۲۰۲۱؛ سال سیاه پناهجویان

بر اساس داده‌های کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، تا ماه نوامبر ۲۰۲۱ (اوایل آبان) بیش از ۸۴ میلیون نفر وادار به مهاجرت شدند که این تعداد، از آمار ثبت شده در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ که در زمان خود، رکورد محسوب می‌شد، بیشتر است.

افزایش مهاجرت در ۲۰۲۱؛ بی سابقه‌ترین پارادوکس تاریخ بشر

به گزارش ایرنا،  به نقل از تارنمای اسپانیایی سازمان ملل متحد، این افزایش آمار پناهجویان در حالی با وجود کاهش جابجایی‌ها در سطح جهان به دلیل محدودیت‌های سفر کرونایی به وقوع پیوسته است که «آنتونیو ویتورینو» مدیر کل سازمان بین‌المللی مهاجرت از آن به عنوان «پارادوکس بی سابقه تاریخ بشر» نام برده است.

وی در جریان ارائه آخرین گزارش مهاجرت در جهان در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد: در حالی که میلیاردها نفر در جهان به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ از سفر محروم شده اند، ده‌ها میلیون نفر مجبور به نقل مکان در قلمرو کشورهای خود شده اند. وی هشدار داد: میلیون‌ها نفر دور از محل سکونت خود، به ویژه تحت تاثیر محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری، گرفتار شده‌اند و در معرض خطر قرار گرفته اند.

فرار از خشونت و حملات مسلحانه

خشونت‌ و درگیری‌ها متاسفانه یکی از عوامل مهاجرت بوده که مردم را در جستجوی زندگی بهتر، مجبور به ترک خانه‌های خود می‌کند. درگیری‌ها به ویژه در آفریقا سبب شد تا شمار زیادی از افراد در سال ۲۰۲۱، در داخل مرزهای خود و یا در کشورهای همسایه آواره شدند.

همراه شدن انتخابات ریاست جمهوری با جنگ و درگیری در جمهوری آفریقای جنوبی، خشونت‌های قبیله‌ای در منطقه دارفور سودان، جنایت‌های گروه‌های مسلح در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو و حملات خشونت‌آمیز در بورکینافاسو از دلایلی است که نتیجه آن آواره شدن صدها هزار نفر در آفریقا در سال ۲۰۲۱ بود.

افزایش درگیری ها در منطقه تیگرای اتیوپی در سال ۲۰۲۱ باعث جنبش گسترده مهاجرت شد و آژانس پناهندگان سازمان ملل گزارش داد که بسیاری از مردم مستاصل با به دست داشتن اندک لوازمی وارد سودان شدند.

میلیون ها نفر در افغانستان آواره شدند

همانطور که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل پیش از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان هشدار داده بود، امنیت در این کشور آنچنان وخیم بود که شمار زیادی از مردم افغان در ماه ژوئیه مجبور به مهاجرت شدند تا جایی که مجموع کل آوارگان داخل خاک این کشور به ۳.۵ میلیون نفر رسید.

آنتونیو ویتورینو در ماه نوامبر هشدار داد که درگیری، فقر شدید و شرایط اضطراری مرتبط با آب و هوا، این کشور را در آستانه فروپاشی قرار داده است.

سیاست‌های غلط مهاجرتی آمریکا و مرگبارترین حادثه برای پناهجویان در مکزیک از سال ۲۰۱۴

کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل از تعداد بی سابقه آوارگان در مکزیک و آمریکای مرکزی در سال جاری خبر داد.

طبق اعلام این نهاد، حدود یک میلیون نفر در این منطقه در سال ۲۰۲۱ به دلیل خشونت، تهدیدها و ناامنی، اخاذی، کمبود فرصت‌های کاری، تغییرات آب‌وهوایی و پیامدهای ویرانگر همه‌گیری کووید-۱۹ از کشورهای خود فرار کردند.

دولت آمریکا اگر چه در قبال مهاجران و پناهندگان به عنوان یکی از چالش‌های اصلی پیش‌رو و یکی از موضوعات داغ و محل اختلاف با دولت دونالد ترامپ در ابتدا مدعی در ظاهر دلسوزانه شد اما آنچه در عمل دیدیم، بستن بنادر به روی پناهجویان ورودی، تشدید محدودیت‌های پذیرش مهاجران و اخراج صدها هزار نفر از پناهجویان به مکزیک و کشورهای مبدا بود. به این ترتیب مکزیک به یک کشور مقصد و مسیر عبور پناهجویان به آمریکا تبدیل شد که  با بیش از ۱۱۶ هزار درخواست پناهندگی در سال ۲۰۲۱ ، رقمی بی سابقه محسوب می‌شود.

کمیسیاریای عالی پناهندگان سازمان ملل در اوایل دسامبر خواستار ایجاد مکانیزمی به منظور هماهنگی در حرکت پناهجویان در مکزیک و آمریکای مرکزی به سمت آمریکا شد. حدود یک هفته بعد اما یک تراژدی وحشتناک، لزوم کنترل و نظارت بر مهاجرت را برجسته کرد: با واژگونی یک کامیون مملو از پناهجویان در منطقه چیاپاس مکزیک، دست‌کم ۵۴ مهاجر آمریکای مرکزی کشته و بیش از ۱۰۰ نفر زخمی شدند. این مرگبارترین رویداد برای پناهجویان در مکزیک از سال ۲۰۱۴ میلادی است.

اخراج گسترده پناهجویان هائیتی توسط نیروهای مرزبانی آمریکا که اواخر سپتامبر (شهریور) با عبور از مرز مکزیک به تگزاس وارد شده و در زیر پلی در منطقه «دل ریو» اردو زده بودند نیز در سال ۲۰۲۱ نمونه نقض هنجارهای بین‌المللی توسط آمریکا در مسئله مهاجرت بود.

نشریه لا وانگواردیا اسپانیا در آن زمان در گزارشی با انتقاد از فیلم‌ها و عکس‌های منتشر شده از مرزبانان سوار بر اسب آمریکایی در حال تعقیب و آزار و اذیت مهاجران هائیتی نوشت: انتشار این تصاویر به رسوایی بزرگ اجتماعی و سیاسی در واشنگتن تبدیل شده است.

نوا گاتشالک مدیر بخش سیاست جهانی آکسفام آمریکا نیز که مدافع حقوق مهاجران است، تلاش دولت بایدن را برای ابقای سیاست های ضدمهاجرتی و بیگانه ستیزانه دوره ترامپ بسیار ناامید کننده دانست.

بحران اقتصادی ناشی از تحریم‌های حداکثری دولت آمریکا علیه ونزوئلا نیز سبب شده است که تاکنون بیش از شش میلیون ونزوئلایی خانه‌های خود را ترک کنند.  

مدیترانه؛ گورستان آبی پناهجویان

دریای مدیترانه برای سال‌های متمادی محل عبور مهاجران و پناهجویان برای رسیدن به اروپا بوده است، با این حال این سفر مخاطره‌آمیز، امسال و با افزایش اخراج‌ها در مرزهای زمینی و دریایی توسط کشورهای اروپایی، بیشتر از گذشته بر سر زبان‌ها افتاد.

در شش ماهه نخست سال جاری میلادی (۲۰۲۱)، دست‌کم یکهزار و ۱۴۰ نفر در تلاش برای رسیدن به اروپا سوار بر قایق، جان خود را از دست دادند.

بر اساس داده‌های آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، تا پایان ماه نوامبر (اوایل آذر ماه) تعداد افرادی که امسال در این سفرها کشته و یا ناپدید شده اند از دو هزار و ۵۰۰ نفر فراتر رفت.

به گزارش تارنمای سازمان ملل، تنها در بازه زمانی ۲۱ تا ۲۴ دسامبر ۲۰۲۱ (۳۰ آذر تا ۳ دی) سه کشتی مملو از پناهجویان در دریای اژه و در تلاش برای رسیدن پناهجویان از دریای مدیترانه و مسیر دریایی شمال شرق آفریقا غرق شدند که در جریان این واقعه دردناک، بیش از ۳۱ پناهجو کشته و شمار نامعلومی از افراد ناپدید شدند.

«ماریا کلارا مارتین» نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در یونان، این حادثه را «دلخراش» توصیف کرد و ناامیدی و نبود مسیرهای ایمن را علت اجبار پناهجویان در اعتماد به قاچاقچیان «بی رحم» و سپردن جان خود به آن‌ها دانست.

غرق شدن دست‌کم ۲۷ نفر در حادثه ماه نوامبر در کانال مانش نیز بزرگترین تلفات پناهجویان در این منطقه بود که تا کنون در این نقطه گزارش شده است. ارقام ارائه شده توسط مقامات فرانسوی نشان می‌دهد که بیش از ۳۱ هزار نفر در تلاش برای عبور از این مسیر خطرناک بین فرانسه و انگلیس در سال ۲۰۲۱، جان خود را به خطر انداختند و هفت هزار و ۸۰۰ نفر در جریان این جابجایی در دریا نجات یافتند.  

سواحل لیبی؛ صحنه غرق شدن کشتی‌های پناهجویان

بسیاری از پناهجویانی که از طریق مسیر مدیترانه مرکزی عازم اروپا شدند از مقصد لیبی بوده اند که سواحل آن در سال ۲۰۲۱ صحنه غرق شدن کشتی های مرگبار بود. از جمله یک حادثه در ژانویه که در آن ۴۳ نفر جان باختند و فاجعه ماه آوریل که ۱۳۰ کشته برجای گذاشت. در تازه ترین مورد نیز در کمتر از یک هفته گذشته، دست‌کم ۲۷ پناهجو که از سواحل شمال غرب لیبی در حال عزیمت به اروپا بودند، در پی غرق شدن قایق، جان خود را از دست دادند.

بنا بر آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت، از ابتدای سال ۲۰۲۱ تاکنون یکهزار و ۵۰۰ پناهجو که از سواحل غربی لیبی به مقصد قاره اروپا حرکت کرده بودند جان خود را از دست دادند. این در حالی است که بیش از ۳۰ هزار پناهجو نیز از خطر غرق شدن در نزدیکی سواحل لیبی نجات پیدا کردند.

در ماه اکتبر، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل از دولت لیبی خواست تا فوراً به وضعیت وخیم پناهجویان و پناهندگان به روشی انسانی و مطابق با قوانین بین المللی حقوق بشر رسیدگی کند.

بحران مرزی بلاروس

بحران در مرز بلاروس و لهستان از ماه سپتامبر دامنگیر پناهجویان شد. زمانی که اتحادیه اروپا، بلاروس را به سرازیر کردن عمدی پناهجویان برای عبور غیر قانونی از مرز لهستان و در تلافی تحریم‌های اعمال شده توسط اتحادیه علیه این کشور متهم کرد. اتهامی که بلاروس آن را رد کرد اما موجب اجرایی شدن وضعیت اضطراری در بخش‌هایی از شرق لهستان شد.

در ماه نوامبر، پس از هفته‌ها تنش‌ و تصاویر ناراحت کننده از وضعیت وخیم پناهجویان در این منطقه مرزی، سازمان ملل خواستار کاهش تنش فوری میان دو کشور شد.

اهمیت فزاینده بحران آب و هوا

اگرچه به نظر می رسد که درگیری‌ها همچنان یکی از دلایل اصلی مهاجرت داوطلبانه و اجباری در سال های آینده خواهد بود اما تغییرات آب و هوایی احتمالاً نقش فزاینده ای ایفا خواهند کرد.

داده‌های کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که بحران‌های مرتبط با آب‌وهوا در یک دهه گذشته بیش از دو برابر درگیری‌ها و خشونت‌ها باعث جابجایی‌ها و مهاجرت شده است.

از سال ۲۰۱۰، شرایط آب و هوایی شدید سالانه به طور متوسط ۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را مجبور به ترک خانه‌های خود کرده است.