انگار نه انگار که ایران دومین دارنده ذخایر گازی در جهان است

فریدون مجلسی، دیپلمات سابق ایران در یادداشتی برای روزنامه اعتماد نوشت: در جهان امروز، اصل اساسی در روابط بین‌الملل، منافع ملی کشورها است. هر کشوری تلاش می‌کند مبتنی بر منافع ملی خود، راهبردهای کلانش در اتمسفر بین‌المللی را شکل دهد. از سوی دیگر باید توجه داشت محکومیت هر نوع اشغالگری، یک رفتار خردمندانه و قرار گرفتن در کنار اشغالگران یک اشتباه تاریخی است که در نهایت منافع ملی کشور را دچار اخلال می‌سازد. این واقعیت که مقامات ارشد ایران باید اشغال اوکراین توسط روسیه را محکوم کنند، یک اصل بدیهی و غیر قابل بحث است و اگر در روزهای ابتدایی این رویداد، رفتار دیگری رخ داده است، باید نقد و نکوهش شود. کشور اوکراین به‌طور تاریخی یک کشور معتدل و تقریبا ثروتمند است که از منظر اقتصادی نیمه‌صنعتی و نیمه‌کشاورزی محسوب می‌شود. با توجه به نزدیکی جغرافیایی این کشور با روسیه، بخشی از جمعیت اوکراین را روس‌ها تشکیل می‌دهند و این جمعیت بهانه روس‌ها برای دخالت در این کشور بوده است. به همین بهانه در سال 2014، روس‌ها شبه‌جزیره کریمه را اشغال کردند، رفتاری که در سال 2022 به بهانه حمایت از 2استان روس تبار شرقی اوکراین تکرار شد و روسیه با همه توانایی نظامی و راهبردی خود، اوکراین را تحت تهاجمات گسترده قرار داد. بعد از رفتار غیرمسوولانه روس‌ها به جز برخی کشورهای تمامیت‌خواه و غیر مردمی، اغلب کشورهای جهان به محکومیت روسیه پرداختند و مناسبات ارتباطی، اقتصادی، تجاری و... خود با روسیه را در وضعیت تعلیق قرار دادند. مردم ایران نیز که سابقه تاریخی ناخوشایندی از روس‌ها دارند، بلافاصله پس از آغاز نبرد اوکراین به نقد رفتارهای روسیه پرداختند و از مردم مظلوم اوکراین در برابر اشغالگران حمایت کردند. مردم ایران در حافظه جمعی خود به یاد می‌آورند که در قرون گذشته، روسیه شهرهای بسیاری از ایران بزرگ را در قالب قراردادهای ترکمانچای و گلستان جدا کرد. این رفتار روس‌ها، اما تنها مختص به گذشته نیست. در بسیاری از بزنگاه‌ها، از جمله شهریور 20 در جریان اشغال ایران، مشارکت مستقیم داشته‌اند. بر این اساس، روس‌ها همواره نزد مردم ایران بدنام بوده‌اند و آن دسته از افراد و جریانات ایرانی که تلاش می‌کردند به روس‌ها تکیه کنند نیز مورد تایید ملت ایران قرار نگرفته‌اند.

مردم ایران و سایر کشورها امروز به مدد شبکه‌های اجتماعی از نزدیک می‌بینند که روس‌ها در اوکراین چه می‌کنند و چگونه ادوات نظامی خود را در برابر مردم اوکراین به گردش درمی‌آورند. بدون اینکه متوجه باشند در اثر این تجاوزات آشکار، چه مصائب و بلایایی متوجه مردم عادی و ضعیف این سرزمین می‌شود. بعد از انواع و اقسام تحریم‌ها از سوی ملل مختلف، امروز خبر رسید که آلمان‌ها که در میان کشورهای اروپای غربی، مناسبات نزدیکی به روس‌ها داشته‌اند، تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه اعمال کرده‌اند. این کشور که مشتری مهم گاز صادراتی روسیه محسوب می‌شود اعلام کرده است دیگر وارداتی از روسیه نخواهد داشت. آلمان 2میلیارد یورو گاز مایع از کشورهایی چون آذربایجان، قطر و... خریداری کرده است. وقتی از منافع ملی ایران صحبت می‌کنیم، یعنی ایران بتواند از ظرفیت‌های موجود خود بهترین بهره‌برداری را داشته باشد. طی سال‌ها و دهه‌های قبل، ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان، مهم‌ترین جایگزین روسیه برای صادرات گاز به اروپا محسوب می‌شد. طرح‌های مختلفی برای این منظور طراحی شد، اما به این دلیل که روس‌ها مایل نبودند رقیبی برای صادرات گاز داشته باشند، همواره در آتش رویارویی ایران با غرب دمیدند، تا ایران نتواند براساس منافعش عمل کند. بر این مبنا است که در یک چنین روزهایی که قطر و آذربایجان در شمایل صادرکنندگان گاز به اروپا وارد عمل شده‌اند، ایران بیرون گود نشسته و هیچ نقشی در این مراودات جهانی ایفا نمی‌کند. انگار نه انگار که ایران دومین دارنده ذخایر گازی در جهان است و به نسبت قطر و آذربایجان مسیر سهل‌الوصول‌تری برای کشورهای اروپایی است. در این شرایط ضروری است یک‌بار دیگر، ضرورت تامین منافع ملی را در مواجهه با پدیده‌های بیرونی یادآور شویم، منافعی که نه فقط مختص یک نسل و یک گروه، بلکه متعلق به نسل‌های آینده این سرزمین است. نسل‌هایی که زمانی از خود خواهند پرسید که گذشتگان برای استیفای منافع ما چه کردند و چه نکردند؟ نسلی که مسوولان امروز کشور را قضاوت خواهند کرد و...