مدیر ورزشی از لیگ ایران تا اروپا/ نگاه عمیق به یک پست نسبتا جدید در فوتبال

در لیگ برتر ایران مدتی است پستی به عنوان مدیر ورزشی یا معاون باشگاه رایج شده است. پستی که در آن نه شرح وظایف مشخص است نه جزییات.

به گزارش روزنامه اعتماد، اخیرا در باشگاه پرسپولیس محمد انصاری، مدافع سابق تیم به عنوان مدیر ورزشی پرسپولیس و معاون رضا درویش منصوب شد. اولین سوال این بود که انصاری با کدام سابقه مدیریتی به چنین سمتی رسیده؟ اما سوال اساسی‌تر این است که اصلا محمد انصاری باید چکار کند که بدانیم تخصصش را دارد یا نه؟ در دو هفته گذشته حسین بادامکی و حمید استیلی، معاون و مشاور رضا درویش از سمت خود استعفا کردند در حالی که هر دو مدعی بودند از اختیار عمل کافی در باشگاه  برخوردار  نبودند. 

بنابراین برای بررسی پست «مدیر ورزشی» در فوتبال سراغ یک مقاله مفصل و جامع از نشریه اتلتیک رفتیم با این عنوان: نگاه عمیق به دنیای مدیران ورزشی؛ آنها چه می‌کنند و چه چیزی یک مدیر ورزشی خوب را می‌سازد؟

به گزارش روزنامه اعتماد و به نقل از اتلتیک، در داستان‌های مربوط به نقل‌وانتقالات فوتبال، همیشه بازیکنان در مرکز توجه هستند. اما مربیان، مدیر برنامه‌ها و مالکان باشگاه‌ها نیز نقش مهمی در جذابیت این داستان‌ها دارند. اما در سال‌های اخیر، نقشی نسبتا جدید در این میان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است: مدیر ورزشی.

در اساس، وظیفه مدیر ورزشی ایجاد ارتباط بین کادر فنی و مدیریت ارشد باشگاه است؛ نقشی که استمرار، پایداری و استراتژی  بلندمدت  را در عملیات فوتبال باشگاه تضمین  می‌کند.

«مدیر ورزشی نگهبان فرهنگ باشگاه است» این جمله‌ای است از دیمین کومولی، مدیر فعلی یوونتوس و مدیر ورزشی سابق فنرباغچه، لیورپول، سنت‌اتین و تاتنهام. او می‌گوید: «باید مطمئن شویم که به کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به یک اندازه توجه می‌شود.»

در حالی که در آغاز قرن جاری میلادی تعداد کمی از باشگاه‌های لیگ برتر انگلیس مدیر ورزشی داشتند، اکنون این نقش در بیشتر باشگاه‌های سطح  بالا رایج شده است  و حتی بعضی  از این مدیران  در میان هواداران شهرت  یافته‌اند.

در اکتبر سال گذشته، تیکی بگریستاین اعلام کرد که پس از ۱۲ سال از منچسترسیتی کناره‌گیری خواهد کرد و هوگو ویانا جای او را خواهد گرفت. در سمت دیگر شهر، موضوع خروج دن اشورث از منچستریونایتد پس از تنها پنج ماه،  بحث‌برانگیز  شد.

در مارس، آندره‌آ برتا، مدیر سابق اتلتیکو مادرید به عنوان مدیر ورزشی جدید آرسنال معرفی شد؛ پس از آنکه ادو به‌ طور غیرمنتظره‌ای  استعفا  داد  و  به گروه  چندباشگاهی متعلق  به مالک ناتینگهام  فارست پیوست.

در همین حال، ریچارد هیوز تابستان گذشته مدیر ورزشی لیورپول شد و مسوولیت‌هایی دشوار مانند مذاکره بر سر تمدید قرارداد فیرجیل فن‌دایک، محمد صلاح و ترنت الکساندر- آرنولد را بر عهده گرفت.

با وجود افزایش تمرکز بر این نقش، هنوز بسیاری از افراد به‌ درستی نمی‌دانند که یک مدیر ورزشی دقیقا چه  کاری انجام  می‌دهد.

 

ساختار مدیر ورزشی در  باشگاه‌ها

نقش مدیر ورزشی در باشگاه‌های مختلف یکسان نیست و عنوان‌هایی مانند «مدیر فوتبال»، «مدیر فنی»، «مدیرکل» یا «مدیر ارشد فوتبال» همگی به شکلی به همین نقش اشاره دارند. اما وظایف مشخصی برای این عنوان وجود ندارد و می‌تواند بسیار متنوع باشد.

در بعضی کشورها مانند آلمان، ساختار مدیریتی شامل نقش‌هایی مانند مدیر ورزشی، کادرپلنر (مسوول برنامه‌ریزی ترکیب تیم) مدیر فنی و حتی یک مقام عالیرتبه صرفا  برای  ورزش است.

یوناس بولت، مدیر سابق باشگاه‌های هامبورگ و بایر لورکوزن می‌گوید: «در این ساختار ممکن است ناهماهنگی‌هایی پیش بیاید، چون گاهی مشخص نیست که چه کسی قدرت تصمیم‌گیری نهایی را دارد.»

کومولی نیز می‌گوید: ساختار باشگاه‌ها در حال تغییر است. نقش مدیر ورزشی در کشورهایی مانند آلمان، اسپانیا و ایتالیا قدمت بیشتری دارد، اما به‌طور کلی صنعت فوتبال در حال تحول است.

مثالی از ترکیب موفق نقش‌ها را می‌توان در باشگاه برنتفورد دید. در آنجا فیل جایلز (مدیر فوتبال) مسوول برنامه‌ریزی تیم و تمدید قراردادهاست، در حالی که لی دایکس (مدیر فنی) مدیریت جذب بازیکنان را بر عهده دارد. آنها با همکاری نزدیک کار می‌کنند تا بهترین استعدادها را جذب کنند.

طبق آمار، در لیگ‌هایی مانند سری‌آ، بوندس‌لیگا و لالیگا، هر باشگاه حداقل یک مدیر ورزشی دارد. در لیگ فرانسه (لوشامپیونه)، از میان ۱۸ تیم، ۱۵ تیم چنین نقشی دارند. در لیگ برتر انگلیس، ۱۹ باشگاه از ۲۰ باشگاه فصل گذشته دارای حداقل یک مدیر ورزشی بودند (در حالی که این عدد در فصل ۲۰۱۷-۲۰۱۶ فقط ۱۳ باشگاه بود) .

مسیر شغلی مدیران ورزشی چگونه است؟

تجربه کاری مدیران ورزشی می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

مثلا فیل جایلز مدرک دکترای آمار دارد و در زمینه تحلیل داده‌ها فعالیت کرده و از آن مسیر وارد فوتبال شده است. لی دایکس سابقه مربیگری و مدیریت در باشگاه‌های دسته‌پایین را داشته است.

طبق تحلیل شرکت Traits، چهار الگوی رایج برای مسیر  شغلی  مدیران  ورزشی  شناسایی  شده‌اند: 

مدیرکل (The  Manager): مسوول استراتژی کلان باشگاه، شامل کارکنان تیم اصلی، آکادمی، تیم پزشکی، علمی  و... .

استعدادیاب (The Recruiter): مسوول شناسایی استعداد و استراتژی جذب بازیکن، اغلب با پیش‌زمینه داده  و  تحلیل.

بازیکن سابق (The Ex-Player): کسی که تجربه میدانی خود را به مدیریت منتقل کرده. مانند ریچارد هیوز (لیورپول)، مارک نوبل (وستهام) و داگی فریدمن (کریستال پالاس) .

مدیر اجرایی (The Executive): تمرکز بر جنبه‌های تجاری، مانند  قراردادها و جذب  نیروهای جدید.

همچنین مسیر آکادمی نیز می‌تواند به این نقش ختم شود. مثلا دن اشورث سابقه مدیریت آکادمی را داشته است. در باشگاه ساسولو، فرانچسکو پالمیری پس از ۹ سال مدیریت آکادمی به عنوان مدیر ورزشی انتخاب شد.

یوهانس اسپورس، مدیر ورزشی ساوتهمپتون نیز همین دیدگاه را دارد و می‌گوید: «مدیر آکادمی بودن تمرینی است برای این نقش؛ تصمیماتی مشابه، اما با تاثیر مالی کمتر.»

در بعضی موارد، مدیران ورزشی از خارج دنیای فوتبال وارد می‌شوند. مثلا اسکات مان، مدیر سابق تاتنهام، پیش از آن در لیگ راگبی استرالیا و لیگ فوتبال استرالیا فعالیت تجاری داشته است.

نمونه دیگر، دامیان ویداگانی در استون ویلاست که قبلا روزنامه‌نگار بوده و اکنون یکی از نزدیک‌ترین همکاران مونچی (رییس عملیات  فوتبال ویلا)  است.

اسپورس تاکید می‌کند که رهبری سازمان و انتخاب افراد مناسب، از ویژگی‌های اصلی یک مدیر ورزشی خوب است. او می‌گوید اولین اقدامش در ساوتهمپتون، استخدام یک متخصص داده (الیوت استیپلی) و بازسازی کامل تیم جذب بازیکن بود تا تمرکز بیشتری بر تحلیل داده‌ها داشته باشند.

چگونه می‌توان موفقیت یک مدیر ورزشی را سنجید؟

موفقیت یک مدیر ورزشی بسته به شرایط باشگاه تعریف می‌شود. کسب جام مهم است، اما موفقیت‌های پشت‌صحنه  نیز  اهمیت  زیادی  دارند.

اسپورس می‌گوید: «این یک شغل بسیار فنی است و من باید  ساختار رهبری  و  ارتباطات را در تمام بخش‌ها  بهینه کنم.  هر چه  در این زمینه موفق‌تر باشیم، احتمال موفقیت در زمین بیشتر می‌شود.»

بولت که بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ در هامبورگ مدیر ورزشی بود، تاکید می‌کند که هدفش بازسازی هویت باشگاه، توسعه بازیکنان جوان و تثبیت وضعیت مالی بود.

هامبورگ در سال‌های اخیر پس از شش سال غیبت به بوندس‌لیگا بازگشت و برای سومین سال متوالی سود مالی ثبت کرد. بولت می‌گوید اگر بلافاصله پس از سقوط به لیگ برتر بازمی‌گشتند، فاجعه‌بار می‌شد چون  زیرساخت‌ها  هنوز  آماده  نبود.

او می‌گوید: «برای موفقیت باید یک گام جلوتر باشید. گاهی باید بازیکنان جوان را به تیمی دیگر بدهید تا پیشرفت کنند، حتی اگر دیگران آن را موفقیت نبینند. اما ایجاد ثبات واقعی موفقیت است.»

در لیگ برتر انگلیس، بی‌ثباتی در این نقش زیاد دیده می‌شود. مثلا دن اشورث پس از ۱۷ ماه نیوکاسل  را ترک و بعد از فقط پنج  ماه منچستریونایتد را نیز رها کرد.  جانشین او، پاول میچل، کمتر از یک ‌سال در نیوکاسل  ماند.

در لیورپول نیز تغییرات پی‌درپی در نقش مدیر ورزشی باعث شد مذاکرات مهم با بازیکنان به بحران تبدیل شود.

نتیجه‌گیری این است که هیچ چیز در زمین فوتبال تضمین‌ شده نیست، اما مدیر ورزشی خوب می‌تواند «قابل‌ کنترل‌ها» را کنترل کند و به باشگاه ثبات و بهبود بلندمدت بدهد،  حتی اگر در کوتاه‌مدت  با  چالش‌هایی روبه‌رو  باشد.

اسپورس در پایان می‌گوید: «من فقط می‌توانم شانس موفقیت را بالا ببرم. ما مدیران ورزشی می‌توانیم کارهایی فراتر از جذب بازیکن یا مربی انجام بدهیم. می‌توانیم فرهنگ بسازیم. می‌توانیم مطمئن شویم هر بخش باشگاه در بالاترین سطح خودش عمل می‌کند.

سه امتیاز روز بازی، فقط نتیجه تمام این کارهاست.»

به گزارش روزنامه اعتماد، با بررسی همین مقاله و مطابقت دادن آن با شرایط فوتبال ایران کاملا مشخص می‌شود که پست مدیر ورزشی در لیگ برتر کشورمان هنوز تعریف درستی ندارد و چارت مشخصی برای آن تعریف نشده است.