تاثیر جنگ اوکراین بر ایران زخم خورده از تحریم

اندیشکده ژئوپلیتیکال فیوچرز درباره پیامدهای سیاسی و اقتصادی حمله روسیه بر مناطق مختلف جهان گزارشی منتشر کرده است.

به گزارش روزنامه هم میهن در تحلیل این اندیشکده درباره تاثیر جنگ اوکراین بر منطقه شرق و جنوب آسیا آمده است:

از همان اول، چین خودش را وسط دعوای روسیه و ایالات متحده یافت. اتحاد پکن با مسکو بیشتر نظری بود تا عملی و اساس آن چیزی بیش از خصومت مشترک علیه واشنگتن نبود. این موضوع توضیح می‌دهد که چرا پکن علیه ایالات متحده و علیه اتحادیه اروپا حرف زده است، اما اقدام اندکی برای کمک فعالانه به مسکو کرده است، به‌رغم شایعات اخیر مبنی بر تحویل سلاح‌های مرگبار [از سوی چین به روسیه]. چین نمی‌تواند از پس درافتادن با ایالات متحده، بزرگترین شریک تجاری‌اش و منبعی ارزشمند برای سرمایه‌گذاری‌های بسیار لازم خارجی‌اش بربیاید، نه وقتی که اقتصاد در چنین وضعیت آسیب‌دیده‌ای است.

همزمان، مسکو به شکلی فزاینده متکی به شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان چینی شده است. شرکت‌ها و تاجران حوزه انرژی چین شروع به پرکردن حفره‌ای کرده‌اند که شرکت‌های غربیِ از روسیه رفته بر جای گذاشتند. ضمنا چین نفت روسی را هم با تخفیف‌های سنگین خریده است. از ۶۰ برند خودروسازی که پیش از جنگ در بازار روسیه ماشین می‌فروختند، تنها ۱۴ برند باقی مانده‌اند که ۱۱ تا از آنها چینی هستند. اواخر دسامبر [اواخر پاییز و اوایل زمستان سال جاری] روسیه خط لوله گاز جدید «قدرت سیبری» به چین را باز کرد. انتظار می‌رود این خط لوله به روسیه کمک کند صادرات انرژی خود را از اروپا منتقل کند و همزمان به چین کمک کند که به برآورده‌کردن نیازهایش در حوزه انرژی نزدیک‌تر شود.

در جای دیگر، جنگ اوکراین فرصت‌هایی برای ژاپن و کره شمالی ایجاد کرده است. ژاپن نقشی برجسته در محکوم‌کردن روسیه به عهده گرفته است و در تحریم‌ها علیه‌اش شرکت کرده است. این اتفاق مهم بود، در این حد که توکیو به وسط صحنه نزدیک‌تر شده است، کاری که ما باور داریم ژاپن به‌عنوان یک قدرت در حال رشد، وعده انجامش را می‌دهد. این جنگ همچنین به کره‌شمالی این فرصت را داد که سرکشی کند و تهدیدهای نظامی‌اش را تجدید کند، زمانی که حواس ایالات متحده و تا حدی کمتر، ژاپن و کره‌جنوبی به درگیری اوکراین بود، به‌خصوص در حوزه فشارهای اقتصادی.

در مناطق جنوبی‌تر، هند در حال تبدیل‌شدن به جایزه جدید در رقابت بین روسیه و غرب است. هند مدت‌هاست راهبردی را دنبال می‌کرده است که در آن طوری بازی کند که قدرت‌های بزرگ را در مقابل هم قرار دهد، اما ظهورش به‌عنوان قدرتی اقتصادی و ژئوپلیتیک به این کشور اجازه می‌دهد که به شکلی مؤثرتر تعیین‌کننده شرط و شروط باشد. هند آماده نیست که روابطش با روسیه را به‌طور کامل قطع کند؛ روسیه‌ای که متحد قدیمی و تأمین‌کننده کلیدی سخت‌افزارهای نظامی‌اش بوده است. بلکه سال گذشته شاهد افزایش همکاری‌های دوجانبه‌شان هم بوده است. برای روسیه، هند بازاری مهم و اشباع ‌نشده است؛ بازاری که می‌تواند تجارتی پرسود و مسیرهای لجستیکی جدیدی فراهم کند. برای هند، روسیه منبعی برای نفتی است که حالا ارزان‌تر است. سهم روسیه در واردات نفت خام هند در ۱۱ ماه از سال ۲۰۲۲ از ۲۵ درصد بیشتر شد. تأمین نفت خام روسیه به هند ۹.۵ برابر شد و به ۱۹.۷ میلیارد دلار رسید و این روند برای فرآورده‌های نفتی (۵ برابر، به ۲.۵ میلیارد دلار) و دغال‌سنگ (۴ برابر، به ۳.۸ میلیارد دلار) نیز مشابه بود.

با همه اینها، واشنگتن سعی کرده است کاری کند هند، موضع شفاف‌تری درباره اوکراین داشته باشد و همکاری و مشارکتش را در گفت‌وگوهای امنیتی چهارجانبه [بین ایالات متحده، هند، ژاپن و استرالیا] بیشتر کند. میزان فشاری که ایالات‌متحده می‌تواند بر هند اعمال کند، محدود است. به نظر می‌رسد دهلی نو برای راهبرد هند و اقیانوسیه آمریکا مهم‌تر از آن بوده است که بابت تجارت با روسیه مجازاتش کند. با همه این حرف‌ها، هند می‌تواند از جنگ اوکراین به‌عنوان اهرمی برای بهبود جایگاه بین‌المللی‌اش استفاده کند.

تاثیر بر خاورمیانه

جنگ به چندین دولت خاورمیانه‌ای فضای مانور بیشتری در سیاست خارجی داده است.

بزرگترین ذی‌نفع از این میان ترکیه است. آنکارا حتی درحالی‌که روابط نزدیک با مسکو را حفظ می‌کند، به اوکراین پهپاد داده است تا تهاجم روسیه را پس بزند. رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از اهرم‌هایش در هر دو سمت استفاده کرده است تا میانجی توافقی بین مسکو و کی‌یف شود که تضمین کند، انتقال غلات از مسیر دریای سیاه خواهد توانست ادامه پیدا کند. قابل‌توجه اینکه ترکیه در حال گسترش جای پایش در محدوده نفود سنتی روسیه شامل منطقه قفقاز بوده است و حالا که حواس روسیه جای دیگر است، می‌تواند همین کار را در حوزه دریای سیاه انجام دهد.

در همین حال، روسیه ناچار بوده است برای پهپاد و سلاح‌های دیگر به ایران تکیه کند. این مسئله به تهران کمک کرده است؛ تهرانی که هنوز زخمی تحریم‌های اقتصادی است. در مقابل کمک به روسیه با سخت‌افزارها و مستشاران نظامی، ایران به فناوری، سکوهای تسلیحاتی و شبکه‌های تجاری جدید گسترده‌ای دسترسی پیدا کرده است که هدف‌شان دورزدن تحریم‌های غربی است. این حقیقت که ایران به اندازه‌ای که پیش از جنگ اوکراین بود، منزوی نیست، اسرائیل را نگران کرده است و اسرائیل هم هر کاری بتواند می‌کند تا تضمین کند همکاری ایران با روسیه موضع ایران را در سوریه تقویت نمی‌کند.

آخرین نمونه‌ها که البته کم‌اهمیت‌ترین‌ها نیستند، متحدان عمده عرب واشنگتن هستند، عربستان سعودی و امارات متحده عربی. این دو نپذیرفته‌اند که از تلاش‌های ایالات متحده برای منزوی‌کردن روسیه در بازارهای انرژی حمایت کنند. برعکس، ریاض و ابوظبی تلاش مضاعفی کرده‌اند تا روابط نزدیک خود با کرملین را حفظ کنند. آنها تنها به دنبال منافع خود در زمینه بازار نفت نیستند، بلکه از این فرصت هم برای به‌دست‌آوردن اهرمی علیه دولت بایدن استفاده می‌کنند، یعنی دولتی که قبل از جنگ، روابط متشنجی با هر دو داشت.