روابط ایران و امریکا از لنز چین چگونه دیده می شود؟

اعتمادآنلاین| پروفسور فن هونگدا، استاد خاورمیانه در موسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای نوشت: در حال حاضر روابط ایران و امریکا یکی از موضوعات داغ جامعه جهانی است. هر دو کشور درگیر مشاجره شدیدی بر سر توافق هسته‌ای ایران (برجام) هستند. همزمان، پس از امضای برنامه همکاری جامع 25 ساله بین ایران و چین در تاریخ 27 مارس، روابط این دو کشور نیز مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت.

به گزارش روزنامه اعتماد، وی در ادامه آورده است: علاوه بر این، روابط ایران و امریکا و روابط ایران و چین اغلب برای بحث در کنار یکدیگر قرار داده می‌شوند. در واقع، ایالات متحده چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی عامل مهمی در توسعه روابط بین چین و ایران در بلندمدت بوده است. در این لحظه حساس، روابط سه جانبه امریکا، ایران و چین بار دیگر به‌طور طبیعی مورد توجه مردم بسیاری از کشورها قرار گرفته است. با این حال، من با چند مورد از این دیدگاه‌ها مخالفم.

این دیدگاه وجود دارد که بهبود روابط چین و امریکا بر نگرش چین نسبت به ایران تاثیر می‌گذارد. این دیدگاه نمی‌تواند ماهیت روابط چین و ایران را نشان دهد، بنابراین با شرایط واقعی مطابقت ندارد. دلیل اساسی امضای برنامه همکاری جامع 25 ساله چین و ایران، نیازهای متقابل دو کشور است، من در این سه مقاله‌ای که منتشر کرده‌ام به این نکته بارها تاکید کرده‌ام: «چین شریک ایده‌آل ایران است» (تهران‌تایمز، 27 مارس)، «چرا سفر وزیر خارجه چین به ایران مهم است؟» (انتخاب، 27 مارس) و «چرا چین و ایران به یکدیگر احتیاج دارند؟» (همشهری، 4 آوریل). البته مقاله‌ای که من در چین نیز منتشر کرده‌ام، تاکید دارد که نیازهای متقابل چین و ایران نیروی محرکه اساسی توسعه روابط بین دو کشور است.

پیگیری ایران برای ایجاد تنوع دیپلماتیک و سرمایه‌گذاری خارجی و پیگیری چین برای نفت و شرکای خاورمیانه‌ای با بهبود روابط ایران و امریکا از بین نخواهد رفت. از آنجا که عوامل اساسی که موجب پیشرفت روابط چین و ایران می‌شوند تغییری نکرده‌اند، بنابراین من فکر می‌کنم تغییرات در روابط چین و ایالات متحده تاثیری در نگرش دوستانه چین نسبت به ایران نخواهد داشت.

این دیدگاه وجود دارد که چین دوست ندارد شاهد بهبود روابط بین ایران و ایالات متحده باشد. در حقیقت، این دیدگاه به این نکته توجه نکرده که بهبود روابط امریکا و ایران به روابط چین و ایران کمک می‌کند. به نظر من، چین نه تنها با بهبود روابط ایران و امریکا مخالفت نخواهد کرد، بلکه همچنین به ایران و امریکا که مدت‌هاست با هم درگیر بوده‌اند در برقراری روابط دوجانبه بهتر کمک خواهد کرد. به عنوان مثال، چین به‌طور فعال از ایران و ایالات متحده در حل اختلافات در مورد توافق هسته‌ای ایران حمایت می‌کند.

بنابراین، بهبود روابط ایران و امریکا چه مزایایی برای چین دارد؟ تقابل طولانی‌مدت بین ایران و ایالات متحده به‌طور جدی بر همکاری‌های اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری و مالی طبیعی چین و ایران تاثیر جدی گذاشته است. تحریم‌های ایالات متحده مانع از همکاری بسیاری از شرکت‌های چینی مطابق برنامه‌های خود با ایران شده است. خرید نفت ایران توسط چین نیز به ‌شدت تحت تاثیر تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد. علاوه بر این، تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده علیه ایران بر امنیت شخصی برخی شهروندان چینی تاثیر گذاشته است.

به عنوان مثال، خانم منگ وانژو، دختر رییس مشهور شرکت هوآوی چین؛ دلیل اینکه منگ وانژو تا به امروز آزاد نبوده، این است که او توسط واشنگتن به نقض تحریم‌های امریکا علیه ایران متهم شده است. در واقع چین نیز قربانی تحریم‌های امریکا علیه ایران است. توسعه همکاری جامع بین چین و ایران در آینده مستلزم ایجاد فضای خارجی مناسب از جمله رفع تحریم‌های امریکا علیه ایران است. لغو تحریم‌های بین‌المللی به بهبود روابط ایران و امریکا بستگی دارد. بنابراین، من فکر می‌کنم چین از بهبود روابط ایران و امریکا استقبال خواهد کرد.

این دیدگاه وجود دارد که ایران پس از بهبود روابط با ایالات متحده چین را ترک خواهد کرد. این دیدگاه نه تغییرات عمده‌ای که در جهان اتفاق افتاده است را می‌بیند و نه با منافع ملی ایران مطابقت دارد. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که تغییرات شگرفی داشته و هم‌اکنون نیز در حال تغییر است و چندقطبی شدن جهان هر چه بیشتر در حال آشکار شدن است. ایالات متحده نه‌تنها دیگر به تنهایی قدرت هدایت جامعه بین‌المللی را ندارد، بلکه قدرت‌های غربی دیگر نمی‌توانند جهان را کنترل کنند.

من متوجه شده‌ام که سیاستمداران و اندیشمندان ایرانی نیز متوجه این تغییرات در جهان شده‌اند. ایران به‌طور فزاینده‌ای از تنوع دیپلماتیک آگاه است و خوب می‌داند که تنوع دیپلماتیک می‌تواند منافع ملی ایران را بهتر حفظ کند.

دوگانگی ساده در توسعه روابط خارجی دیگر برای این دوره و زمان مناسب نیست. من معتقدم که سیاستگذاران ایرانی تنوع در دیپلماسی را بر‌اساس نیازهای منافع ملی اجرا خواهند کرد. علاوه بر این، در این روند، ایران مطمئنا متوجه ارزش چین که به سرعت در حال افزایش است، می‌شود.

بنابراین من نگران نیستم که ایران پس از بهبود روابط خود با ایالات متحده، همکاری با چین را کنار بگذارد. چین و ایران هر دو کشورهایی با تاریخ و تمدن و تفکر فلسفی دیرین‌اند و همچنین کشورهایی هستند که تاثیر زیادی بر جهان و منطقه دارند. در آینده، دو کشور هنگام توسعه روابط دوجانبه نباید توجه زیادی به عوامل شخص ثالث داشته باشند. تحولات تاریخی ثابت کرده است که دیپلماسی مستقل می‌تواند منافع ملی را بهتر حفظ کند.