کنار رفتن هند از چابهار آسیبی به ایران نمی‌زند؛ چرا که سرمایه‌گذاری دهلی‌نو در این بندر بیشتر نمایشی بود

حسین فرجادامین، کارشناس مسائل جنوب آسیا، در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد آنلاین در پاسخ به این سوال که اقدام آمریکا در لغو معافیت تحریمی بندر چابهار تا چه حد می‌تواند فشارهایی را که به هندی‌ها وارد می‌شود، به ایران منتقل کند، گفت: این، موضوعی است که باید به دقت بررسی شود. اولاً، لازم است به این نکته پرداخته شود که میزان مشارکت و تأثیر هندی‌ها در این چند سال، در همکاری با بندر چابهار و توسعه آن، چقدر بوده است. اگر بخواهیم درباره تأثیر خروج هندی‌ها یا توقف فعالیت آن‌ها صحبت کنیم، باید ابتدا این نکته را مورد بررسی قرار دهیم که آیا واقعاً خروج هندی‌ها، فشار جدی به ایران وارد خواهد کرد یا خیر.

او ادامه داد: در واقع، زمانی که در دوره اول دولت ترامپ، موضوع احیای تحریم‌ها مطرح شد (حدوداً در سال ۱۳۹۵ یا ۱۳۹۶)، دولت آمریکا به دلیل روابط ویژه‌ای که با افغانستان داشت و همچنین نیازهای این کشور به بندر چابهار، تصمیم گرفت که این بندر را از فهرست تحریمی خود خارج کند. دلیل این درخواست، نیاز مبرم افغانستان به بندر چابهار برای واردات کالاها و همچنین کمک‌های رایگان هندی‌ها به این کشور بود، به ویژه ارسال گندم‌های رایگان به افغانستان. اگر هند از این مسیر خارج می‌شد، افغانستان از بخش عمده‌ای از این کمک‌ها محروم می‌شد. به همین دلیل، دولت افغانستان به ریاست آقای اشرف غنی از دولت آمریکا خواست تا چابهار را از فهرست تحریمی خود خارج کند و آمریکا نیز این درخواست را پذیرفت.

دیپلمات پیشین خاطرنشان کرد: اما علی‌رغم اینکه دولت آمریکا به درخواست افغانستان پاسخ مثبت داد و چابهار را از تحریم‌ها خارج کرد، در عمل هندی‌ها هیچ اقدامی جدی برای توسعه بندر چابهار انجام ندادند. قرار بود هند با سرمایه‌گذاری حدود ۹۰ میلیون دلار در این پروژه‌ها مشارکت کند. این سرمایه‌گذاری شامل تجهیز امکانات تخلیه بار و توسعه اسکله‌ها برای پذیرش کشتی‌های بزرگتر بود. همچنین هند قرار بود در پروژه‌های راه‌آهن چابهار به افغانستان سرمایه‌گذاری کند، اما در این شش سال گذشته، هیچ اقدامی در این زمینه از سوی هند صورت نگرفته است.

فرجادامین گفت: در واقع، همکاری با هند در چابهار بیشتر به یک موضوع تبلیغاتی شباهت داشت تا یک همکاری عملی و تأثیرگذار. مهم‌ترین بخش همکاری هندی‌ها در چابهار، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و اتصال راه‌آهن چابهار به افغانستان بود که هند هیچ سرمایه‌گذاری در این زمینه نکرد. سرمایه‌گذاری‌هایی که در مسیر چابهار به زاهدان صورت گرفت، بیشتر از منابع داخلی ایران بوده است. بنابراین، توقف همکاری هندی‌ها در توسعه بندر چابهار، تأثیر چندانی نخواهد داشت.

او در ادامه بیان کرد: موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که کمک‌های رایگان دولت هند به افغانستان، از جمله ارسال گندم و کالاهای دیگر، به دلیل تغییر وضعیت در افغانستان و روی کار آمدن طالبان دیگر در جریان نیست. از این رو، ترانزیت کالا توسط افغانستان از بندر چابهار به شدت محدود شده و در حال حاضر تنها تعداد محدودی کالاهای دست دوم از این مسیر عبور می‌کنند. این فرایند همچنان ادامه خواهد داشت و حتی با ظرفیت فعلی بندر چابهار نیز قابل اجراست.

فرجادامین در پایان گفت: به نظر من، ایران باید بندر چابهار را فراتر از میزان مشارکت هندی‌ها برای توسعه آن نگاه کند. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری ۹۰ میلیون دلاری هند هیچ تحولی در این بندر ایجاد نکرده است، ایران گزینه‌های دیگری برای جذب سرمایه‌گذاری دارد و پیشنهادات متعددی از کشورهای مختلف برای سرمایه‌گذاری در این بندر وجود دارد. بنابراین، حتی اگر هندی‌ها به دلیل تحریم‌ها از این بندر کنار بروند، هیچ آسیبی به ایران وارد نخواهد شد. در این شرایط، ایران می‌تواند از سایر کشورها برای توسعه بندر چابهار استفاده کند و به این ترتیب چابهار همچنان به عنوان یک بندر استراتژیک برای ایران باقی خواهد.