رییس‌جمهوری که می‌خواهد «مائو» باشد

اعتمادآنلاین| یک‌صد سال قبل در تابستان 1921 هیچ‌کس نمی‌توانست تصور کند که حزب کمونیست چنان قدرت خواهد گرفت که چین را به یک ابرقدرت در تراز بین‌المللی تبدیل کند. در آن زمان حتی پیش‌بینی بقای طولانی‌مدت حزبی کوچک که 10 سال پس از انقلاب ملی چین داشت تاسیس می‌شد و تا سال 1923 حتی هزار عضو ثابت نیز نداشت، هم غیرممکن می‌نمود اما روند اتفاقات در چین به سمتی پیش رفت که این حزب را به قدرتمندترین حزب در شرق آسیا بدل کرد.

به گزارش روزنامه اعتماد، در 1921 و در زمان تاسیس حزب کمونیست چین، این کشور با مشکلاتی که از اضمحلال نظام امپراتوری در 1911، دخالت و تجاوز خارجی از سوی کشورهایی نظیر ژاپن، بریتانیا، فرانسه و ایالات متحده، اثرات مخرب جنگ جهانی اول و انقلاب روسیه و فعالیت قدرتمندان محلی و فئودال‌ها ناشی می‌شد، روبه‌رو بود و چشم‌انداز جالبی پیش روی این کشور قرار نداشت.

در آن زمان، در یک مدرسه آجرپزی که یادگاری از دوره استعمار فرانسه در قرن نوزدهم بود، 12 مرد (شاید هم بیشتر) گرد‌هم آمدند تا نیرویی را تاسیس کنند که بیش از آنکه از کارل مارکس و تفکرات او الهام گرفته باشند به انقلابیون روسیه چشم دوخته بودند که توانسته بود امپراتوری رومانوف‌ها در روسیه را سرنگون کرده و بر شوروی پهناور‌ترین کشور جهان حاکم شوند.

یک قرن بعد، حزب کمونیسم چین در حالی نقش یکی از ابرقدرت‌های جهان را ایفا می‌کند که اتحاد جماهیر شوروی سال‌هاست دچار فروپاشی شده و پکن همچنان پیش‌ می‌تازد.

روز پنجشنبه صدمین سالگرد تاسیس حزب و زمانی بود که چین می‌خواست جایگاه جدید خود را در عرصه بین‌المللی جشن بگیرد. شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور این کشور در یک سخنرانی که مملو از نشانه‌هایی دقیق از تغییر رفتار چین در عرصه بین‌المللی بود تلاش کرد تا بگوید برای حزب کمونیست که به راحتی 70 هزار نفر را برای یک جشن گرد‌هم جمع می‌کند و ضمن برخورداری از توان تکنولوژیک خود را مجهز به قدرتی بی‌نظیر یعنی نیروی انسانی می‌داند روبه‌رو شدن با مانع خارجی برای پیشرفت غیرقابل تحمل است.

نیویورک‌تایمز در توصیف سخنرانی رییس‌جمهور چین نوشته است: برای این سخنرانی که گاهی به نظر می‌رسید بیش از آنکه میلیون‌ها چینی نشسته در پشت تلویزیون‌های‌شان مخاطب آن باشند، واشنگتن مخاطب آن است شی جین‌پینگ تصمیم گرفته بود میدان تیان آن من را انتخاب کند و به دنیا بگوید حذف چین امکان‌ناپذیر است.

شی که با پوشیدن لباس مائو در این جشن حاضر شده بود، گفت: «مردم چین هرگز به نیروهای خارجی اجازه نخواهند داد که به ما ستم کنند، ما را مورد آزار و اذیت قرار دهند یا ما را به بردگی بگیرند.» او افزود: «هر کس چنین خیال دروغینی داشته باشد سرش شکسته خواهد شد و خونش روی دیواری فولادین که از گوشت و خون 1.4 میلیارد نفر چینی ساخته شده، خواهد ریخت.» تحلیلگران بر این باورند که سخنرانی اخیر شی جین‌پینگ یکی از تهاجمی‌ترین سخنان او از زمان رسیدن به قدرت محسوب می‌شود و حامل این پیام از سوی پکن بود که چین و رویکرد متفاوتی که این کشور در مقایسه با سایر قدرت‌های جهانی اتخاذ کرده می‌تواند نتیجه‌ای موفقیت‌آمیز داشته باشد.

از مستعمره بودن تا بدل شدن

به قدرتی جهانی

رییس‌جمهوری چین سپس از «دنیای جدیدی» یاد کرد که به گفته او به واسطه نقش مردم کشورش شکل گرفته و خطاب به غرب از «ظهور برگشت‌ناپذیر» کشورش که پیش‌تر «مستعمره بوده و اکنون یک قدرت جهانی است» سخن گفت. شی تاکید کرد دورانی که مردم کشورش رنج می‌بردند و تحت ستم قرار داشتند برای همیشه به پایان رسیده و آنها نه تنها در براندازی دنیای قدیم نقش داشته‌اند بلکه زمینه‌ساز شکل‌گیری دنیای جدید نیز بوده‌اند. او در جریان این سخنرانی یک‌ساعته که به صورت مستقیم از تلویزیون دولتی چین پخش شد متعهد شد که ارتش و نیروهای نظامی کشورش را تقویت کند و در راستای یکپارچگی و بازگرداندن تایوان به سرزمین اصلی چین گام‌های جدی بردارد. شی جین‌پینگ همچنین ضمن تاکید بر محافظت از امنیت و حاکمیت چین متعهد شد که ثبات اجتماعی در هنگ‌کنگ، منطقه نیمه خودمختار تحت حاکمیت این کشور را تضمین کند. این سخنان رییس‌جمهوری چین در حالی بیان می‌شود که جایگاه شی و حزب کمونیست در پی خروج سریع این کشور از بحران همه‌گیری بیماری کووید19 رو به ارتقا است. شی جین‌پینگ که از او به عنوان مقتدرترین رهبر پس از مائو تسه تونگ، بنیانگذار جمهوری خلق چین نام برده می‌شود همچنین سوسیالیسم را تنها راه نجات کشورش قلمداد کرد و گفت که هرگونه تلاش برای ایجاد شکاف میان مردم و حزب کمونیست محکوم به شکست است. رییس‌جمهور چین تصریح کرد که این کشور از تجربیات سایر کشورها یاد می‌گیرد اما آموزه‌های متکبرانه کشورهای دیگر را برنمی‌تابد. به گفته او، «دوره جدیدی آغاز شده که در آن قدرت‌های جهانی دیگر نمی‌توانند معاهده‌های نابرابر را بر جمهوری خلق چین تحمیل کنند. ملت چین روی پای خود ایستاده و به کسی اجازه نخواهد داد سرنوشتش را کنترل کند.»

چالشی برای نظام بین‌المللی

دنگ یوون، سردبیر پیشین روزنامه حزب کمونیست که اکنون در ایالات متحده زندگی می‌کند درباره این سخنرانی می‌گوید: «این سخنرانی آشکارا خطاب به امریکا مطرح شد. پیام دیگر این سخنرانی این بود که حزب کمونیست نماینده مردم چین است و منافع آنها را دنبال می‌کند. شی‌ جین‌پینگ می‌خواست بگوید جدا کردن حزب کمونیست از مردم چین و تفکیک قائل شدن میان آنها غیرقابل قبول است و هیچ‌کس نمی‌تواند چنین ادعایی را مطرح کند.» جود بلانشت چین‌شناس امریکایی نیز که در مرکز بررسی‌های استراتژیک و مطالعات بین‌المللی در واشنگتن عضویت دارد معتقد است این یک سخنرانی معمولی نبود و «به نظر نمی‌آمد از سوی رهبری مطرح شده باشد که به این زودی‌ها بخواهد از قدرت کناره‌گیری کند.» به گفته او «همه‌چیز طوری برنامه‌ریزی شده بود تا به تمام دنیا اعلام شود با یک چین متحد و قوی روبه‌رو هستند که قرار نیست جایی برود.»

به گزارش «اعتماد»، در این سخنرانی هیچ اشاره مستقیمی به رقابت با ایالات متحده یا سایر رقیبان قدرتمند در عرصه بین‌المللی نشد اما رییس‌جمهور چین با زیر سوال بردن ادعای ناکارآمدی نظام تک‌حزبی و تاکید بر عدم تحمل هرگونه مانع بر سر راه پیشرفت چین، نشان داد که عزمی جدی در مقابله با رویکرد دولت بایدن دارد. دولت بایدن از ابتدای آغاز به کارش تلاش کرد که خود را رهبر جامعه جهانی و دموکراسی‌ها در مقابل رویکرد اتوکراسی چین نشان دهد و با همین بهانه کوشید متحدان غربی ایالات متحده را برای مهار چین متحد کند. رییس‌جمهور ایالات متحده در نشست اخیر گروه هفت ابتدا با تاکید بر «نقض گسترده حقوق بشر در چین» و سپس با مانور روی «فعالیت‌های تحریک‌کننده پکن در دریای چین جنوبی» از رهبران گروه هفت خواست تا مقابل این اتفاقات بایستند.

نشریه نیویورکر در تحلیلی پیرامون جشن صدسالگی حزب کمونیست چین نوشته است: «این جشن برگزار شد تا پکن به دنیا اعلام کند یک قرن پس از اینکه مائو و گروهی از دانشجویان مارکسیست-لنینیست حزب کمونیست را تاسیس کردند این حزب به نهایت رویای یک نظام مبتنی بر اتوکراسی دست یافته است: آنها می‌توانند با هر تهدید داخلی حتی پیش از رخ دادن آن مقابله کنند، به لطف فناوری‌های جدید امکان پیش‌بینی هر خطری را داشته باشند و با قدرت اقتصادی کم‌نظیر تلاش کنند تا به بازنویسی قوانین و قواعد نظام بین‌الملل بپردازند.»

همه‌چیز برای «شی»

فارن پالیسی اما نگاه متفاوتی به این جشن صدسالگی دارد. از نگاه این نشریه، جشن صدسالگی حزب کمونیست در اصل جشنی متعلق به شی جین‌پینگ بود و برای او برگزار می‌شد. به نوشته فارن پالیسی، «از زمان مرگ مائو در سال 1976 هیچ‌گاه قدرت در چین و حزب کمونیست این کشور قائم به یک شخص نبود» اما رویکرد متفاوت شی با رهبران قبلی نشان می‌دهد که او دوست دارد چنین اتفاقی در حزب بیفتد. نویسنده در این تحلیل با اشاره به تغییر قانون چین در سال 2018 و برداشته شدن رهبری بیش از دو دوره در این کشور می‌نویسد: «او خود را هم‌تراز با مائو می‌داند و می‌خواهد در اقدامی غیرمعمول برای سومین دوره نیز در قدرت باقی بماند. او تصمیم دارد همانند مائو به قدرت بچسبد و خود را رهبر مردم می‌خواند؛ عنوانی که سابقا مختص به مائو بود و برای دیگر رهبران چین به کار نمی‌رفت.» استیو تسانگ استاد دانشگاه سوآس انگلیس در این خصوص می‌گوید: «پیام این جشن بازگشت کامل ایدئولوژی به چین است.» او تاکید دارد چین رویکردی کاملا ایدئولوژیک را در دوره شی در پیش گرفته و ایدئولوژی از چین جداشدنی نیست.