بلخ، بدخشان و تخار بار دیگر در آستانه سقوط قرار گرفتند

اعتمادآنلاین| در دو روز گذشته بیش از 1300 نظامی افغان از مرزهای تاجیکستان به داخل خاک این کشور فرار کرده‌اند. روسیه اعلام کرده است که تقویت نیروهای مرزبانی در مرزهای تاجیکستان و افغانستان را بررسی می‌کند و خبرهای ضد و نقیضی از تعطیلی مراکز دیپلماتیک در شهر کلیدی مزارشریف در ولایت بلخ و خروج دیپلمات‌های خارجی از این شهر منتشر شده است.

شهرهای شمالی یک به یک تسلیم می‌شوند

به گزارش روزنامه اعتماد، بر اساس گزارش رسانه‌ها روز یکشنبه صدها نظامی افغانستان فرار را بر قرار ترجیح دادند و با عبور از مرز به سمت تاجیکستان فرار کرده‌اند. بر اساس گزارش طلوع‌نیوز شش شهر کوفاب، یاوان، ارگو، کوهستان، زیباک و بهارک ولایت بدخشان و شهر ورسج ولایت تخار در درگیری‌های روز یکشنبه سقوط کرده‌اند. رسانه‌های تاجیکستان روز یکشنبه از فرار 300 نظامی افغانستان پس از سقوط شهرهای مرزی به سمت خاک تاجیکستان خبر داده‌اند. این تعداد روز دوشنبه افزایش قابل توجهی داشت و مرکز مطبوعات نیروهای مرزبانی کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان گزارش داد که در پی حمله طالبان به ولسوالی‌های خواهان، شکی، نسی، ماه‌می، شغنان و اشکاشم که 910 کیلومتر مرز مشترک با تاجیکستان دارد، یک‌هزار و 37 نیروی امنیتی دیگر افغانستان هم از مرز عبور کرده‌اند. محب‌الرحمن عضو شورای ولایتی بدخشان می‌گوید که فقدان روحیه نزد نیروهای امنیتی افغانستان که عمدتا در مقابله با نیروهای طالبان عده کمتری دارند و تجهیزات و مهمات ناچیزی در اختیار دارند، باعث سقوط پی در پی شهرها در این ولایت شده است.

به‌‌رغم ادعای حمد‌الله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان که در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس روسیه مدعی شده است به زودی شهرهای شمالی افغانستان از طالبان بازپس گرفته‌ خواهد شد و دولت کابل آماده پاتک فراگیر می‌شود، محب‌الرحمان می‌گوید که نظامیان افغانستان هیچ امیدی به رسیدن کمک از مرکز ندارند. این مقام ولایتی به آسوشیتدپرس گفته است که متاسفانه بخش عمده‌ای از شهرهای ولایت بدخشان بدون کوچک‌ترین درگیری نظامی به طالبان تسلیم شده است. تصاویر ویدیویی روز شنبه نشان می‌داد که بسیاری از مقام‌های حکومتی و سیاستمداران اهل بدخشان در حال ترک منطقه به سمت کابل هستند. در ولایت تخار، تنها تالقان، مرکز ولایت است که تحت حاکمیت دولت باقی ‌مانده و کاملا تحت محاصره نیروهای طالبان قرار گرفته است. پیشروی سریع طالبان در نقاطی که طی چهاردهه گذشته عمدتا از دسترس آنها در امان بوده‌اند، نگرانی‌ها در مورد آینده تسلط دولت افغانستان بر مرزهای این کشور افزایش یافته است.

دولت روسیه یکی از نخستین دولت‌هایی است که به ‌شدت از پیشروی طالبان در نزدیکی مرزهای تاجیکستان ابراز نگرانی کرده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی دفتر ریاست‌جمهوری روسیه خروج نظامیان خارجی از افغانستان به شکل کنونی را برای مسکو نگران‌کننده توصیف کرده و گفته است که مسکو با نگرانی نظاره‌گر افزایش ناامنی و بی‌ثباتی در افغانستان است. پسکوف در پاسخ به سوالی در مورد گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال اعزام نظامیان روسیه به خاک افغانستان این موضوع را تکذیب کرده است اما تاکید کرد که مرزبانان روسیه که با هدف تقویت واحدهای مرزبانی تاجیکستان در مرزهای افغانستان مستقر هستند در حال بررسی برنامه اعزام نیروهای بیشتر به مرز تاجیکستان هستند. روسیه در تاجیکستان پایگاه نظامی دایمی دارد و نیروهای روسی در این کشور حضور دارند.

مزارشریف باز هم در معرض سقوط

یک ماه مانده به بیست و سومین سالگرد ترور دیپلمات‌ها و یک خبرنگار ایرانی در کنسولگری ایران در مزارشریف، نگرانی‌ها در مورد سقوط مجدد مرکز ولایت بلخ توسط طالبان بار دیگر افزایش یافته است. خبرهای زیادی در مورد تعطیلی مراکز دیپلماتیک و خروج دیپلمات‌های خارجی از مزارشریف منتشر شده است، هر چند تاکنون فقط روسیه، رسما تعطیلی کنسولگری خود در این شهر را اعلام کرده است. دو هفته پیش طالبان مدعی شده ‌بود که گرچه با پیشروی در ولایت بلخ توانایی تصرف مزارشریف را داشت، اما برای رعایت مفاد معاهده مودتش با ایالات متحده امریکا، از حمله به این شهر خودداری کرده است. اما به گزارش خامه‌پرس و به نقل از منابع محلی نیروهای طالبان همچنان در اطراف مرکز ولایت بلخ در حال تجمع و آرایش تهاجمی هستند و به حجم نیروهای خود در اطراف این شهر کلیدی افزوده‌اند. هشت کشور خارجی در شهر کلیدی مزارشریف در ولایت بلخ کنسولگری دارند. ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ایران، پاکستان، ترکیه، روسیه و هند در این شهر اماکن دیپلماتیک برای صدور ویزا و خدمات کنسولی دارند که خبرهای ضد و نقیضی از سوی منابع محلی در مورد استمرار فعالیت یا تعطیلی یا حتی خروج دیپلمات‌های این کشورهای از شهر مزارشریف منتشر شده است.

بر اساس گزارش ایژین‌نیوز اینترنشنال و روزنامه هشت صبح افغانستان، کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در مزارشریف تا اطلاع ثانوی تعطیل شده‌اند. خبر تعطیلی یا توقف فعالیت هیچ یک از اماکن دیپلماتیک ایران در افغانستان از سوی مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی تایید نشده است. سفارت ترکیه هم در بیانیه‌ای کوتاه مدعی شده که کنسولگری‌اش در مزارشریف، همچنان باز است. همچنین ضمیر کابلف، فرستاده ویژه رییس‌جمهور روسیه در امور افغانستان هم به خبرگزاری تاس گفته که فعالیت کنسولگری روسیه در این شهر به دلیل نگرانی‌های امنیتی تعلیق شده است. کابلف گفته است: «شرایط بی‌ثبات است، تعداد زیادی از شهرهای افغانستان سقوط کرده‌اند. این وضعیت باعث اضطراب و نگرانی شده است و بسیاری از کنسولگری‌ها در مزارشریف به صورت موقت کار خود را متوقف کرده‌اند تا زمانی که شرایط روشن‌تر شود.» همزمان صدور ویزا و پذیرش مراجع از سوی کنسولگری‌های کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان هم در مزارشریف محدود شده است و این اماکن دیپلماتیک به حالت نیمه تعطیل در آمده‌اند. گزارش‌هایی در مورد تعطیلی کنسولگری پاکستان در مزارشریف هم از سوی برخی منابع محلی منتشر شده ‌بود، اما سفارت پاکستان در کابل با صدور بیانیه‌ای کم و بیش متناقض، ضمن تایید تعطیلی بخش کنسولی کنسولگری خود در مزارشریف این گزارش‌ها را ناصحیح توصیف و ادعا کرد که کنسولگری پاکستان در مزارشریف به فعالیت عادی خود ادامه می‌دهد، اما بخش کنسولی به دلیل شیوع بیماری کرونا تعطیل است. با این حال پاکستان مدعی شده است که صدور حضوری ویزا در کنسولگری مزارشریف، به دلیل «محدودیت‌های ناشی از شیوع بیماری کرونا» از قبل متوقف شده ‌بود و صدور ویزای پاکستان در این کنسولگری فقط به صورت آنلاین و غیرحضوری انجام می‌شود.

محمد فرهاد عظیمی، والی بلخ در گفت‌وگو با روزنامه 8 صبح افغانستان مدعی شده است که به‌‌رغم تضمین‌های امنیتی که به کنسولگری‌های کشورهای مختلف داده‌ شده است، برخی دیپلمات‌های این کشورها ترجیح داده‌اند اماکن دیپلماتیک را تعطیل کنند و برای مشورت با سفرای کشورهای‌شان با ترک مزارشریف به کابل بروند. 8 صبح می‌نویسد که توقف صدور ویزا از سوی برخی کشورها، مشکلات زیادی برای شهروندان شمال افغانستان ایجاد کرده است.

تکذیب همکاری نظامی کابل و مسکو

اندکی بعد از سفر رسمی حمدالله محب، مشاور امنیت ملی رییس‌جمهور افغانستان به مسکو برای مذاکره با مقام‌های روس، گزارش‌هایی در مورد احتمال فروش سلاح‌های روسی به افغانستان یا حتی اعزام نیروهای نظامی روسیه به این کشور بعد از خروج امریکا منتشر شد. مقام‌های کابل و مسکو، هر دو این گزارش‌ها را تکذیب کرده‌اند. به گزارش اسپوتنیک، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین می‌گوید: «موضوع، اعزام نیروی نظامی روسیه به افغانستان مطرح نیست و هیچ صحبتی با مقامات افغانستان یا طالبان در این زمینه نشده است.» پسکوف به خبرنگاران، در پاسخ به این سوال، آیا در مورد اعزام نیروی نظامی روسیه به افغانستان تصمیمی گرفته شده و با مقامات افغانستان یا طالبان صحبت و گفت‌وگویی در جریان است، گفت: «نه، هیچ بحثی در این مورد در جریان نیست.» حمدالله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان نیز گزارش‌های مربوط به مذاکرات با روسیه در مورد خرید سلاح از این کشور را تکذیب کرد. او گفت: «مشورت‌های ما روی نزدیک ساختن مواضع ما و درک مشترک از تهدیدات افغانستان و کل منطقه است.» محب تاکید کرد که صحبت روی تبادل اطلاعات و اشتراک‌گذاری توانایی‌های فنی است: «اما ضرورتا به معنای حمایتی نظامی نیست که برخی درباره آن فکر می‌کنند.» مشاور امنیت ملی افغانستان گفت که افغانستان تصمیمی ندارد که طرفی خارجی در این وضعیت مداخله کند.

سردرگمی در عقب‌نشینی نیروهای خارجی

در حالی که نیروهای امریکایی به سرعت واگذاری پایگاه‌های نظامی خود و عقب‌نشینی از خاک افغانستان را ادامه می‌دهند، متحدان دیگر امریکا در ناتو نیز برای همراهی با این عقب‌نشینی و رسیدن به ضرب‌الاجل خروج به سرعت در حال خارج کردن نظامیان و تجهیزات نظامی خود از افغانستان هستند. هر چند روز یکشنبه اعلام شده ‌بود که دولت بریتانیا تمامی نظامیان خود را از خاک افغانستان خارج کرده است، اما وزارت دفاع این کشور روز دوشنبه اعلام کرد که اطلاع‌رسانی در این خصوص صحیح نبوده است و تعدادی از نیروهای ویژه بریتانیا همچنان در خاک افغانستان حضور دارند. این اظهارات ضد و نقیض در مورد خروج کامل یا ناقص نیروهای بریتانیایی در حالی منتشر می‌شود که یک روزنامه انگلیسی از باقی ماندن بخشی از نیروهای انگلیسی در خاک افغانستان حتی بعد از خروج نظامیان خارجی خبر داده است. روزنامه دیلی‌تلگراف به نقل از کارمندان پیشین سرویس هوایی ویژه بریتانیا می‌نویسد: شماری از نیروهای ویژه این کشور پس از اتمام روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان ممکن است در افغانستان باقی بمانند. این نشریه می‌افزاید که این شماری از نیروهای سرویس هوایی ویژه بریتانیا به عنوان «گروه مشاوران» تحت نام آموزش ارتش افغانستان در این کشور خواهند بود. بعد از آنکه گزارش‌هایی مبنی بر آماده‌باش نظامیان و دیپلمات‌های امریکایی برای تخلیه کامل سفارت این کشور در کابل منتشر شد، سفارت امریکا در افغانستان با صدور بیانیه‌ای این گزارش‌ها را تکذیب و تاکید کرده که برنامه‌ای برای خروج از افغانستان ندارد. روز جمعه پولیتیکو در گزارشی از برنامه اقدام وضعیت اضطراری در سفارت امریکا برای تخلیه کلیه نظامیان امریکایی، دیپلمات‌ها و پیمانکاران امریکایی از افغانستان در صورت خطرناک‌تر شدن اوضاع نظامی خبر داده‌ بود.

به‌رغم تکذیب این خبر از سوی سفارت امریکا، روزنامه گاردین با اشاره به برنامه بالقوه وضعیت اضطراری شرایط سفارت امریکا در کابل را با فرار نظامیان و دیپلمات‌های امریکایی با هلیکوپترهای مستقر بر پشت‌بام سفارت امریکا در سایگون بعد از شکست نظامی در روز آوریل 1975 مقایسه کرده است.