بحران در غزه به کدام سمت‌وسو می‌رود؟

اعتمادآنلاین| از جمعه گذشته بار دیگر منطقه جنوب فلسطین اشغالی، با عبور از خطوط بحران سنتی، خود را تا مرز یک درگیری نظامی-موشکی رساند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، گرچه پرسش‌های مختلفی در رابطه با دلیل وقوع موردی این بحران وجود دارد، اما کسانی که اخبار فلسطین را به طور اعم و نوار غزه را به طور اخص دنبال می‌کنند، چندان از وقوع آن غافلگیر نشدند.

بیش از یک سال است که فلسطینیان هر جمعه با حضور در پشت فنس‌ها و خاکریزهایی که اسرائیل برای جدا کردن نوار غزه از بقیه خاک فلسطین احداث کرده، بر حق خود برای بازگشت به سرزمین آبا و اجدادی‌شان تاکید می‌کنند.

هر بار نیز به طور معمول درگیری بعدازظهر جمعه رخ می‌دهد و چند فلسطینی شهید یا زخمی می‌شوند.

تفاوت این بار حمله مسلحانه‌ای بود که به زعم اسرائیلی‌ها علیه یک گشتی ارتش این رژیم در نزدیکی مرز غزه با بقیه خاک فلسطین رخ داد و منجر به زخمی شدن یک افسر و یک سرباز زن اسرائیلی شد.

گرچه فلسطینیان اعلام کردند این اقدام در واکنش به غلتیدن شمار زیادی از فلسطینیان در خون خود، طی چند هفته قبل انجام گرفته است، اما واکنش اسرائیل با کشته شدن شماری از نیروهای مقاومت همراه شد.

تمامی این اقدامات در حالی رخ داد که طرف‌های منطقه‌ای، همچون مصر و قطر، پیش از این برای آرام کردن اوضاع و حتی کشاندن حماس به پای میز صلح با اسرائیل، دست‌کم در قالب تفسیری به نام آرام‌سازی طولانی‌مدت اوضاع، تلاش زیادی به کار بسته بودند.

همسو با این اقدام، اسرائیل فشارهای خود را به ویژه در بعد اقتصادی بر فلسطینیان افزایش داد و در آخرین اقدام خود اجازه ورود کمک‌های مالی قطر به غزه را نداد و آن را مشروط به دریافت اطلاعاتی در رابطه با نظامیان مفقودشده خود در جنگ قبلی کرد.

تمامی این اقدامات و فشارها، در کنار شکست ظاهری مذاکرات هیات‌های سیاسی حماس و جهاد اسلامی در مصر، دست به دست هم دادند تا گروه‌های مقاومت شدیداً به اقدام اسرائیل در کشتن شماری از نیروهای مبارز فلسطینی واکنش نشان دهند و شهرک‌های مهاجرپذیر اطراف نوار غزه را با موشک هدف بگیرند.

بی‌تردید واکنش گروه‌های مقاومت به این اقدام اسرائیل به چهار دلیل انجام گرفته است.

به اعتقاد کارشناسان، با توجه به اینکه اداره منطقه نوار غزه بیش از یک دهه است که در اختیار حماس قرار دارد و فشارهای اقتصادی بر مردم پیکان انتقادات را به سوی این گروه مبارز فلسطینی نشانه می‌رود، این گروه بر آن شد تا با نشان دادن چراغ سبز به گروه‌های مبارز دیگر و شاخه نظامی خود تحت شعار گرفتن انتقام خون شهدای غزه، جایگاهش را در میان افکار عمومی عصبانی نوار غزه بهبود بخشد.

دومین هدف حماس بازگشت قدرتمندانه به جایگاه خود در محور مقاومت است. به اعتقاد کارشناسان امور فلسطین، حماس که نشان داده یکی از شاخه‌های واقع‌گرای جریان اخوان‌المسلمین در منطقه است، بعد از آنکه شرط‌بندی‌های اشتباهش بر روی مخالفان بشار اسد باعث دور شدن از محور مقاومت شد، تمامی تلاشش را به کار بسته است تا در فصل کوچ مخالفان به سوی دمشق جایی برای خود نیز در این بازگشت آبرومندانه داشته باشد.

سومین هدف حماس از این درگیری فشار بر اسرائیل است، به ویژه که کابینه موقت بنیامین نتانیاهو به دنبال دوره‌ای از آرامش برای یارکشی‌های ائتلافی از یک سو و طی کردن آرام دوره اعیادی است که اسرائیل پیش روی خود می‌بیند.

چهارمین دلیل وقوع این درگیری و پاسخ سرسختانه حماس به اقدام اسرائیل بعد از مدت‌ها در پیش گرفتن راهبرد «شبه‌سکوت»، افزایش حجم اخبار پیرامون توافق قرن است که فلسطینیان را با دست خالی از این فرایند خارج می‌کند. به بیانی دیگر غزه، گروه‌های مقاومت و حماس در حال حاضر چیزی برای از دست دادن ندارند، پس هرچه سریع‌تر وارد فاز درگیری برای احقاق حقوق خود شوند برایشان سودمندتر خواهد بود.

در سایه این داده می‌توان دو سناریو برای درگیری جدید نتانیاهو با غزه پیش‌بینی کرد؛

سناریوی اول: نخستین و شاید قوی‌ترین سناریو ورود طرف‌های مختلف عربی و بین‌المللی برای متوقف کردن این درگیری است. درخواست سازمان ملل از طرف‌های درگیر برای کاهش خشونت در منطقه از یک سو و یقیناً ورود مصر که غزه را همچنان حیاط‌خلوت خود می‌داند از سوی دیگر، در کنار رقابت قطر و عربستان جهت ثبت یک موفقیت برای خویش در ساختار مساله فلسطین، آن هم در آستانه اعلام رسمی توافق قرن، باعث می‌شود بسیاری از کارشناسان طول عمر این درگیری را حداکثر تا روز سه‌شنبه پیش‌بینی کنند.

این مساله زمانی قوت بیشتری می‌گیرد که گروه‌های مقاومت تهدید کنند هر روز شعاع حملات موشکی خود را افزایش خواهند داد و این موضوع برای جبهه داخلی اسرائیل چندان خوشایند نخواهد بود.

سناریوی دوم: سناریوی دوم در عبارت «جنگ فراگیر» خلاصه می‌شود. صدور دستور کابینه امنیتی اسرائیل به ارتش برای شدت بخشیدن به عملیات خود علیه نوار غزه، گرچه گاه چراغ سبزی از سوی بخش سیاسی به نظامیان برای ورود به غزه تفسیر می‌شود، اما در صورت ورود نظامیان اسرائیلی به داخل نوار غزه، تل‌آویو برای خارج کردن نظامیان خود از این منطقه مجبور خواهد شد علاوه بر معادلات قدرت حاکم در تعامل غزه با اسرائیل، به فرایند معادلات جدید شکل‌گرفته در تمامی منطقه به ویژه بعد از جنگ سوریه هم توجه نشان دهد.