اختصاصی «اعتمادآنلاین»:
اهمیت سفر پزشکیان به قزاقستان و ترکمنستان؛ فرجیراد: اتصال جمهوریهای آسیای مرکزی به خلیج فارس یک مزیت استراتژیک بزرگ برای ایران است
به گفته فرجیراد اتصال جمهوریهای آسیای مرکزی به خلیج فارس یک مزیت استراتژیک بزرگ برای ایران است و میتواند موقعیت ژئوپلیتیکی کشور را تقویت کند.
لیلا پایدار- عبدالرضا فرجیراد استاد ژئوپلیتیک در گفتوگو با خبرنگار اعتمادآنلاین با اشاره به اهمیت سفر مسعود پزشکیان، رئیسجمهور کشورمان به قزاقستان و ترکمنستان توضیح داد که آسیای مرکزی منطقهای با پیشینه تمدنی مشترک است و برای ایران اهمیت راهبردی ویژهای دارد. به گفته او، این جمهوریها بیش از سه دهه است که به استقلال رسیدهاند و ایران در سالهای نخست استقلال بهویژه در دوران سازندگی و اصلاحات کمکهای قابل توجهی به آنها ارائه کرد، اما بهتدریج تحت تأثیر تحریمها برخی تصمیمگیریهای اشتباه و همچنین حساسیتهایی که در روابط با کشورهایی مانند تاجیکستان ایجاد شد، سطح روابط کاهش یافت.
این استاد ژئوپلتیک به فرصتهای ازدسترفته در سالهای گذشته اشاره کرد و گفت در زمانی این کشورها علاقهمند بودند مسیرهای حملونقل خود را از طریق خلیج فارس توسعه دهند و حتی ازبکستان منابع مالی مشخصی برای این کار فراهم کرده بود، اما ایران با جدیت لازم وارد موضوع نشد. مشکلات سیاسی با تاجیکستان نیز مزید بر علت شد، هرچند اکنون بسیاری از این اختلافات رفع شده است.
فرجیراد همچنین قزاقستان را کشوری مهم با منابع عظیم نفتی خواند و توضیح داد که این کشور مدتها تمایل داشت نفت خود را از مسیر ایران صادر کند، اما تحریمها مانع شد و آنان ناچار به انتخاب مسیرهای دیگر شدند.
این استاد ژئوپلتیک در ادامه به رقابت گسترده ژئوپلیتیکی در آسیای مرکزی اشاره کرد؛ منطقهای که همزمان حوزه نفوذ روسیه است، چین با پروژه «کمربند و جاده» در آن حضور پررنگ دارد و آمریکا نیز در سالهای اخیر تلاش کرده به شکل فعال وارد مناسبات آن شود. به گفته فرجیراد، اگر سفر رئیسجمهور ایران با دیدی استراتژیک تنظیم شده باشد، میتواند زمینهساز توسعه روابط در دوره تحریمها باشد؛ از جمله با استفاده از سازوکارهای پایاپای، ارزهای ملی و ظرفیت مردمی که در آن کشورها نسبت به ایران دید مثبت دارند.
فرجیراد درباره ترکمنستان نیز توضیح داد که این کشور با وجود ساختار بسته سیاسی، از نظر تاریخی و فرهنگی پیوندهای عمیقی با ایران دارد و توان تولید و صادرات گاز آن برای کشور ما اهمیت فراوانی دارد. او یادآور شد که در سالهایی ایران از ترکمنستان گاز وارد میکرد، اما اختلافات قیمتی و برخی تصمیمگیریهای نادرست باعث شد روند همکاری پایدار نماند. به گفته او، ترکمنستان زمانی در تلاش بود گاز خود را از مسیر شمال ایران به ترکیه صادر کند، اما بهدلیل اختلافات در دولت آقای روحانی این طرح نهایی نشد و این یک فرصت بزرگ از دسترفته بود؛ چراکه بعدها ترکمنستان مسیر صادرات گاز به چین و اروپا را از طریق خطوط لوله دیگر دنبال کرد.
او تأکید کرد که بازگشایی مرزهای تجاری و احیای روابط اقتصادی با ترکمنستان ضروری است؛ روابطی که در گذشته بسیار گستردهتر بود، اما اکنون کاهش یافته و بسیاری از تجار ترکمن مسیر تجارت خود را به سمت ترکیه تغییر دادهاند. فرجیراد معتقد است ظرفیتهای تولیدی ترکمنستان و نیازهای صنعتی ایران، و همچنین کالاهای تولیدی ایران که بازارهای آسیای مرکزی به آن نیاز دارند، میتواند مبنای همکاریهای جدی و بلندمدت قرار گیرد.
او همچنین با انتقاد از اینکه روابط ایران با این جمهوریها معمولاً به سفرهای مقطعی محدود شده و پیگیری نمیشود، افزود: ترکیه در این منطقه با برنامه عمل میکند؛ قرارداد میبندد پیگیری میکند پروژه اجرا میکند و فعالیت فرهنگی انجام میدهد، در حالیکه ایران از ظرفیتهای فرهنگی عمیق و اشتراکات تمدنی خود با این منطقه بهره کافی نبرده است. از نگاه او، سفرهای مقامات ایرانی باید بر پایه یک راهبرد روشن و طولانیمدت صورت گیرد تا روابط اقتصادی و سیاسی ایران با این کشورها به ثبات برسد.
فرجیراد پیشنهاد داد که ایران، روسیه و پنج جمهوری آسیای مرکزی نشستهای دورهای مشترک برگزار کنند؛ نشستهایی که میتواند هر سال در یکی از پایتختها تشکیل شود و محورهای همکاری در حوزههای محیطزیست دریای خزر، تجارت، تعرفهها، تبادلات مالی و کالایی، و مسائل امنیتی را پیگیری کند.
او بخش مهمی از همکاریها را توسعه مسیرهای مواصلاتی دانست؛ از جمله ایجاد مسیرهای زمینی جدید از طریق خراسان، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان، یا تکمیل پروژههای ریلی در امتداد چابهار به سمت شمال شرق. به گفته او، بسیاری از این پروژهها نیازمند سرمایهگذاری سنگین نیست و میتواند با کمکهای مشترک یا منابع مالی بینالمللی اجرا شود. اتصال جمهوریهای آسیای مرکزی به خلیج فارس از نگاه او یک مزیت استراتژیک بزرگ برای ایران است و میتواند موقعیت ژئوپلیتیکی کشور را تقویت کند.
او در ادامه به دیدار مسعود پزشکیان با ولادیمیر پوتین در حاشیه اجلاس اشاره کرد و توضیح داد که با توجه به وخامت روابط روسیه و اروپا و همچنین تنشهای ایران با غرب، نزدیکی تهران و مسکو طبیعی و اجتنابپذیر است.
این نزدیکی میتواند زمینهساز همکاریهای چندجانبه میان ایران، روسیه و جمهوریهای آسیای مرکزی باشد و در صورتی که در قالب یک برنامه منسجم دنبال شود، میتواند دستاوردهای مهمی در حوزههای تجارت، انرژی، حملونقل و مدیریت محیطزیست دریای خزر داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید