تفاوت «پرویز» با آثار 20 سال اخیر سینمای ایران

اعتمادآنلاین| اکران و تحلیل فیلم سینمایی «پرویز» همزمان با افتتاح سینماتک پانتئون و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، با حضور محمدحسین میربابا فیلمساز، نویسنده و پژوهشگر، آرش حیدری جامعه‌شناس و مترجم و مجید برزگر کارگردان این فیلم برگزار شد.

پنل با عنوان «پرویز قواره ای خارج از قاعده» با یادی از زنده‌یاد لوون هفتوان آغاز شد و سپس محمدحسین میربابا از اهمیت فیلم «پرویز» درباره سینمای معاصر ایران در مقایسه با فیلم‌هایی که داعیه‌دار سینمای اجتماعی هستند گفت: مهم‌ترین فاکتور این فیلم در پیوند با وضعیت اجتماعی معاصر به بازنمایی شهر و موقعیت اجتماعی در این فیلم باز می‌گردد.

او با بیان دو مؤلفه‌ کالبد شهر و روح شهر در پرداخت به آن در سینمای ایران، «پرویز» را در هر دو زمینه نسبت به نمایش شهر و اجتماع فیلم موفقی دانست و بیان کرد: یعنی هم موقعیت مجتمع مسکونی به‌ عنوان واحدی از شهر و هم روح و معنای زندگی شهری به‌ عنوان ساحتی از اجتماع مدرن در این فیلم به خوبی نمایش داده شد. از این‌ نظر «پرویز» محافظه‌کاری بیشتر فیلم‌های دو دهه‌ اخیر سینمای ایران را ندارد. فیلم‌هایی که با فاصله گرفتن از نمایش کالبد شهر تنها به نمایش روابط میان افراد در قالب درام‌های آپارتمانی روی آورده‌اند. آن‌هم با داستان‌های تکراری، استفاده از عنصر تعلیق و روابط محدود میان چند کاراکتر. اما پرویز با دست‌مایه قرار دادن یک داستان ساده و بدور از تعلیق‌های ملودراماتیک، خود وضعیت را مسئله‌مند کرده است. از این‌ نظر «پرویز» با شرایط تاریخی-اجتماعی معاصر خودش پیوند مستقیم برقرار کرده است.

آرش حیدری فیلم را در خوانش منطبق با مفهوم هنر فرودستان قرار داد و گفت: فرودست در سازوکار هنر در ایران کجا ایستاده است؟ میدان هنر و سینما در ایران بر اساس نظریه اسپیواک توان سخن گفتن به فرودست نداده است. فرودست تنها زمانی‌که با نظم مستقر تطبیق داده شود امکان بروز و ظهور دارد. فرودست در سینمای معاصر ایران عمدتاً درسازوکاری که فرادستان تبیین می‌کنند دیده شده‌اند. فرودستی که عاشق می‌شود یا می‌خنداند و... اما این خنده با خنده‌ای که فیگوری مانند چاپلین ایجاد می‌کند متفاوت است. خنده‌ سینمای معاصر ایران خنده‌ای سادیستی است. یعنی خشونت عریانی است که خودش را در قالب خنده‌ای که همچون قهقهه‌ای بر سر فرودست آوار می‌شود نشان داده است. از این حیث «پرویز» در زمینی ایستاده است که به جرأت آن‌ را در ژانر فرودستان قرار می‌دهد. همچون یک هستی متعینی که در فضا-زمان زیست شهری بروز پیدا کرده است.

حیدری با بیان اینکه این فیلم از آغاز خشن است، ادامه داد: از همان مواجهه‌ پدر با پرویز و فرامین او. اما دو شکل متفاوت را شاهد هستیم. خشونت پدری اودیپال که بر پرویز حکم می‌راند. خشونتی که فضا را پر از دور ریختنی می‌کند و پرویز یک موجود دور ریختنی است. موجودی که پس از دور ریختن کم‌کم ساخته می‌شود. اما چرا پرویز محافظه‌کار می‌شود؟ پرویز به‌عنوان موجودی برون افتاده از این چرخه‌ خشونت هولناک به‌واسطه‌ تلاش برای بازگشت به درون همین چرخه و نه نفی آن دست به طغیان می‌زند. از این نظر طغیان پرویز طغیانی یکسر ارتجاعی است.

طغیانی که از آن‌دست که در تروریسم می‌بینیم. مثلا داعش خودش را در مقام نفی نظام جهانی توضیح می‌دهد. اما در عمل صورت وارونی از همین چرخه است. «پرویز» ساخت داستانی دارد که اُدیپال است و تا آخر هم ادیپال باقی می‌ماند. یعنی پدری سلطه‌گر و نیرویی در فرزند طرد شده که باعث شده تا بجای نفی پدر به‌عنوان جایگزینی برای پدر در نظر گرفته شود. پس طغیان در پرویز وجهی پوزیتیو ندارد، بلکه شکلی از ارتجاع و به قهقرا رفتن در آن مشاهده می‌شود که باز تولید چرخه‌ خشونت حاکم بر فیلم است. دقیقاً جایی که فرودست زبان به سخن گفتن باز می‌کند فیلم تمام می‌شود.

در ادامه‌ نشست مجید برزگر کارگردان فیلم از برگزاری این نشست قدردانی کرد و به گفتگو با مخاطبین پرداخت و از لوون هفتوان و علی رامز دو بازیگر مرحوم فیلم نیز یاد کرد.

منبع: خبرآنلاین