توافق عربستان با ایران موقت است یا استراتژیک؟

«خاورمیانه و تحولات جدید» عنوان یادداشت صباح زنگنه برای روزنامه اعتماد است که در آن آمده: امارات متحده عربی طی دهه‌های گذشته به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای اقتصادی ایران مطرح بوده و چنانچه آمارها نشان می‌دهند عموما نام این کشور در میان سه کشور نخست از نظر حجم تجارت با ایران دیده می‌شود. مسائل سیاسی مهمی نیز میان تهران و ابوظبی مطرح بوده و نقش امارات متحده عربی در تحولات منطقه‌ای از جمله بحران یمن باعث می‌شود گفت‌وگوهای پیش رو میان مقام‌های ایرانی و اماراتی از اهمیت قابل توجهی برخوردار باشد. در صورتی که امارات متحده عربی همکاری موثری برای حل‌و‌فصل بحران یمن داشته باشد این مساله می‌تواند روند عادی‌سازی روابط ایران و عربستان را که دو کشور اخیرا در مذاکراتی با میانجی‌گری چین در خصوص آن به توافق رسیده‌اند تقویت کند.

  میان تهران و ابوظبی سوژه مهم دیگری برای گفت‌وگو هم وجود دارد. از نگاه جمهوری اسلامی ایران حضور اسراییل در منطقه خلیج فارس یک تهدید و مخاطره امنیتی به حساب می‌آید و روابط میان امارات و رژیم اسراییل به دقت از سوی تهران دنبال می‌شود. هر دو طرف آگاهند که جز با گفت‌وگوهایی صریح امکان مدیریت شرایط و رفع نگرانی‌ها وجود ندارد. مساله انرژی و راه‌های تقویت همکاری هم از جمله موضوعاتی هستند که امکان طرح آنها در گفت‌وگوها وجود دارد.

همزمان با خبر تصمیم دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به امارات، یک خبر مهم دیگر هم در روزهای گذشته منتشر شد؛ اینکه عربستان سعودی ممکن است در ایران سرمایه‌گذاری کند. بسیاری با دیده تردید به این مساله می‌نگرند اما واقعیت این است که نگاهی به گذشته و همکاری‌هایی که پیش از نابودی روابط دوجانبه ایران و عربستان صورت گرفته نشان می‌دهد این همکاری‌ها امکان‌پذیر و عملی است. در گذشته عربستان سعودی سرمایه‌گذاری‌هایی را در حوزه‌های مهمی نظیر پتروشیمی و صنایع غذایی در ایران انجام داده بود.

این سرمایه‌گذاری‌ها از طریق بخش خصوصی صورت می‌گرفت و به رغم اتفاقاتی که در روابط دوجانبه ایران و عربستان رخ داد، تهران به این دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها تعدی نکرد. تجار عربستانی همچنین محصولات فرهنگی نظیر فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را هم برای پخش در شبکه‌های تحت مدیریت خود خریداری می‌کردند.

مسبوق به سابقه بودن این سرمایه‌گذاری‌ها در ایران و همچنین نگاهی به سابقه سرمایه‌گذاری‌های عربستان سعودی در کشورهای منطقه باعث می‌شود این اظهارات را عملی و قابل انجام بدانیم. البته باید توجه داشت این همکاری‌ها علاوه بر آثار اقتصادی، آثار سیاسی و امنیتی دارند و بدون در نظر گرفتن نتایج و تبعات سیاسی و امنیتی نمی‌توان انتظار شکل‌گیری یک سرمایه‌گذاری یا همکاری اقتصادی موفق را داشت.

تهران هم می‌تواند متقابلا در برخی پروژه‌های عربستان شرکت کند و دو کشور به جای رقابت کاهنده در مسیر نوعی همکاری گام بردارند.

از زمان اعلام رسمی توافق میان ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دوجانبه و بازگشایی سفارت‌ها برخی گمانه‌زنی‌ها در خصوص تاکتیکی بودن این تصمیم از سوی عربستان سعودی وجود دارد. در موقعیت کنونی و با توجه به تحولاتی که در ماه‌های اخیر اتفاق افتاده نه می‌توان با قطعیت گفت که تصمیم عربستان سعودی یک تصمیم موقت است و نه می‌توان آن را تصمیمی استراتژیک توصیف کرد. باید رفتارها و سیاست‌هایی که دو طرف اتخاذ می‌کنند در نظر گرفت و بعد از بررسی رفتارهای طرفین در گذر زمان در این باره اظهارنظر کرد. 

سوال این است که اگر منافع دو طرف در یک همکاری تضمین شود چه دلیلی وجود دارد که یکی از آنها این همکاری را کنار بگذارد و به دنبال دشمنی و تقابل برود. باید تلاش کرد سیاست‌گذاری‌ها از سوی هر دو کشور به نحوی باشد که یک همکاری دوجانبه موفق میان تهران و ریاض شکل گیرد و این همکاری زمینه را برای تقویت روند تنش‌زدایی فراهم کند .