گفت‌وگو با کارگردانان بسته فیلم کوتاه «شام آخر» درباره مشکلات پخش فیلم کوتاه
ما را ببینید!
چگونگی اکران و پخش یا به زبان ساده عرضه فیلم کوتاه به مخاطب یکی از بحث‌های قدیمی و در عین حال مهم‌ترین معضل و از چالش‌های جدی این نوع سینما به شمار می‌رود.
تینا جلالی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت:
چگونگی اکران و پخش یا به زبان ساده عرضه فیلم کوتاه به مخاطب یکی از بحث‌های قدیمی و در عین حال مهم‌ترین معضل و از چالش‌های جدی این نوع سینما به شمار می‌رود، اگر پای صحبت اکثر فیلمسازان کوتاه بنشینید در وهله اول مهم‌ترین نگرانی و دغدغه آنها چگونه دیده شدن فیلم‌شان توسط مخاطب است، آنها معتقدند وقتی محصول تولیدی‌شان (حالا هر قدر هم که از کیفیت مطلوب و درجه یکی برخوردار باشد) جایی برای ارایه به تماشاگران نداشته باشد و به مخاطب معرفی درستی نشود و به عبارتی صدای اندیشه و تفکرشان شنیده نشود، انگیزه‌ای برای فعالیت آنها در این حوزه باقی نمی‌ماند. از سوی دیگر وقتی فیلم کوتاه، محل جدی برای نمایش نداشته باشد از چرخه مناسب اقتصادی هم برخوردار نیست و دچار مشکلات عدیده‌ای در تولید می‌شود.همین مساله باعث شده برای بسیاری از فیلمسازان تولید در این عرصه به عنوان تمرینی باشد برای یادگیری قواعد سینما و پلی باشد برای رسیدن به ساخت فیلم‌های بلند. این در حالی است که در دنیا از طریق فیلم کوتاه هم مخاطب جذب می‌کنند و هم درآمدزایی لازم دارند. پس بیراه نیست بگوییم نمایش آثار کوتاه، حلقه مفقوده چرخه این نوع فیلمسازی است که نیاز به تلاش‌های بسیار زیاد و توجه جدی مسوولان کشور دارد.
جدای از این بحث، چند سالی می‌شود که سامانه اینترنتی «ودیو» در اقدامی نیکو، امکان تماشای فیلم‌های کوتاه را برای مخاطبان فراهم می‌کند و مسوولان آن تلاش می‌کنند مخاطبان را در جریان مهم‌ترین و در عین حال بهترین ساخته‌های فیلم کوتاه قرار دهند. وقتی به این سایت مراجعه می‌کنید با دریایی از آثار کوتاه مواجه می‌شوید که توسط فیلمسازان با تفکرات متفاوت در گونه‌های مختلف با مضامین متنوع ساخته شده، کارگردانان جوانی که در آثارشان انگیزه و عشق به سینما حرف اول را می‌زند و مشاهده ساخته‌های‌شان مهم‌ترین نکته‌ای را که به ذهن یادآوری می‌کند اینکه قرار است آینده سینمای ایران با تفکرات این جوان‌ها شکل بگیرد، پس چرا راه‌های گسترده‌تری برای دیده شدن این فیلم‌ها نزد مخاطبان وجود ندارد؟ ما در گزارش پیش‌رو به بهانه بررسی پخش و اکران فیلم‌های کوتاه با کارگردانان بسته فیلم کوتاه «شام آخر» («کلاف» ملیحه غلامزاده، «آخر هفته» آریو متوقع، «سرسام» به کارگردانی وحید نامی و نوید نامی، «فشن» به کارگردانی فردین انصاری، «زوزه مرد» به کارگردانی رضا گمینی) که این روزها در سایت «ودیو» اکران آنلاین است، گفت‌وگو کردیم و نظرات‌شان را در این باب جویا شدیم که پیش روی شماست.
درجشنواره فجر هم جایی نداریم
فیلم کوتاه «سرسام» توسط دو کارگردان با نام‌های نوید و وحید نامی ساخته شده؛ نوید نامی درباره چگونگی اکران این فیلم توضیح می‌دهد: «سه سالی از ساخته شدن «سرسام» می‌گذشت و در چند جشنواره داخلی همچون فیلم کوتاه و فجر فرصت نمایش پیدا کردیم، اما همان‌طور که می‌دانید فیلم‌های کوتاه اکران محدودی دارند و مثل فیلم‌های سینمایی به شکل گسترده نمایش داده نمی‌شوند و مخاطبان مشخصی ندارند. از این‌رو تصمیم گرفتیم این فیلم را در سایت «ودیو» که مخصوص فیلم کوتاه است، اکران کنیم که به نظر من سایت بسیار کاربردی و کارسازی است، چراکه از هر نقطه از ایران مخاطبان می‌توانند به تماشای این فیلم بنشینند و از آنجایی که این اکران به شکل اینترنتی انجام می‌شود قابلیت دسترسی برای همه مخاطبان را فراهم می‌کند.»
نامی همچنین می‌گوید: «اکران فیلم کوتاه بیشتر در جشنواره‌ها امکان‌پذیر است، آن هم مختص فیلم کوتاه و از آنجایی که مکان برگزاری این رویدادها در تهران است معمولا فقط یکسری فیلمسازان می‌توانند فیلم‌های کوتاه را ببینند و ما تماشاگران شهرستانی را از دست می‌دهیم. از طرفی وقتی فیلم کوتاه در جشنواره فیلم فجر نمایش داده می‌شود آنجا هم با بی‌مهری مواجه می‌شود، چراکه معمولا فیلم‌های بلند جشنواره فجر در شهرستان‌ها نمایش دارد اما فیلم کوتاه این فرصت را ندارد حتی تعداد سانس‌های نمایش این فیلم‌ها در تهران هم محدود است. وقتی تمام این شرایط را در نظر می‌گیریم، می‌بینیم که اکران اینترنتی از همه اکران‌ها موثرتر است، چون با این اکران امکان جذب مخاطبان را حتی از خارج از کشور هم داریم.»
فیلم «سرسام» در کنار فیلم‌های «کلاف»، «آخر هفته»، «فشن»، «زوزه مرد» در پکیجی تحت عنوان «شام آخر» در سایت «ودیو» با استفاده از تصویر نقاشی مشهور لئوناردو داوینچی به نمایش درآمده است که هم جذاب است و هم قابل توجه . در مورد چگونگی انتخاب این نام و نقاشی از این کارگردان می‌پرسیم که نامی می‌گوید: «قرار بود نمایش فیلم ما همزمان با شب یلدا باشد و ما می‌خواستیم از چنین اسمی استفاده کنیم ولی وقتی این اتفاق نیفتاد با صحبت و بررسی‌هایی که با دیگر همکاران در این مجموعه داشتیم در یک توافق جمعی به عنوان و نقاشی «شام آخر» رسیدیم که هم نام نقاشی معروف، هم برای مخاطب جذاب است و هم راه موثری در تبلیغات فیلم‌های کوتاه به شمار می‌رود.»
مخاطبان عادت به تماشای فیلم کوتاه ندارند
اما فردین انصاری، کارگردان فیلم کوتاه «فشن» می‌گوید: «در کشورمان اکران فیلم کوتاه عموما به نمایش‌های جشنواره‌ای محدود می‌شود و خصوصا با شیوع کرونا که عادت سینما رفتن را بین مخاطبان کمرنگ کرده اکران آنلاین فیلم کوتاه به صورت سراسری در دیده شدن این نوع سینما بسیار تاثیرگذار و سودمند است، چون وقتی فیلمی اکران آنلاین می‌شود این یعنی فرصت نمایش در تمام شهر‌ها و حتی روستاها را فراهم می‌کند و مخاطبان به راحتی از طریق اینترنت به تماشای فیلم می‌نشینند. متاسفانه ما در ایران شبکه تلویزیونی خاصی که به پخش فیلم کوتاه اختصاص داده شود، نداریم و اگر هم فیلم کوتاهی از شبکه تلویزیونی پخش بشود بسیار کمرنگ است، از این‌رو مخاطبان ما در کشور عادت به تماشای فیلم کوتاه ندارند بر عکس کشورهای اروپایی که اگر اکران گسترده فیلم کوتاه ندارند، شبکه‌های تلویزیونی پخش فیلم کوتاه دارند که مردم‌شان از طریق تلویزیون عادت به تماشای فیلم کوتاه دارند.»
انصاری با بیان اینکه اکران فیلم کوتاه در گروه سینمایی هنر و تجربه اتفاق و جرقه بسیار خوبی بود و این مسیر شروع جدی و توفانی داشت، توضیح می‌دهد: «خاطرم هست فیلم‌های روتوش و حیوان و... در یک پک به مخاطبان عرضه شدند و استقبال خوبی هم از جانب مخاطبان شد ولی رفته‌رفته این هیجان و انگیزه کمرنگ شد و به لحاظ تبلیغاتی، اختصاصی بودجه و فرهنگ‌سازی دیگر برای فیلم‌های کوتاه کاری صورت نگرفت. به این نکته توجه کنیم که فیلم کوتاه احتیاج به بستر‌سازی لازم دارد تا مردم برای تماشا و دیدن از این فیلم‌ها رغبت لازم داشته باشند. کرونا هم که شیوع پیدا کرد به اکران سینماها ضربه بسیار زد ولی حسنی که داشت، اکران آنلاین جدی گرفته شد و در حال حاضر هم اکران آنلاین به جان سینمای کوتاه می‌دمد و به زنده نگه داشتن این سینما کمک موثری می‌کند.»
کارگردان فیلم کوتاه «فشن» در عین حال تاکید می‌کند که ذات فیلم کوتاه و بلند به سالن سینما و سرمایه‌گذاری در این بخش مربوط می‌شود.شما نگاه کنید، ببینید فیلم‌های بلند سینمایی ابتدا در سالن و بر پرده عریض نمایش داده می‌شوند و بعد از اینکه تاریخ انقضای آنها در سالن‌های سینما به سر رسید آن وقت برای اکران آنلاین یا اینترنتی برنامه مفصل می‌چینند و چه بسا در بخش آنلاین فروش و مخاطب بیشتری هم داشته باشند، آن زمان است که اکران آنلاین دلچسب است. یعنی زمانی که اکران آنلاین کاتالیزوری برای اکران گسترده سینماها باشد ولی از آنجایی که فیلم کوتاه اساسا جایی روی پرده سینما ندارد و با شرایط بغرنج کرونایی فعلی، اکران آنلاین است که به جذب بیننده آن کمک فراوانی می‌کند و باعث دیده شدن این سینمای مظلوم ولی فرهیخته می‌شود که جای بسی تشکر و قدردانی دارد.»
اکران آنلاین تنها راه عرضه فیلم کوتاه به مخاطب است
آریو متوقع، کارگردان فیلم کوتاه «آخر هفته» می‌گوید: «وقتی کرونا شیوع پیدا کرد اکثر فیلمسازان فیلم کوتاه ناراحت بودند از اینکه شرایط بر فیلم کوتاه سخت‌تر شده، اگرچه درست می‌گفتند ولی نظرم بر این است که سایت‌های اکران آنلاین به کمک این سینما آمدند، چراکه هم باعث شناخته شدن فیلم کوتاه بین مردم و خانواده‌ها شدند و هم مردم راحت‌تر می‌توانند به فیلم‌های مورد علاقه خود دسترسی داشته باشند و هم باعث دیده شدن فیلم کوتاه شدند پس از چند جهت این شرایط به نفع فیلم کوتاه شد.»
او به صحبت‌هایش ادامه می‌دهد: «در حال حاضر تنها راهی که فیلم کوتاه برای عرضه و نمایش دارد، اکران آنلاین است و ما گزینه‌ای دیگری غیر از آن در دسترس نداریم. یا اکران در جشنواره‌ها یا اکران آنلاین. به نظر من باید این فرصت را غنیمت بشمریم، چراکه به دیده شدن فیلم کوتاه کمک می‌کند»
به گفته متوقع فیلمبرداری فیلم کوتاه «آخر هفته» مهر 98 انجام شد و در جشنواره‌های بین‌المللی مختلفی حضور داشته جوایزی هم دریافت کرده و داستان فیلمش درباره آخر هفته یک خانواده است.
فیلم کوتاه باید مخاطبان زیادی داشته باشد
رضا گمینی، کارگردان فیلم کوتاه «زوزه مرد» که این فیلمش در جشنواره موج کیش جایزه بهترین فیلمنامه، کارگردانی و بازیگر را برده، می‌گوید: «پیش‌تر تجربه اکران آنلاین فیلم کوتاه «اندروفین» را روی سایت «ودیو» داشتم و از چنین نحوه نمایش فیلمی با توجه به بازخوردهای خوبی که گرفتم و ارتباط گسترده‌ای که فیلم با مخاطبان داشت بسیار راضی هستم به همین دلیل فیلم کوتاه «زوزه مرد» را هم به همین شیوه نمایش دادم. متاسفانه ما در کشورمان نمایش آثار کوتاه نداریم، یعنی فضایی مخصوص فیلم‌های خاص تجربی- هنری کوتاه که در کشورهای اروپایی و امریکایی طراحی شده در ایران وجود ندارد، از این‌رو اکران‌های آنلاین و اینترنتی بهترین فرصت برای دیده شدن محصولات ماست و این نمایش‌ها هم به مطرح شدن فیلم‌های کوتاه کمک می‌کند و هم باعث تداوم فعالیت فیلمسازان این حرفه می‌شود.»
گمینی در ادامه توضیح می‌دهد که «در چند سال گذشته تلاش‌هایی در گروه هنر و تجربه برای مخاطبان خاص شد، اما به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های کافی، معرفی و اجرای درست، این طرح به سرانجام نرسید، وقتی تعاملی برای ارتباط با کارگاه‌ها، دانشگاه‌ها آموزشگاه‌ها و مراکز هنری وجود نداشته باشد که دانشجویان به تماشای این آثار بنشینند و این فیلم‌ها به مخاطبان معرفی نشوند طرح عقیم می‌ماند. واقعا می‌گویم بعد از فیلم «ماهی و گربه» و «پرویز» فیلم موفقی به لحاظ جذب مخاطب در گروه هنر و تجربه نداشتیم .بله سینماداران فیلم‌های گروه هنر و تجربه را در سالن‌ها اکران می‌کنند ولی فقط برای رفع تکلیف وگرنه شما به تعداد سانس‌ها و نمایش فیلم‌های هنر و تجربه نگاه کنید بی‌هیچ برنامه‌ریزی که بیشتر مخاطبان را فراری می‌دهد تا جذب کند.»
این کارگردان که از دغدغه‌هایش برای ما صحبت می‌کند، می‌گوید: «مثال دیگر می‌زنم فیلم‌های «پوست» و «جنایت بی‌دقت» که در سینماهای مردمی اکران شدند کمترین غرابت را با سینمای گیشه دارد و اصلا جای‌شان در سینماهای هنر و تجربه است اما برعکس می‌بینیم که سازندگان این فیلم‌ها، فیلم‌شان را در سرگروه‌های اصلی اکران می‌کنند چرا؟ چون می‌دانند اثر تولیدی‌شان در گروه هنر و تجربه به نتیجه لازم نمی‌رسد و فیلم‌ها به مخاطبان خوب معرفی نمی‌شوند. پس نتیجه می‌گیریم در چنین شرایطی اکران آنلاین که در قالب وسیع‌تری با مخاطبان گسترده‌تری ارتباط برقرار می‌کند، ارزش زیادی دارد. از آنجایی که در جریان اکران فیلم‌ها در سایت آنلاین «ودیو» هستم، می‌دانم مسوول آن مخاطبان را رصد و در جهت معرفی فیلم‌ها به مخاطبان تلاش می‌کنند.»
به اعتقاد گمینی فیلم‌های کوتاه سلیقه و اندیشه فیلمسازان خود را معرفی می‌کنند پس باید مخاطبان عمده داشته باشند برای اینکه این فیلمسازها، کارگردانان فردای جشنواره فیلم فجر و سینمای بلند هستند و این شرایط اکران آنلاین این فیلم‌ها به دیده شدن بسیار کمک می‌کند، چون مخاطبان گسترده‌ای از همه نقاط ایران جذب می‌کند: «دوباره برای شما مثالی از گروه هنر و تجربه می‌گویم، الان چند فیلم کوتاه در این گروه نمایش دارد ولی دردآور است که سانس‌های این فیلم‌ها به خاطر نداشتن مخاطب مدام لغو می‌شود، اصلا هم ایراد از کیفیت فیلم‌ها نیست که حتی اگر مخاطب این فیلم‌ها را ببیند خوشش هم می‌آید ولی مشکل از آنجا ناشی می‌شود که این فیلم‌ها معرفی خوبی به مخاطبان نمی‌شوند که من این را به ضعف مدیریتی بیشتر می‌دانم تا هر چیز دیگر. چند وقت پیش با یکی از مدیران شهرداری صحبت می‌کردم به آنها گفتم چه اشکالی دارد چند تا از بیلبوردهای شهر را به فیلم کوتاه اختصاص دهید تا مردم با کارکرد فیلم کوتاه آشنا شوند؟ چرا نباید فرهنگ تماشای فیلم کوتاه بین مردم به وجود بیاید؟
در کشوری زندگی می‌کنیم که نود درصد فیلم‌های کوتاه با هزینه‌های شخصی فیلمسازان ساخته می‌شود، این روش در دنیا بی‌سابقه است. هیچ جای دنیا از امریکا و اروپا گرفته تا بسیاری از کشورهای دیگر فیلمسازان فیلم‌های‌شان را از طریق دولت می‌سازند ولی در ایران بچه‌های فیلم کوتاه خودشان دست به جیب می‌شوند ولی متاسفانه هیچ حمایتی از آنها نمی‌شود و این نگران‌کننده است.»
از قابلیت فیلم کوتاه انیمیشن غافل نباشیم
فیلم کلاف، انیمیشنی است که در میان چهار فیلم کوتاه دیگر با ساختار رئال در بسته «شام آخر» به مخاطب عرضه می‌شود. ملیحه غلامزاده، کارگردان این فیلم انیمیشن با اشاره به اینکه متاسفانه درک درستی از انیمیشن در حوزه کوتاه نزد مخاطبان وجود ندارد و بسیاری از مردم به قابلیت‌هایی که این‌گونه از سینما در حوزه کوتاه دارد غافل هستند، می‌گوید: «حتی در جشنواره فیلم کوتاه هم سانس‌هایی که به انیمیشن‌های کوتاه داده می‌شود از سانس‌های فیلم‌های کوتاه دیگر مجزا هستند از این جهت فیلم‌های انیمیشن خوب توسط مخاطبان دیده نمی‌شود به نظرم اکران این فیلم در سایت ودیو فرصت مغتنم و خوبی است که مخاطبان و علاقه‌مندان سینما در کنار چند فیلم کوتاه لایو اکشن این فیلم انیمیشن را هم ببینند و چنین بسته‌ای به دیده شدن همه آثار در کنار هم کمک می‌کند و به نظر من اساسا اکران اینترنتی موقعیت بسیار خوب برای رصد شدن فیلم‌های کوتاه است.»
دیدگاه تان را بنویسید