گزارش یک قتل‌عام دسته‌جمعی در افغانستان/ قتل بر اثر شکنجه، فقر یا تحریم

سارا معصومی در روزنامه اعتماد نوشت:

• چادری آبی رنگ از فرق سر تا نوک پای زن را پوشانده، با یک دست مقوایی را گرفته که روی آن نوشته شده: فروشی. کنارش دختری بر زمین زانو زده و در حالی که سرش را پایین انداخته دست را بر زانوی مادر رها کرده.
• موهای خرمایی‌اش کمی بالاتر از گردن در هم فرخورده، پشتش به دوربین است اما فیلمبردار لرزش پاهایش را در یکی از سخت‌ترین زمستان‌های افغانستان ثبت می‌کند. مردی دخترک را روی زمین می‌نشاند، پاهای کوچکش را در دست گرفته و آنها را با جوراب‌هایی صورتی رنگ می‌پوشاند. مرد دیگری چند لباس گرم را از پلاستیک درآورده و کنار دخترک می‌گذارد. بدن دخترک همچنان می‌لرزد و شاید نمی‌داند که قرار است با این لباس‌ها اندکی گرما را تجربه کند.
•   دست و پای مرد را بسته‌اند. چند مرد دیگر به جانش افتاده‌اند و بیننده فقط ضربه‌های شلاقی را می‌بیند که بر بدن مرد فرود می‌آید. 
• صدای دختر نوجوان می‌لرزد. چشم‌های نگرانش به دوربین موبایل زل زده‌اند و دخترک از کسانی که شاید در کشوری دیگر تصویر او را به شکل آنلاین می‌بینند، کمک می‌خواهد. شبه نظامیان طالبان پشت در خانه‌اش از او می‌خواهند که برای پاره‌ای توضیحات با آنها همراه شود. این آخرین تصویری است که خانواده دختر از او دارند. 
• مردی میانسال در میانه بازار پابرهنه ایستاده و کفش‌هایش را بر دست گرفته تا شاید با فروش آن بتواند قرصی نان برای خانواده‌اش ببرد. 
•  صفی از زنان و کودکان با بالاپوش‌هایی مندرس روی زمین برفی نشسته‌اند در انتظار صدقه. 

 

روزهاست که این تصاویر از افغانستان جای عکس‌های زنان ایستاده در صف ثبت رای، دختران خبرنگار در کوچه‌ و بازار کابل یا دانشجویان دختر و پسر در محیط‌های آموزشی را گرفته است. این روزها کمتر از قبل اخبار عملیات‌های انتحاری یا انفجارهای تروریستی درباره افغانستان منتشر می‌شود و به جای آن تصاویر شبه‌نظامیان طالبان را می‌بینیم که به اسم سخنگو، وزیر یا عضو کابینه دولت خودخوانده سوار هواپیمایی اختصاصی شده به نروژ می‌روند یا در ارگ ریاست‌جمهوری از مهمانان خارجی استقبال می‌کنند. گاه به گاه نیز مقابل دوربین خبرنگاران می‌ایستند و تا آنجا که می‌توانند اخبار منتشرشده درباره وضعیت نابسامان امنیتی و سیاسی در افغانستان را تکذیب می‌کنند. شبه نظامیان طالبان مقابل دوربین رسانه‌ها به زنانی که در اعتراض‌های خیابانی شرکت کرده‌اند، گفت‌وگو می‌کنند اما آنجا که خبری از دوربین نیست، فعالان زن از ناکجاآبادی سر در می‌آورند که هیچ‌کس مسوولیت آن را  نمی‌پذیرد. 

افغانستان با سرعت غیرقابل پیش‌بینی در حال عقب‌گرد است و جامعه جهانی پس از فرار از این کشور حالا به صدور بیانیه اعتراضی، ارایه گزارش از وضعیت موجود و رایزنی‌های دو و چندجانبه با سران طالبان بسنده می‌کند. هر کشوری کلاه خود را در این معرکه سفت چسبیده و از ضرورت تعامل با طالبان به‌رغم عدم به رسمیت شناختن این گروه سخن می‌گوید. جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده که افغانستان را به نقطه‌ای تاریک در کارنامه سیاسی خود تبدیل کرد در تازه‌ترین اظهارنظر شرط به رسمیت شناختن طالبان را نه تشکیل دولت فراگیر و نه رعایت حقوق زنان و اقلیت‌های قومی بلکه آزادی شهروند امریکایی عنوان کرده که از دو سال پیش در افغانستان مفقود شده است. در سایه این بی‌تفاوتی جهانی، مردم افغانستان یا دختران و زنانی هستند که در پستوی خانه، مشخص شدن محدوده حیات اجتماعی توسط طالبان را به انتظار نشسته‌اند یا پدران و مادرانی که از فقر جگرگوشه‌های خود را به فروش گذاشته‌اند یا وابستگان نظامی، سیاسی و امنیتی به ساختار سیاسی قبلی کشورشان که ربوده شده و پس از شکنجه به قتل می‌رسند. 

افشاگری  دبیرکل سازمان ملل: قتل سازماندهی شده بازماندگان دولت سابق

درست در روزهایی که سرشناس‌ترین خبرنگاران بین‌المللی که عمر خود را صرف پوشش جنگ‌های مختلف کرده‌اند با سفر به افغانستان می‌گویند آنچه به چشم دیده‌اند از تحمل آنها خارج بوده. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از کشته شدن بیش از ۱۰۰ تن از اعضای سابق دولت، نیروهای امنیتی پیشین و افرادی که با نیروهای بین‌المللی همکاری می‌کردند، خبر داده است. دبیرکل سازمان ملل می‌گوید: این سازمان «ادعاهای معتبر» دریافت کرده است که به‌رغم اعلام عفو عمومی توسط طالبان، «بیش از دوسوم» قربانیان در نتیجه قتل‌های  غیرقانونی کشته شده‌اند.

بر اساس گزارش گوترش به شورای امنیت سازمان ملل، هیات معاونت سازمان ملل در افغانستان «ادعاهای قابل‌اعتمادی مبنی بر قتل غیرقانونی دست‌کم ۵۰ نفر مظنون به عضویت در داعش، دریافت کرده است.»

گوترش افزوده است که به‌رغم تضمین‌های ارگ، سازمان ملل گزارش‌های جدی از «ناپدید شدن اجباری و سایر جنایات موثر بر حق زندگی و تمامیت جسمانی» اعضای دولت سابق و همکاران نیروهای ائتلاف دریافت کرده است.

دبیرکل سازمان ملل متحد گفته، فعالان حقوق بشر و روزنامه‌نگاران همچنان با «حمله، ارعاب، آزار و اذیت، دستگیری خودسرانه، بدرفتاری و مرگ» روبه‌رو هستند. بر اساس گفته‌های دبیرکل سازمان ملل متحد، دو روزنامه‌نگار، یکی توسط داعش و یکی دیگر توسط افراد مسلح ناشناس کشته شد‌ه‌اند. به گفته گوترش، ماموریت‌های سازمان ملل ۴۴ مورد بازداشت موقت، ضرب و شتم، تهدید و ارعاب را گزارش کرده که ۴۲ مورد از آنها تازه انجام شده است.گوترش با اشاره به اینکه وضعیت افغانستان در شش ماه اخیر همچنان خطرناک و نامطمئن است، گفته است که «چندین شوک سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و انسانی در سراسر کشور طنین‌انداز شده است و افغانستان در حال حاضر با بحران انسانی، سقوط عظیم اقتصادی، فلج سیستم‌های بانکی و مالی، بدترین خشکسالی در ۲۷ سال گذشته و شکست در تشکیل یک دولت فراگیر دست‌وپنجه نرم می‌کند.»

آنتونیو گوترش افزوده است که انتظار می‌رود تا مارس ۲۰۲۲ حدود ۲۲.۸ میلیون نفر در سطوح «بحرانی» یا «اضطراری» ناامنی غذایی باقی بمانند.به گفته او، نزدیک به ۹ میلیون نفر از آنها با سطوح «اضطراری» ناامنی غذایی روبه‌رو خواهند شد و سوءتغذیه حاد نیمی از کودکان زیر پنج سال را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

پیش از این صبغت‌الله احمدی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با «اعتماد» از ربودن، شکنجه و قتل شهروندان افغان توسط نیروهای طالبان خبر داده بود. به گفته احمدی در حالی که ملاهیبت‌الله، سرکرده گروه تروریستی طالبان عفو عمومی اعلام کرده اما متاسفانه بسیاری از نیروهای پیشین امنیتی افغانستان که به این وعده اعتماد کرده بودند از سوی طالبان شکنجه شده و به شهادت رسیدند. احمدی در این باره به «اعتماد» گفته بود: «در این مدت، بسیاری از مردم عادی هم با اتهام‌های عجیب و غریب به زندان افتاده و تعدادی از آنها هم زیر شکنجه شهید شدند. طالبان هر روز با کشتار و شکنجه و آزار و اذیت مردم در حال نقض حقوق بشر و ارتکاب جنایت است.البته مستند‌سازی در افغانستان مساوی با مرگ یک انسان است و هیچ کس جرات عکس و فیلم گرفتن ندارد. افرادی هستند که در تماس با جبهه مقاومت ملی می‌گویند نیروهای طالبان الان همسایه ما را برد و پس از 15 تا 20 روز که جست‌وجو می‌کنند با جسد همسایه که آثار شکنجه بسیار شدید روی بدن او بوده روبه‌رو می‌شوند.» 

طالبان: ما نبودیم، انتقام شخصی بود

پاسخ ارگ ریاست‌جمهوری به سخنان و گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد دو کلمه بود: «تکذیب می‌کنیم.» به گزارش روزنامه 8 صبح افغانستان، انعام‌الله سمنگانی، معاون سخنگوی ریاست‌الوزرا تاکید کرده است که «پس از عفو عمومی هیچ‌ کسی اجازه ندارد به کس دیگر زیان برساند.» سمنگانی افزوده است که اگر بر اثر انتقام‌جویی شخصی کسی آسیب دیده باشد، آنان بررسی می‌کنند و عاملان آن را مجازات خواهند کرد.

به گزارش طلوع‌نیوز، وزارت داخله امارت اسلامی نیز گزارش سازمان ملل درباره کشته شدن بیش از صد مقام و اعضای نیروهای حکومت پیشین پس از روی کار آمدن امارت اسلامی را رد کرد. وزارت داخله در یک رشته توییت با رد این گزارش اعلام کرد که پس از اعلام عفو عمومی هیچ کسی از سوی نیروهای امارت اسلامی کشته نشده است. وزارت داخله همچنان از سازمان ملل خواسته است که خودش را با واقعیت‌های عینی آشنا سازد و بر معلومات «حلقه‌های مغرض» تکیه نکند. وزارت داخله گفته است که شاید برخی اعضای نیروهای حکومت پیشین به علت دشمنی‌های شخصی هدف قرار گرفته باشد که امارت اسلامی چنین رویدادها را نیز بررسی می‌کند.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی نیز با رد گزارش سازمان ملل گفته است که پس از اعلام عفو عمومی هیچ‌کسی اجازه ندارد به کسی زیان برساند. او تاکید کرده که اگر بر اثر انتقام‌جویی شخصی اتفاقی رخ داده باشد، ما‌ آن را بررسی و عاملان آن را مجازات می‌کنیم. 

هشدار بازرس ویژه امریکا: فاجعه بهداشتی در راه است 

همزمان با گزارش دبیرکل سازمان ملل درباره وخامت اوضاع در افغانستان، بازرس ویژه ایالات متحده امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگر) در گزارشی از سیستم ضعیف بهداشتی، سو‌ء‌تغدیه، جنگ و آسیب‌پذیری‌های دیگر در افغانستان به کنگره امریکا هشدار داده و گفته که احتمال فاجعه بهداشتی در این کشور وجود دارد. به گزارش طلوع‌نیوز این گزارش توسط جان ساپکو، بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان، روز یکشنبه به وقت ایالات متحده منتشر شد و در میان اعضای کنگره امریکا این نگرانی‌ها را به بار آورده که می‌تواند تلاش امریکا برای صلح افغانستان را متوقف کند. در گزارش آمده است که گسترس ویروس کرونا از پیش افغانستان را متاثر ساخته است. در این گزارش آمده است: «آسیب‌پذیری‌های بی‌شمار افغانستان، سیستم ضعیف سلامت، سوء‌تغذیه گسترده، مرض‌های متعدد، آوارگان داخلی و جنگ کنونی این کشور را با یک فاجعه سلامتی در ماه‌های آینده رو‌به‌رو خواهد کرد.» جان سپکو در گزارش دیگری نوشته است که افزایش بهای مواد خوراکی در این کشور جنگ‌زده، بحران را بیشتر خواهد کرد.

اعتراف دیرهنگام واشنگتن: افغانستان را نشناختیم

بیش از دو دهه پس از حمله ایالات متحده و متحدانش به افغانستان که در نهایت با تخلیه شبانه و فرار نیروهای نظامی این کشور به پایان رسید، بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) می‌گوید: افغانستان برای پذیرش سیستم‌های سیاسی، اقتصادی و قضایی غربی آماده نبود. در گزارش سیگار آمده است که «افغانستان یک جامعه پیچیده با سنت‌های ریشه‌دار و اقتصاد سیاسی غیرقابل اصلاح است.»

جان ساپکو، بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان می‌گوید: هنگامی که امریکا و متحدانش در اواخر سال ۲۰۰۱ به افغانستان حمله کردند، در تلاشی بلندپروازانه به ‌دنبال تحمیل اصلاحات گسترده‌ای بودند که تمام جنبه‌های جامعه افغانستان از سیاست و اقتصاد گرفته تا آموزش، دفاع، حاکمیت قانون و روابط میان زن و مرد را شامل می‌شد. حکومت امریکا در حالی در تلاش برای آوردن این اصلاحات بود که با تهدیدهای امنیتی گسترده از جمله شورشگری طالبان، قاچاق مواد مخدر، جنگ‌سالاران پرنفوذ در داخل حکومت و تهدید داعش دست و پنجه نرم می‌کرد. مقام‌هایی امریکا به ندرت به دنبال درک واقعیت جامعه افغانستان برآمدند.

بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان می‌گوید: ربط دادن اشتباه‌ها به نبود اطلاعات درست نیست، بلکه بیشتر خطاها ناشی از بی‌توجهی به اطلاعاتی است که می‌توانست در دسترس باشد. در بسیاری موارد، هدف حکومت امریکا راه‌اندازی تحولی بود تا نظام غربی یا مدرن را جایگزن نظام اجتماعی موجود افغانستان کند. یک مقام ارشد پیشین برنامه عمران امریکا (USAID) به سیگار گفته است که قصد ایالات متحده این بود که نهادسازی را در افغانستان از صفر بنیان گذارد و برای این کار فهم و درک سیستم‌های سنتی این کشور را ضروری نمی‌دانست. او گفت: «می‌خواستیم چیزی را (به مردم افغانستان) بدهیم که هیچ ‌وقت نداشتند.»

سربازرس ویژه امریکا در این گزارش می‌گوید: افغانستان کشوری نبود که آماده پذیرش نظام‌های سیاسی، اقتصادی و قضایی غرب باشد و مشخص شد که این کشور یک جامعه پیچیده با سنت‌های ریشه‌دار و یک اقتصاد سیاسی اصلاح‌ناپذیر است.

"سیگار" می‌گوید: آن‌طورکه تلاش‌ها برای استفاده از زورمندان و جنگ‌سالاران برای ایجاد بروکراسی نوپا در افغانستان نشان می‌دهد، این سنت‌ها نه به آسانی از ریشه کنده می‌شدند و نه قابل جایگزین با چارچوب نهادهای غربی  بودند.

جان ساپکو پنجشنبه هفته گذشته نیز گفته بود که امریکا در 20 سال گذشته بیش از 246 میلیارد دلار برای بازسازی افغانستان هزینه کرد، اما تنها بخشی از این کمک توسط سیگار ارزیابی شده و تخمین محافظه‌کارانه ما نشان داد که دست‌کم 30 درصد این کمک‌ها ضایع یا سرقت شده است. ساپکو گفته بود: پول‌های زیادی را به سرعت در کشور کوچک افغانستان بدون آنکه نظارتی بر آن باشد بیهوده هزینه کردیم.

خانه‌نشینی خبرنگاران زن 

به گزارش ریپابلیک ورلد، بررسی آمارهای حداقل ۱۵ رسانه افغانستان نشان می‌دهد که تعداد خبرنگاران زن در افغانستان پس از کاهش تعداد رسانه‌ها از زمان تسخیر مجدد افغانستان توسط طالبان، ۵۰ درصد کاهش یافته است. آژانس خبری پژواک، اطلاعاتی را طی ۲۰ روز گذشته از ۱۵ رسانه چاپی و الکترونیکی جمع‌آوری کرده که در نتیجه آن مشخص شد که برخی رسانه‌های اصلی خبری، کارکنان زن را به میزان قابل توجهی کاهش داده‌اند. براساس این گزارش، خبرنگاران زن از بی‌عدالتی و تبعیض آشکار نسبت به زنان در صنعت رسانه تحت رهبری طالبان شکایت کرده‌اند و از طالبان خواستند تا به کارمندان زن رسانه اجازه دهند تا آزادانه کار کنند. بر اساس این گزارش، حجت‌الله مجددی، رییس اجرایی انجمن خبرنگاران آزاد افغانستان می‌گوید که داده‌های جمع‌آوری شده توسط گزارشگران بدون مرز و انجمن ژورنالیست‌های مستقل افغانستان نشان می‌دهد که در زمان حکومت طالبان، بیش از ۴۰ درصد رسانه‌ها تعطیل شدند و ۸۰ درصد از خبرنگاران زن شغل خود را از دست دادند.  مجددی می‌گوید که در حال حاضر ۴۱۰ کارمند زن رسانه در افغانستان فعال هستند، در حالی که قبل از تسلط طالبان، این تعداد ۲ هزار و ۴۹۰ نفر بود. از هر پنج زن در افغانستان، چهار نفر بیکار هستند. بر اساس داده‌ها، حداقل در ۱۵ ولایت این کشور جنگ‌زده هیچ خبرنگار زنی  وجود ندارد. 

به خاطر  مردمی که تنهای‌شان گذاشتیم 

روزنامه انگلیسی «ساندی‌تایمز» در گزارشی درباره وضعیت اضطراری حقوق بشری در افغانستان نوشت: «حدود ۲۳ میلیون نفر، یعنی بیش از نیمی از جمعیت این کشور در معرض خطر قحطی هستند. یک میلیون کودک ممکن است در نتیجه سوءتغذیه جان خود را از دست بدهند و خانواده‌های افغان آنقدر گرسنه هستند که دختران‌شان و کلیه‌های خود را هم می‌فروشند.» 

نویسنده در تیتر این گزارش اذعان کرده که در طول 35 سال عمر حرفه‌ای خود به عنوان خبرنگار جنگ با چنین فاجعه‌ای که در افغانستان به چشم دیده روبه‌رو نشده بود. 

در بخش‌هایی از گزارش این روزنامه آمده باید یک بحث ساختاریافته در مورد چگونگی حمایت از مردم افغانستان وجود داشته باشد. برای اینکه شانسی برای رساندن کمک‌ها به‌طور موثر ایجاد شود، باید چشم خود را باز نگه داریم و راهی برای مقابله با طالبان پیدا کنیم. این خطر وجود دارد که در این دوران، توجه از فاجعه در افغانستان دور شود؛ زیرا دیگر به‌طور مرتب تیتر اخبار نمی‌شود.  این روزنامه با اشاره به خروج شتاب‌زده و پر هرج و مرج نیروهای امریکایی و ناتو از افغانستان نوشته است: «ما باید به خاطر مردمی که تنهای‌شان گذاشته‌ایم، به خاطر تمامیت اخلاقی ملی خودمان و در نهایت، با توجه به اینکه در غیر این صورت ممکن است افغانستان به یک کشور سرکش تبدیل شود، نباید به نفع شخصی ژئوپلیتیکی خود فکر کنیم و اجازه بدهیم در افغانستان چنین فاجعه‌ای رخ دهد.»