تاکید قرار بگیرد که تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری در ایران فعلا در حد یک طرح است و هنوز جزییات آن مشخص نشده. اینکه آیا این صندوق قرار است در همه حوزه‌های سرمایه‌گذاری ورود کند یا فقط در حوزه ورزش به صورت دقیق مشخص نیست. با این حال می‌توان تصور کرد در صورت احداث آن می‌تواند چه کمکی به ورزش کشور کند. احداث استادیوم‌های جدید و به‌روز به‌طور مشخص مهم‌ترین دغدغه ورزش کشور به حساب می‌آید. در حال حاضر پایتخت ایران هیچ ورزشگاه مدرن و مجهزی ندارد. مرحوم رییسی سال 1402 دستور ساخت یک استادیوم جدید در تهران را صادر کرد که قرار بود در نزدیکی مرقد ساخته شود، اما به دلیل مشکل در تامین بودجه در حد طرح باقی ماند. تهران هم‌اکنون سه استادیوم فرسوده دارد که مشکلاتی را برای تیم‌های تهرانی جهت میزبانی در مسابقات داخلی و آسیایی ایجاد کرده است. در سایر نقاط کشور هم شرایط بهتر از این نیست. اگر دو، سه استادیوم امام رضا (متعلق به آستان قدس که به سختی اجازه بازی در آن صادر می‌شود)، استادیوم فولاد آره‌نا و نقش جهان (که ایرادات زیادی دارد) را فاکتور بگیریم در سایر استان‌های کشور ورزشگاه قابل قبولی وجود ندارد. در صورت احداث چند استادیوم جدید یا تعمیر استادیوم‌های قدیمی به شیوه مدرن نه تنها مشکلات تیم‌های ملی و باشگاه‌ها حل می‌شود، بلکه ایران می‌تواند وارد رقابت با کشورهای منطقه جهت اخذ میزبانی رقابت‌های معتبر شود. 

کمک به جذب ستاره‌های بزرگ فوتبال دنیا می‌تواند یکی دیگر از اهداف باشد. شاید نه به شکلی که عربستان این کار را می‌کند، اما به شیوه‌ای که باشگاه‌های ایرانی بتوانند با تیم‌های عربی حوزه خلیج‌فارس رقابت کنند. البته از آنجایی که چهار باشگاه بزرگ ایران یعنی پرسپولیس، استقلال، سپاهان و تراکتور در تملک شرکت‌ها و افراد خصوصی هستند باید دید تزریق سرمایه به این باشگاه‌ها برای جذب بازیکنان بزرگ به چه نحوی می‌تواند صورت بگیرد. آیا هلدینگ خلیج‌فارس یا کنسرسیوم بانکی می‌خواهند بخشی از صندوق باشند؟ آیا شرکت فولاد مبارکه می‌خواهد ارتباط تجاری با صندوق سرمایه‌گذاری برقرار کند؟ 

احداث این صندوق منوط به رفع تحریم‌هاست

در این نوشته قصد نداریم به نحوه راه‌اندازی صندوق در ایران، جزییات آن یا میزان سرمایه‌گذاری در این صندوق اشاره کنیم. با این حال طبق اطلاعات رسیده به خبرنگار روزنامه اعتماد احداث این صندوق یک پیش شرط دارد: به سرانجام رسیدن مذاکرات ایران با امریکا و کشورهای اروپایی و رفع تحریم‌ها و آزادسازی منابع ارزی ایران. در این صورت پروژه راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی به صورت مشخص در حوزه ورزش کلید خواهد خورد.

سود اصلی صندوق؟ برندسازی برای ایران

صندوق سرمایه‌گذاری عربستان با سرمایه 928 میلیارد دلار در سال گذشته کمتر از ده میلیارد دلار سوددهی داشته است. اگر سرمایه‌گذاری در حوزه ورزش را به صورت مشخص در نظر بگیریم احتمالا از لحاظ اقتصادی با ضرر خالص مواجه خواهیم شد، چراکه بازگشت سرمایه‌ای فعلا صورت نگرفته. نه لیگ عربستان جزو ده لیگ معتبر دنیا شده که بتواند حق پخش بگیرد نه تبدیل به برندهای بزرگی شدند که بتوانند از طریق برگزاری تور یا تبلیغات یا فروش ستاره‌ها به درآمد برسند. سرمایه‌گذاری صندوق عمومی عربستان در حوزه ورزش و فوتبال صرفا هزینه بوده است برای برندسازی. عربستان تلاش کرده در وهله اول دیدگاه‌ها به این کشور را با جذب ستاره‌ها تغییر دهد. ارتقای برنامه جذب توریسم و همین‌طور متقاعد کردن سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این کشور از اهداف دیگر سیاستمداران در کشور عربستان بوده است. در ایران هم در صورت راه‌اندازی صندوق باید هدف نه سودآوری صرف که تغییر چهره ورزش ایران و افزایش نشاط عمومی و احساس خوب برای مردم باشد. البته ایجاد ارزش افزوده به شکل افزایش تولید ناخالص ملی خواهد بود. کما اینکه در عربستان سرمایه‌گذاری‌‌های صورت گرفته منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی به اندازه 2 درصد شده است.