بازی دوگانه قطر در یمن؛ به‌سود و به‌‌زیان سیاست ایران

رویکرد قطر به بحران یمن در سه بازه زمانی قابل بررسی است، چرا که موضع دوحه در هر یک از این بازه‌ها‌ی زمانی تفاوت آشکاری با دیگر زمان ها دارد.

به گزارش میدل ایست نیوز،  کشور قطر در سال های اخیر تلاش کرده است موقعیت خود در منطقه و جهان را بهبود ببخشد. حاکمان این کشور با آگاهی از محدودیت های جغرافیایی و جمعیتی خود، واسطه‌گری، بی طرفی مثبت و میانجی گری را رویکرد مناسبی در جهت نقش‌آفرینی خود یافته اند.

مسئله‌ی یمن نیز یکی از پرونده‌های منطقه‌ای است که قطر سعی دارد در آن نقشی منحصر به فرد ایفا کند. رویکرد قطر به بحران یمن در سه بازه زمانی قابل بررسی است، چرا که موضع دوحه در هر یک از این بازه‌ها‌ی زمانی تفاوت آشکاری با دیگر زمان ها دارد.

نخست_ از آغاز بحران تا پیش از سال 2017

در ابتدای بحران قطر به پیروی از همسایگان عرب خود، حامی دولت مستعفی منصور هادی و مخالف با قدرت گرفتن انصارالله در یمن بود. دو رویداد مهم در سال 2015 اتفاق افتاد و حضور فعال قطر در هر دو مورد روشنگر موضع این کشور در قبال یمن بود.

در 14 آوریل سال 2015، شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای به منظور پایان دادن به بحران یمن صادر کرد. در این قطعنامه از مشروعیت عبدربه هادی، رئیس جمهور مستعفی یمن حمایت شده بود و بیان شده بود دیگر نیروهای نظامی در یمن از جمله انصارالله و نیز نیروهای تحت امر علی عبدالله صالح که پس از درگذشت او نیز به فعالیت مشغول بودند، باید تحریم تسلیحاتی شوند. همچنین انصارالله باید عقب نشینی کرده و کنترل مناطقی را که در آنها پیشروی کرده است به منصور هادی بازگرداند.

این قطعنامه مورد قبول انصارالله قرار نگرفت اما کشورهای شورای همکاری از جمله قطر، نه تنها به آن رای مثبت دادند بلکه قطعنامه را ملاک اعلام مواضع خود در رابطه با مسئله‌ی یمن قرار دادند.

کمی پیش از صدور این قطعنامه، عربستان عملیاتی تحت عنوان طوفان قاطع را علیه انصارالله آغاز کرد، این عملیات 27 روز به طول انجامید و قطر نیز در آن به عنوان یکی از متحدان عربستان حضور داشت. سیاست قطر در این سال‌ها مانند دیگر کشورهای شورای همکاری و به تبعیت از عربستان، بطور کلی علیه انصارالله و در حمایت از دولت مستعفی یمن بود.

دوم_ از سال 2017 تا سال 2021

در سال 2017، عربستان، امارات متحده عربی، بحرین و مصر به دلیل آنچه که سیاست های خودسرانه‌ی قطر در منطقه می‌دانستند این کشور را تحریم کردند‌. دولت مستعفی یمن نیز به پیروی از عربستان روابط دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کرد‌.

تحریم قطر سبب شد سران این کشور بیش از پیش رویکردهای مستقلی در سیاست خارجی خود اتخاذ کنند‌.

اتحاد قطر با ترکیه، دوحه را به سمت حمایت از حزب‌الاصلاح، شاخه‌ی یمنی اخوان‌المسلمین سوق داد و تقابل میان قطر با عربستان و امارات سبب شد تا قطر در مقابل دولت مستعفی، از انصارالله حمایت کند‌.

در این سال‌ها خیریه های قطر فعالیت خود را در صنعا آغاز کردند و به عقیده تحلیلگران، حمایت های مالی قطر از انصارالله به وسیله‌ی همین خیریه ها انجام می‌گرفت.

دفتر الجزیره نیز در صنعا تاسیس شد و پوشش رسانه‌ای حوادث یمن توسط الجزیره تماما در حمایت از انصارالله صورت می‌گرفت به این ترتیب قطر علاوه بر حمایت مالی از انصارالله، قدرت نرم خود را نیز برای کمک به آنها به خدمت گرفت.

سوم_ پس از سال 2021

در سال 2021 و پس از توافق العلا، روابط دیپلماتیک میان قطر و کشورهای تحریم کننده مجددا از سر گرفته شد. به دنبال این رویداد، حمایت آشکار قطر از انصارالله که برای مقابله با عربستان و امارات بود نیز کاهش یافت.

با این وجود، تجربه تحریم سیاست خارجی قطر را مستقل کرده بود و دوحه حتی پس از العلا، به مواضع دوستانه پیشین خود نسبت به دولت مستعفی یمن و منصور هادی بازنگشت.

چند ماه پس از عادی سازی روابط دیپلماتیک میان قطر و عربستان، وزیر امور خارجه دولت مستعفی یمن به دوحه سفر کرد. در این سفر، وزیر امور خارجه، تشکر منصور هادی از کمک‌های بشر دوستانه‌ی قطر به ملت یمن را به سران دوحه منتقل و آمادگی دولت خود را برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با قطر بیان کرد.

علاوه بر این، وزیر کشور قطر در حاشیه نشست وزرای کشور اتحادیه عرب با همتای یمنی خود دیدار کرد و به بررسی راه‌های تقویت همکاری‌های دو جانبه پرداختند.

حاکمان قطر با وجود آنکه از عادی سازی روابط با دولت مستعفی یمن استقبال کردند، همچنان در کنار انصارالله نیز مانده‌اند. موضع قطر اکنون، بیش از آنکه حمایت از گروهی علیه گروه دیگر باشد، مبتنی بر میانجی‌گری است. مقامات قطر در مصاحبه‌های بسیاری اعلام کرده‌‌اند که :” از ثبات یمن و ایجاد یک نشست برای تمامی طرف های یمنی و ایجاد راه حل برای ملت یمن حمایت می‌کنیم.”

دوحه همچنین میزبان کنگره بحران انسانی در یمن، میزبان دیوید گریسلی، هماهنگ کننده امور انسانی سازمان ملل در یمن و میزبان تیموتی لیندرکینگ، فرستاده ویژه ایالات متحده امریکا در امور یمن بوده است.

کمک‌های بشردوستانه

از ابتدای بحران یمن، قطر 70 میلیون دلار برای حل بحران انسانی در این کشور اختصاص داد، در سال‌های بعد نیز 5 میلیون دلار به یونیسف کمک کرد تا در جهت تامین نیازهای کودکان یمنی به کار گرفته شود. علاوه بر کمک‌های مالی، قطر ده ها بیمارستان، مراکز اورژانس، اتاق عمل و بخش مراقبت‌های ویژه برای غیرنظامیان یمن ساخته است.

فرجام

بطور کلی موضع قطر در قبال یمن از عوامل بسیاری تاثیر می‌گیرد که مهم ترین آن روابط قطر با همسایگان خود، از یک سو عربستان و امارات و از سوی دیگر ایران و ترکیه است. لذا آینده‌ی نقش آفرینی دوحه در یمن تابعی از روابط قطر با دیگر کشورها است.