سفر وزرای خارجه ۴ کشور جنوب خلیج‌فارس به چین:
آمریکا یا ایران؛ کدامیک پای شورای همکاری خلیج فارس را به پکن باز کرد؟
وزرای خارجه چهار کشور از عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و دبیر کل این شورا از روز دوشنبه به پکن رفته‌اند و قرار است تا روز جمعه در پکن با مقام‌های دولت چین دیدار و گفت‌وگو کنند.
وزرای خارجه تعدادی از کشورهای کرانه جنوبی خلیج‌فارس برای سفری چندروزه با هدف دیدار با مقام‌های ارشد چین به پکن سفر کردند.
به گزارش روزنامه اعتماد، به گفته سخنگوی وزارت خارجه چین، وزرای خارجه چهار کشور از عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و دبیر کل این شورا از روز دوشنبه به پکن رفته‌اند و قرار است تا روز جمعه در پکن با مقام‌های دولت چین دیدار و گفت‌وگو کنند.
چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا و بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، تلاش زیادی برای بهبود روابط خود با کشورهای نفتخیز جنوب خلیج‌فارس انجام داده است. همزمان به نوشته رسانه‌های چینی، دولت‌های جنوب خلیج‌فارس نگران از تغییر رویکردهای دولت امریکا در منطقه، تمایل بیشتری به رابطه با چین نشان می‌دهند.
در این سفر وزرای خارجه عربستان سعودی، کویت، عمان، بحرین و دبیر کل شورای همکاری خلیج‌فارس حضور دارند. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، شیخ احمد ناصر المحمود الصباح، وزیر خارجه کویت، سید بدر بن حمد بوسعیدی، وزیر خارجه عمان، عبداللطیف بن رشید الزیانی، وزیر خارجه بحرین و نایف الحجرف، دبیر کل شورای همکاری خلیج‌فارس، به مدت چهار روز از دوشنبه تا جمعه به دعوت رسمی وانگ ئی، وزیر خارجه چین مهمان دولت جمهوری خلق چین هستند.
سخنگوی وزارت خارجه چین در نشست خبری روز دوشنبه خود جزییاتی از دستور کار این سفر اعلام نکرد و هدف سفر را «تعمیق روابط بین دوطرف» اعلام کرد.
با این حال روزنامه گلوبال‌تایمز چین دستور کار این سفر را گفت‌وگو در مورد توافق تجارت آزاد چین و شورای همکاری خلیج‌فارس، همکاری در ابتکار «یک کمربند؛ یک راه»، مسائل مرتبط با امنیت و ثبات منطقه خاورمیانه از جمله پرونده هسته‌ای ایران و موضوع افغانستان و تقویت روابط با چین همزمان با تغییر رویکرد امریکا در خاورمیانه توصیف کرده است.
روزنامه انگلیسی‌زبان گلوبال تایمز چین، در گزارشی این سفر را بی‌سابقه توصیف کرده است و می‌نویسد: «برای اولین‌بار یک بازدید گروهی از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] به پکن سفر می‌کنند که می‌تواند نشانه‌ای از یک پیشرفت جدی در مذاکرات مربوط به توافق تجارت آزاد چین و شورای همکاری باشد.» مذاکرات برای امضای یک توافق تجارت آزاد میان چین و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس از سال 2004 آغاز شده است اما بعد از 18 سال گفت‌وگو 6 کشور عضو شورای همکاری و پکن نتوانسته‌اند به یک سند مشترک دست پیدا کنند. با این حال گلوبال‌تایمز معتقد است که با تحولات اخیر در سیاست خارجی امریکا، دولت‌های جنوب خلیج‌فارس قصد دارند اتکای خود را به امریکا کاهش دهند و در این مسیر، چین را گزینه مناسبی برای پر کردن خلأ امریکا در روابط خارجی خود می‌دانند.
رقابت‌های چین و امریکا در خاورمیانه
آسوشیتدپرس در گزارش خود از سفر گروهی وزرای خارجه 4 کشور عربی به پکن به رقابت‌ها میان چین و امریکا در منطقه اشاره می‌کند و می‌نویسد: «چین و ایالات متحده امریکا به شکل روزافزونی در حال رقابت برای نفوذ در خاورمیانه هستند، جایی که کمپانی‌های چینی بازارهای زیادی برای کالاها و خدمات از ساخت بزرگراه گرفته تا فروش پهپادهای نظامی پیدا کرده‌اند.»
روزنامه چینی گلوبال‌تایمز هم در گزارش خود به رقابت‌های چین و امریکا در منطقه اشاره می‌کند و می‌نویسد: «در طول مذاکرات در مورد توافق تجارت آزاد و دیگر همکاری‌های دوجانبه، اعضای شورای همکاری خلیج [فارس] تلاش خواهند کرد تا پرمنفعت‌ترین مسیر را برای رابطه این گروه با قدرت‌های اصلی جهان یعنی چین، ایالات متحده و روسیه پیدا کنند.» این روزنامه ادامه می‌دهد: «همکاری‌های سنتی این کشورها با ایالات متحده امریکا در زمینه انرژی با کاهش وابستگی واشنگتن به واردات نفت خلیج [فارس] تضعیف شده است و در نتیجه تقویت و افزایش همکاری‌ها با چین برای اعضای شورای همکاری منطقی و دارای فوریت است.»
گلوبال‌تایمز به نقل از «تحلیلگران» ادامه می‌دهد: «بسیاری از کشورها در سراسر جهان از جمله در خاورمیانه به تدریج به این نتیجه می‌رسند که وابستگی یا اتکای شدید به ایالات متحده امریکا خطرناک است، چراکه این کشور غیرقابل اطمینان است و سیاست‌هایش با تغییر قوای داخلی به شکل ناگهانی دچار تحول می‌شوند؛ در نتیجه منطقی است که روابط با چین تقویت شود که یک قدرت بزرگ جهانی قابل اطمینان و قابل اعتماد است.»
مساله ایران در روابط چین و شورای همکاری
گلوبال‌تایمز چین که معمولا نظرهای رسمی حزب کمونیست را در مورد مسائل بین‌المللی بازنشر می‌کند، روابط چین با ایران را الگویی توصیف می‌کند که کشورهای کرانه جنوبی خلیج‌فارس برای تقویت روابط با چین ترغیب کرده است. ئین گنگ به روزنامه گلوبال‌تایمز می‌گوید: «به‌ویژه بعد از اینکه توافق 25 ساله میان ایران و چین برای همکاری‌ها در سال 2021 امضا شد، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] فوریت و ضرورت تثبیت روابط را با چین از طریق امضای پیمان‌ها و اسناد مشابه احساس کردند.»
این روزنامه پرونده هسته‌ای ایران را یکی از دستور کارهای سفر عنوان می‌کند و می‌نویسد: «مسائل دیگر مرتبط با ثبات و امنیت منطقه‌ای از جمله مساله هسته‌ای ایران و موضوع افغانستان مورد بحث قرار خواهد گرفت، چراکه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] نگرانی‌های مشترکی دارند و چین نقش کلیدی در این پرونده‌ها دارد.» ئین گنگ، پژوهشگر موسسه مطالعات آسیای غربی و آفریقا در آکادمی علوم اجتماعی چین به گلوبال‌تایمز می‌گوید: «یکی از دلایل اصلی تاسیس شورای همکاری خلیج‌فارس، رشد قدرت ایران در منطقه بود و در شرایطی که تنش‌ها میان ایران و ایالات متحده تا حدی در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن در حال کاهش است، کشورهای عضو شورای همکاری به این نتیجه رسیده‌اند که دوران سیاست‌های هماوردطلبی گذشته است و باید وابستگی‌شان را به ایالات متحده امریکا کاهش دهند.»
تشنه نفت
وابستگی نفت چین به ویژه به کشورهای عرب جنوب خلیج‌فارس در طول سال‌های گذشته به شکل چشمگیری افزایش یافته است. از میان 6 عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، چهار کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت و عمان در میان 10 تامین‌کننده اصلی نفت خام چین هستند که سال 2020 معادل 50 میلیارد دلار بود که به گزارش اس‌اند‌پی گلوبال در سال 2021 با 26درصد رشد مواجه شده است. تحریم‌های امریکا علیه ایران و ونزوئلا بر وابستگی بیشتر چین به نفت تولیدی کشورهای عربی کرانه خلیج‌فارس تاثیر بسزایی داشته است. عربستان سعودی سالانه بیش از 12درصد از کل نفت خام مصرفی چین را تامین می‌کند. قطر نیز یکی از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان گاز مایع چین است و سال 2020 با صادرات بیش از 8 میلیون تن گاز مایع به چین، نزدیک به 20درصد از کل واردات گاز مایع چین را تامین کرد.
روابط نه چندان شفاف
رابطه چین و کشورهای جنوب خلیج‌فارس، فقط به نفت و گاز، سرمایه‌گذاری در ابتکار «یک کمربند؛ یک راه» و بازرگانی متعارف خلاصه نمی‌شود. تامین انرژی مورد نیاز چین از سوی کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس بدون چشمداشت نیست و هر ازگاهی برگی تازه از اقدامات پنهانی چین در این کشورها منتشر می‌شود، از جمله در هفته‌های گذشته شبکه خبری سی‌ان‌ان امریکا در گزارشی از انتقال فناوری تولید موشک‌های بالستیک چین به عربستان سعودی پرده برداشت.
عربستان سعودی که به صورت پنهانی از دهه‌ها پیش مشتری موشک‌های میان‌برد و کوتاه‌برد چینی بوده است، حالا به نوشته سی‌ان‌ان، فناوری تولید این موشک‌ها را نیز از چین وارد می‌کند. پیش از این گزارش نیز، گزارش‌هایی با استناد به تصاویر ماهواره‌ای از ساخت کارخانه تولید کیک‌زرد در عربستان سعودی منتشر شده بود که تصور می‌شود با همکاری چینی‌ها برای ایجاد چرخه سوخت هسته‌ای در عربستان سعودی انجام می‌شود.
درحالی‌که عربستان از سال 2012 قراردادی برای توسعه توانمندی‌های هسته‌ای با چین امضا کرده بود، گمانه‌زنی‌ها در مورد ابعاد این همکاری‌ها مربوط به سال‌های اخیر است. تابستان سال گذشته نیویورک‌تایمز در گزارشی از نگرانی دستگاه‌های امنیتی امریکا از همکاری‌های هسته‌ای چین و سعودی خبر داده بود. به نوشته این روزنامه چین در حال کمک به عربستان سعودی برای ایجاد ظرفیت صنعتی غنی‌سازی سوخت هسته‌ای است و ممکن است هدف نهایی این همکاری‌ها ساخت سلاح هسته‌ای باشد.
همکاری‌های پیدا و پنهان نظامی و امنیتی چین و کشورهای جنوب خلیج‌فارس، تنها به عربستان سعودی منحصر نمی‌شود. امارات متحده عربی به تازگی یک قرارداد 23 میلیارد دلاری نظامی با ایالات متحده امریکا را معلق کرد، به گفته مقام‌های اماراتی دلیل این تعلیق شروط سختگیرانه امریکا برای حفاظت از اطلاعات جنگنده‌های نسل جدید و پهپادهای مسلح امریکایی از چینی‌ها بود.
امریکا به‌شدت نسبت به همکاری امارات با کمپانی هوآوی چین برای توسعه خطوط ارتباطی اعتراض دارد. امریکایی‌ها معتقدند هوآوی یکی از بازوهای بین‌المللی حزب کمونیست چین است و این کمپانی را تحت تحریم‌های شدید قرار داده‌اند. در حالی که اماراتی‌ها گفت‌وگوها در مورد قرارداد خرید تسلیحات امریکایی شامل تعدادی پهپادهای مسلح را معلق کرده‌اند، در یک دهه گذشته به شکل روزافزونی واردات پهپادهای مسلح از چین را افزایش داده‌اند. به نوشته رسانه‌ها پهپادهای مسلح وارداتی امارات از چین به شکل گسترده در درگیری‌های منطقه از یمن گرفته تا لیبی توسط گروه‌های نیابتی و ارتش امارات مورد استفاده قرار گرفته‌اند. براساس آمار موسسه پژوهش‌های صلح بین‌الملل استکهلم (SIPRI) در بازه پنج سال 2020-2016 ارزش صادرات تسلیحاتی چین به عربستان سعودی و امارات به ترتیب 386 درصد و 169درصد نسبت به دوره قبلی (2015-2011) افزایش داشته است.
دیدگاه تان را بنویسید