رویکرد روسیه در قبال ایران در دوران پساتحریم؛ مدبر: حمایت‌های مسکو در زمان تحریم‌های غیرقانونی ادامه خواهد داشت، تهران از این فرصت استفاده کند

لیلا پایدار- روح‌الله مدبر، کارشناس مسائل روسیه در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد آنلاین در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه در نخستین مرحله تصویب قطعنامه ۱۸۰۳ سال ۲۰۰۸ اجماع کاملی وجود داشت و حتی روسیه و چین نیز به آن رأی مثبت دادند، اما اکنون که به عنوان اعضای دائم شورای امنیت به قطعنامه رای ندادند، رویکرد روسیه و چین را در دوران پس از فعال شدن مکانیزم ماشه چگونه ارزیابی می‌کنیدگفت:  بارها تأکید کرده‌ام که سیاست خارجی روسیه در دوره پوتین در حوزه همکاری با ایران بسیار شفاف، دقیق، دوستانه، همراه و بسیار مستحکم و خلل‌ناپذیر است. این یک فرصت فوق‌العاده طلایی است که کرملین در اختیار تهران گذاشته و اگر تهران برنامه داشته باشد، می‌تواند از این فرصت طلایی و کم‌نظیر بهترین و بیشترین استفاده‌ها را بکند. این فرصت چندبعدی است؛ بعد سیاسی، امنیتی، اقتصادی و حتی هویتی و فرهنگی دارد. بنابراین رویکرد روسیه در سال‌های گذشته در حمایت از ایران تغییرناپذیر بوده و تا زمانی که تهران این فرصت را از دست ندهد، این حمایت ادامه خواهد داشت. اما اگر تهران نخواهد از این فرصت استفاده کند، طبیعتاً روس‌ها نیز طبق اصول روابط بین‌الملل، خود را معطل نخواهند کرد.

وی در ادامه تاکید کرد: تهران باید برنامه مشخصی داشته باشد. ما شاهد بودیم که طی چند ماه گذشته روسیه از هر نوع ابزاری برای متوقف کردن روند خصمانه تروئیکای اروپایی در فعال کردن مکانیزم ماشه استفاده کرد. روس‌ها از ابتدا می‌دانستند که تروئیکای اروپایی همراه با غرب‌گرایان داخلی، این مکانیزم را به‌عنوان اهرمی علیه ایران در بزنگاه‌ها قرار داده‌اند. در طول این ده سال، حمایت روسیه از ایران نه تنها تغییر نکرده بلکه عمیق‌تر شده است. وقتی آمریکا از برجام خارج شد، روس‌ها قاطعانه از ایران حمایت کردند و در شرایط تحریم شدید اقتصادی، چه قبل و چه بعد از برجام، حتی مجوز ایجاد بانکی در خاک روسیه به ایران دادند. متأسفانه تهران نتوانست به درستی از ظرفیت این بانک استفاده کند؛ به علت بی‌تدبیری‌های مدیریتی، آن بانک نتوانست جایگاه خود را پیدا کند.

او گفت: روس‌ها پیش از بحران اوکراین هم این حمایت‌ها را داشتند و بعد از آن نیز در مقابله با اقدامات سیاسی، اقتصادی و امنیتی آمریکا، اسرائیل و اروپا علیه ایران، بیشترین حمایت‌ها را به عمل آوردند. در سازمان ملل و آژانس، روس‌ها قاطعانه پشت ایران ایستادند. در شرایط تحریم، ایران را عضو بریکس، شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا کردند، تبادلات تجاری را افزایش دادند و در تحقق راه‌گذار شمال-جنوب سرمایه‌گذاری کردند. در حالی که آمریکا حتی اجازه غنی‌سازی اندک برای مصارف پزشکی و انرژی را به ایران نمی‌دهد و اسرائیل با کمک تروئیکای اروپایی  و آژانس علیه ایران فعالیت می‌کند، روس‌ها در حال ساخت نیروگاه‌های جدید برای ایران هستند.

مدبر خاطرنشان کرد: روسیه این حمایت‌ها را به رغم غیرقانونی دانستن بازگشت تحریم‌ها و فعال شدن مکانیزم ماشه انجام می‌دهد. با این همه، نکته نهایی این است که تهران باید برنامه همکاری مشخص با روسیه را اعلام کند، اما متأسفانه چنین برنامه‌ای وجود ندارد. تهران صرفاً به سفرهای مسئولین، عکس یادگاری و مصاحبه‌های متعدد سفیر ایران در روسیه اکتفا کرده است.

این کارشناس مسائل روسیه بیان کرد: نتیجه موفقیت وقتی است که تهران اعلام کند وعده‌های خود مانند رساندن تبادل تجاری به ۱۵ میلیارد دلار را تحقق بخشیده است. اما صادرات ایران به روسیه هنوز زیر ۲ میلیارد دلار است؛ این نشان می‌دهد دیپلماسی اقتصادی ایران ضعیف عمل کرده و نتوانسته از بازار روسیه به درستی استفاده کند. سفرهای متعدد مسئولین که نتیجه ملموس نداشته و تنها عکس یادگاری است، برای پیشرفت کافی نیست. امروز کشورهایی مثل بلاروس که تولیدات خاصی ندارند، نزدیک به ۳۵ تا ۴۰ میلیارد دلار صادرات به روسیه دارند؛ ترکیه حدود ۷۰ میلیارد دلار و ازبکستان که عمدتاً پنبه صادر می‌کند، ۱۰ میلیارد دلار به روسیه صادرات دارد، اما تهران زیرساخت مناسبی برای تجارت با روسیه ایجاد نکرده است. دلیلش این است که فکر نمی‌کرد مکانیزم ماشه فعال شود و به وعده‌های اروپایی‌ها اعتماد داشت، در نتیجه فرصت‌ها را از دست داد.

مدبر بر این باور است که تهران به جای شعار دادن، سفرهای بی‌ثمر و عکس یادگاری، باید زیرساخت همکاری با روسیه را فراهم کند. امروز روسیه ظرفیت بی‌نظیری برای ایران است و می‌توان با همکاری آن، بسیاری از مشکلات ناشی از تحریم‌ها را حل کرد. رهبر فرزانه انقلاب ۱۸ سال پیش در حوزه ایجاد ریل‌گذاری عمیق در روابط ایران و روسیه دستور دادند، اما این دستور هنوز عملیاتی نشده است. من قاطعانه می‌گویم زیرساخت‌ها در روسیه آماده است، تهران باید زیرساخت‌های خودش را آماده کند تا بتواند از این فرصت بهره ببرد.