نقشه مشترک روسیه و چین برای جهان

تد اسنایدر، تحلیلگر سیاست خارجی آمریکا در آر.اس نوشت : پکن و مسکو اخیرا خیلی شلوغ بوده‌اند. در چند هفته گذشته، پوتین و شی نه‌تنها میزبان همدیگر که میزبان فرانسه، برزیل و نمایندگان بیش از ۴۰ کشور آفریقایی بوده‌اند و همین‌طور میزبان مذاکرات بین عربستان سعودی و ایران و نیز عربستان سعودی و سوریه.

به گزارش روزنامه هم میهن، این «سرعت غیرطبیعی فعالیت دیپلماتیک»، آن‌طور که سی‌ان‌ان به جدول زمانی چین اشاره می‌کند، حاکی از دنیای جدیدی با چند قطب است که می‌خواهد جایگزین نظم تک‌قطبی به رهبری ایالات متحده شود. مقامات روسیه و چین، شامل رهبران‌شان ولادیمیر پوتین و شی‌جین‌پینگ در هر فرصتی تکرار می‌کنند که بینش و شراکت راهبردی‌شان براساس بلوک‌ها یا همدستی‌ها علیه کشورهای جهان سومی شکل نمی‌گیرد. بلکه خواهان موضوع چندقطبی هستند که در آن قطب‌های بسیار، بزرگ یا کوچک، عاملیت دارند و شروع کار هم از پایین‌کشیدن تسلط دلار آمریکاست.

موضوع نشست اخیر در مسکو با عنوان «روسیه و آفریقا در دنیایی چندقطبی» بود. حدود ۴۰ کشور آفریقایی شامل کنگو، بنین، بورکینافاسو، گینه، گینه‌بیسائو، زیمبابوه، مالی و آفریقای‌جنوبی (که در کنار چین و روسیه عضو بریکس هستند) در فراخوان به موضوع چندقطبی به پوتین پیوستند. پوتین همان روز در مسکو میزبان شی‌جین‌پینگ بود.

سه هفته بعد از دیدار پوتین و شی، امانوئل‌مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه برای صحبت با شی به پکن رفت. گفت‌وگوهای آنها همین الگوی موضوعی را نشان داد. بعد از دیدارشان، شی گفت اروپا «قطبی مستقل در دنیایی چندقطبی» است. اینکه رهبر چین چنین حرفی بزند، غافلگیرکننده نیست. اینکه یک متحد مهم آمریکا در اروپا و ناتو آن را امضا کند، غافلگیرکننده است.

بیانیه مشترکی که شی و مکرون بعد از گفت‌وگوهایشان صادر کردند، اعلام می‌کند که «به‌دنبال تقویت نظام بین‌المللی چندجانبه‌ای» هستند «در سایه حمایت سازمان ملل متحد در دنیایی چندقطبی».

مکرون این موضوع را بار دیگر در مصاحبه‌ای در هواپیمایش در حال برگشت از چین تکرار می‌کرد. مکرون گفت اروپا باید به «خودمختاری راهبردی» برسد و به «ابرقدرت سوم» تبدیل شود. او برای اروپایی تبلیغ می‌کند که شریکی کوچک‌تر در دنیایی تک‌قطبی به رهبری آمریکا نیست، بلکه «می‌تواند قطبی سوم باشد».

مکرون با هیئتی از ۵۰ مدیر تجاری فرانسوی به پکن رسید، شامل مدیران ارشدی از ایرباس (که همین تازگی ۱۶۰ هواپیما به یک شرکت چینی فروخت) و شرکت برق فرانسوی ای‌دی‌اف؛ اما شاید مهم‌تر از این، مکرون حرف شی و پوتین را تکرار کرد و خواستار این شد که اروپا وابستگی‌اش را به «فراقلمروی دلار آمریکا» کاهش دهد.

یک هفته بعد از اینکه مکرون از پکن رفت، لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل آمد. او مانند مکرون با هیئتی بزرگ از مدیران تجاری رسید. لولا و شی با همراهی ۲۴۰ نماینده تجاری، چندین توافقنامه تجارت و سرمایه‌گذاری امضا کردند. دنیای چندقطبی باز هم حضوری برجسته در صحبت‌های شی داشت که گفت «چین و برزیل مصمم هستند... چندجانبگی واقعی را اجرا کنند و برای نظام حکومتی بین‌المللی‌ای عادلانه‌تر و برابرتر تلاش کنند.»

لولا تأکید کرد که «دو طرف، هر دو چندجانبگی را رعایت می‌کنند» و قول داد «برزیل آماده است که برای تقویت همکاری راهبردی در... بریکس و دیگر نهادهای چندجانبه با چین کار کند.» لولا سپس به چین، روسیه و فرانسه پیوست و تجارت را به موضوع چندقطبی وصل کرد، با خواهشی برای آزادسازی از انحصار دلار آمریکا. او پرسید: «چرا همه کشورها باید برای تجارت، کارشان به دلار گره خورده باشد؟ چه کسی تصمیم گرفت دلار واحد پول [جهان] باشد؟» در ماه مارس، برزیل و چین هر کدام یک بانک را معرفی کردند که تجارت دوجانبه‌شان را با رئال برزیل و یوان چین اجرایی کند. لولا از آی‌ام‌اف انتقاد کرد بابت اینکه «اقتصاد کشورها را خفه می‌کند، به شکلی که الان با آرژانتین رفتار می‌کند یا شیوه‌ای که مدت‌ها با برزیل می‌کرد و با هر کشور جهان سومی.»

او سازمان‌های چندقطبی مثل بریکس را پیشنهاد کرد. «چرا نباید یک بانک مانند بانک بریکس واحد پولی داشته باشد که کارهای مالی تجارت بین... کشورهای بریکس را انجام دهد؟»

طوفان اخیر فعالیت‌های دیپلماتیک در پکن و مسکو حاکی از این است که چین و روسیه به تقویت قطب‌هایی بسیار در آسیا، اوراسیا، اروپا، آمریکای لاتین و آفریقا تشویق می‌کنند. الگویی در این گفت‌وگوها پیدا شده است از حمایتی گاها غافلگیرکننده، هم از چندقطبی و هم از دورزدن انحصار دلار در حمایت از این هدف.