انتشار گزارش سی‌ان‌ان با هدایت سازمان‌های اطلاعاتی امریکایی است؟

دو سال پس از ظهور اولین نشانه‌ها از همکاری‌های موشکی پکن و ریاض، ارزیابی آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده نشان می‌دهد ریاض در حال ساخت موشک‌های بالستیک در خاک خود با کمک چین است.

به گزارش روزنامه اعتماد، براساس گزارش شبکه خبری سی‌ان‌ان، عربستان سعودی پیش‌تر اقدام به خرید موشک‌های بالستیک از چین کرده بود و تاکنون موفق به ساخت این نوع تسلیحات نشده اما سه منبع آگاه به سی‌ان‌ان گفته‌اند ریاض به دنبال ساخت موشک‌های بالستیک با همراهی چینی‌هاست و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد دست‌کم در یک تاسیسات واقع در عربستان سعودی، ساخت این موشک‌ها آغاز شده است. به گفته دو منبع آگاه، مقام‌های امریکایی در کاخ سفید و شورای امنیت ملی این کشور طی ماه‌های گذشته داده‌هایی را آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده دریافت کرده‌اند که ثابت می‌کند پکن فناوری پیچیده ساخت موشک‌های بالستیک را به ریاض منتقل کرده است.

وزارت امور خارجه چین در پاسخ به سوالی پیرامون این مساله در بیانیه‌ای اعلام کرد که پکن و ریاض در یک «شراکت جامع راهبردی» هستند و همکاری‌های دوستانه دو کشور در همه زمینه‌ها به ویژه در حوزه نظامی ادامه دارد. براساس این بیانیه، چین اعلام کرده است که این نوع همکاری‌ها ناقض هیچ کدام از قوانین بین‌المللی نیستند و مشمول قوانینی که ساخت سلاح‌های کشتار جمعی را ممنوع می‌کنند، نمی‌شوند.» مقام‌های عربستان سعودی هنوز واکنشی به این مساله نداشته‌اند.

نشانه‌های گذار عربستان سعودی به سوی تبدیل شدن به یک سازنده موشک‌های بالستیک اولین‌بار در سال 2019 نمایان شد. در آن زمان، دولت دونالد ترامپ اطلاعاتی را که پیرامون این موضوع به دست آمده بود پنهان نگه داشت و ترجیح داد اطلاعات مربوط به توسعه موشک‌های بالستیک عربستان سعودی را دراختیار بسیاری از اعضای ارشد کنگره قرار ندهد. برای سناتورهای دموکراتی که از کانال‌هایی غیر از کانال‌های رسمی به این اطلاعات دسترسی پیدا کردند این موضوع عصبانی‌کننده بود و آنها دولت ترامپ را متهم کردند که با آسان گرفتن بر عربستان سعودی باعث شده‌اند تا این کشور از خط قرمزهای واشنگتن عبور کنند. کارشناسان خلع سلاح معتقدند عدم تمایل دونالد ترامپ به مقابله با اقدامات عربستان یکی از جدی‌ترین دلایل افزایش انگیزه ریاض برای حرکت به سوی ساخت موشک‌های بالستیک بود.

آنکیت پاندا در این خصوص می‌گوید: «به ‌طور عادی، هر دولتی که در ایالات متحده بر سر کار می‌بود به عربستان فشار می‌آورد تا اقداماتش در این زمینه را متوقف کند اما اولین شاخص‌هایی که نشان می‌داد عربستان سعودی به دنبال کسب توانایی بومی ساخت موشک‌های بالستیک است در دوره ترامپ نمایان شد و کاخ سفید ترجیح داد موضوع را جدی نگیرد و نگذارد این مساله روابط واشنگتن و ریاض را تحت تاثیر قرار دهد.»

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی و رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ایران معتقد است تنوع در سیاست خارجی عربستان یک مزیت جدی برای این کشور است او می‌گوید: «کشورها در دنیای امروز براساس دو شاخص یکی توازن نظامی و دیگری میزان نفوذ و اثرگذاری اقتصادی روابط خود را شکل می‌دهند. عربستان براساس منافع ملی خود به روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی خود تنوع می‌بخشد. امضای پیمان شراکت جامع راهبردی با چین هم در همین راستا است. چین هرچند هنوز از نظر قدرت نظامی و بودجه‌ای که به این حوزه اختصاص می‌دهد، با امریکا فاصله دارد اما با بودجه نظامی این کشور در طول یک دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته و عربستان نیز که طی سال‌های اخیر به دنبال کاهش وابستگی نظامی خود به امریکاست روابط خود را در این حوزه تنوع بخشیده و به خصوص با چین همکاری‌هایی را آغاز کرده است.» به گفته او، «عربستان سعی دارد از طریق این همکاری‌ها کاری کنند که قربانی روابط دو قدرت هژمون جهان نشوند و به روابط‌شان تنوع ببخشند.» 

سی‌ان‌ان گزارش داده است که دولت بایدن آماده می‌شود تا تحریم‌هایی را علیه برخی نهاد‌ها که در انتقال این فناوری به عربستان سعودی نقش داشته‌اند، اعمال کند. با این وجود برخی اعضای کنگره ایالات متحده نگرانند که کاخ سفید مایل نباشد، تبعات سختی را برای عبور عربستان سعودی از خط قرمزهای واشنگتن درنظر بگیرد. 

فلاحت‌پیشه در این خصوص تصریح می‌کند.: «بایدن از زمان روی کار آمدن خود سیاست‌هایی را اتخاذ کرد که نشان می‌داد عربستان سعودی دیگر سوگلی ایالات متحده در دنیای اعراب نیست. مخالفت با سیاست‌های ریاض در جنگ یمن، طرح مباحث حقوق بشری و چالش‌‎هایی نظیر افشاگری در ماجرای خاشقجی نشان داد دیگر عربستانی‌ها نمی‌توانند با تکیه بر ایالات متحده دست به هر کاری بزنند. ممکن است امریکایی‌ها مواضع تندی را اتخاذ کنند و حملاتی لفظی علیه سعودی‌ها داشته باشند اما در عمل فشار زیادی وارد نخواهند کرد چراکه می‌دانند این اتفاق باعث نزدیکی بیشتر عربستان سعودی به رقبای بین‌المللی ایالات متحده می‌شود.» رییس پیشین کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ایران همچنین با اشاره به دوگانگی رفتار امریکا در قبال برنامه موشکی ایران و عربستان می‌افزاید: «واقعیت این است که برای هر پروژه‌ای باید زمینه سیاسی را فراهم کرد. دنیا براساس استاندارد دوگانه اداره می‌شود؛ برای نمونه در مساله هسته‌ای بسیاری از کشورهای منطقه پیشرفت‌های مهمی داشته‌اند اما ایران با چالش‌های بسیاری در این زمینه مواجه است. این دوگانگی یک واقعیت در دنیای امروز است و عدالت و حقیقت نیست که مناسبات بین‌المللی را تعیین می‌کند. عربستان که حمایت غرب را در برخی زمینه‌ها از دست می‌دهد به سرعت در همکاری با شرق این موضوعات را جبران می‌کند اما ما مجبوریم همچنان به چین و روسیه که علیه ما تبانی کردند و رای منفی موثر در شورای امنیت علیه ما دادند وابسته باشیم.» 

به گفته کارشناسانی که عکس‌ها و منابعی را که موید پیشرفت‌هایی مطابق با آخرین ارزیابی‌های اطلاعاتی امریکا است، تجزیه و تحلیل کردند، تصاویر ماهواره‌ای جدید به دست ‌آمده توسط سی‌ان‌ان نشان می‌دهد که سعودی‌ها در حال ساخت موشک‌های بالستیک در سایتی هستند که قبلا با کمک چین ساخته شده است. به گفته محققان موسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری، عکس‌های ماهواره‌ای گرفته شده توسط پلنت، یک شرکت تصویربرداری تجاری، بین 26 اکتبر و 9 نوامبر نشان می‌دهد که آتشی در تاسیساتی در نزدیکی الدوادمی، عربستان سعودی مشاهده شده است، شاهد روشنی مبنی بر اینکه این تاسیسات برای تولید موشک کار می‌کند.

جفری لوئیس، کارشناس تسلیحات و استاد موسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری که این موشک‌ها را بررسی کرده است، می‌گوید: «شواهد کلیدی مبنی بر این است که این مرکز در حال کار روی گودال سوختگی برای دفع سوخت جامد باقی‌ماننده از تولید موشک‌های بالستیک است.» هنوز اطلاعات اندکی درباره موشک‌های بالستیک عربستان سعودی در این مکان وجود دارد. به گفته لوئیس با توجه به اینکه تاسیسات مورد بحث با کمک چین ساخته شده است و ارزیابی اطلاعاتی جدید نشان می‌دهد عربستان اخیرا فناوری موشک‌های بالستیک را از چین خریداری کرده است احتمالا موشک‌هایی که در آنجا تولید می‌شوند طراحی چینی داشته باشند. این متخصص با این حال می‌گوید شواهد دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد عربستان در سال‌های اخیر برای توسعه برنامه موشک‌های بالستیک خود به کشورهای دیگر نیم نگاهی داشته است و این موضوع شناسایی دقیق نوع سیستم تسلیحاتی در این سایت را دشوار می‌کند.

نصرت‌الله تاجیک، سفیر سابق ایران در اردن زمان‌بندی انتشار این خبر را حایز اهمیت می‌داند. او  می‌گوید: «این خبر جدیدی نیست و قبلا نیز اطلاعاتی در این مورد و نیز تلاش‌های هسته‌ای کشور‌های منطقه از جمله عربستان و امارات با کمک کشورهای دیگر مانند چین به رسانه‌ها راه یافته بود. اما اینکه اکنون سی‌ان‌ان چنین گزارشی را منتشر می‌کند، احتمالا با هدایت سازمان‌های اطلاعاتی امریکایی است.» به گفته او، «در مورد اینکه این موشک‌ها برد مفیدشان چقدر است، کلاهک هسته‌ای حمل می‌کنند یا نه و اصلا سعودی‌ها نیروی انسانی و فناوری لازم برای مونتاژ کردن این موشک‌ها را دارند، مشخص نیست و کارشناسان نظامی باید اظهارنظر کنند، اما از نظر سیاسی، درز چنین خبری به رسانه‌ها به مسائل مختلفی و مهم‌ترین آن مذاکرات هسته‌ای در وین باز می‌گردد.» تاجیک می‌افزاید: «یکی از اهداف انتشار چنین خبری بدبین کردن افکار عمومی ایرانیان به چین است!» سفیر سابق ایران در اردن معتقد است: «بخشی از انگیزه انتشار این خبر نیز اعلام خطر درباره ورود چین به حوزه نفوذ امریکا در قالب جنگ سردی است که اکنون میان واشنگتن و پکن در جریان است و از سوی دیگر این پیام را برای جامعه جهانی به همراه دارد که اقدامات چین، کنترل بعضی مسائل را از دست امریکا برای کنترل توسعه موشک‌های دوربرد و بالستیک خارج می‌کند.»

تاجیک باور دارد این اتفاق نشانه خطرناکی است که ثابت می‌کند منطقه در حال گذار از یک مسابقه تسلیحاتی متعارف به سوی یک مسابقه غیرمتعارف است و ورود به حوزه رقابت در حوزه موشک‌های بالستیک و حوزه هسته‌ای زنگ خطری برای کشورهای منطقه است. از نگاه او، آغاز چنین روندی سرمایه‌های کشورهای منطقه را به جای توسعه زیرساخت‌ها به سوی مسائل نظامی سوق می‌دهد و این باعث خروج سرمایه‌ها به سمت کمپانی‌های تجهیزاتی غربی و فقیرتر شدن مردم منطقه می‌شود.

او می‌گوید: «البته در کنار این هدف که امریکایی‌ها می‌خواهند با درز چنین اطلاعاتی هم به ایران هشدار دهند که اقدامات موشکی‌شان باعث این مسابقه تسلیحاتی شده و از سوی دیگر هم سعودی‌ها را تحت فشار قرار دهند که نمی‌توانند بدون موافقت آنها دست به این فناوری بزنند، اما این مساله فضایی برای ایران ایجاد می‌کند که با اتخاذ یک سیاست درست رسانه‌ای و دیپلماسی عمومی صحیح به عنوان کشوری که قربانی جنگ تحمیلی بوده و ناچار است برای حفظ توانمندی‌های دفاعی دست به توسعه سیستم موشکی بزند، از موقعیت پدید آمده در مذاکرات استفاده کند. اگر ما خوب عمل بکنیم و هنجارهای بین‌المللی را بشناسیم و در چارچوب قواعد پذیرفته شده و عام بین‌المللی بازی بکنیم، فضای جدیدی برای تحرک ما به وجود می‌آید و می‌توانیم فشارها را کاهش دهیم. این مشروط به آن است که تامین اهداف سیاست خارجی ما فقط از طریق رودررویی با قدرت‌های جهانی تعریف نشود.»