صرافی بایننس ایرانی‌ها را خانه خراب کرد/ ایرانی‌ها چقدر ارز دیجیتال معامله کرده‌اند؟

داوود میدری- اکونومیست در 22 نوامبر 2023 (اول آذر 1402) از قطعی شدن جرایم مالک صرافی بایننس (Binance) به حبس بلندمدت خبر داد. صرافی بایننس باید 4 میلیارد و 200 میلیون دلار و مالک باید 50 میلیون دلار جریمه پرداخت کنند. این بزرگ‌ترین جریمه مالی است که خزانه امریکا از فردی وصول خواهد کرد. از جمله جرایم این شرکت پنهان‌سازی هویت افراد مختلف از جمله ایرانیان بوده است.12 هزار و 500 ایرانی در این صرافی ارز دیجیتال خرید و فروش می‌کردند که فعلا دارایی آنها نیز راکد خواهد ماند تا در مورد این شرکت بررسی بیشتری صورت بگیرد. مالک این صرافی سومین صراف ارز دیجیتال است که به زندان و جرایم سنگین محکوم شده است. در نوامبر سال گذشته یعنی دقیقا یک سال قبل نیز رویترز از معاملات گسترده ایرانی‌ها در ارز دیجیتال خبر داد. براساس گزارش رویترز ایرانی‌ها از سال 1397 تا 1401 در حدود 8 میلیارد دلار معامله ارز دیجیتال داشته‌اند. در شماره اخیر اکونومیست (22 نوامبر) آمده است که ایرانی‌ها در یک ‌سال اخیر یک میلیارد دلار ارز دیجیتال مبادله کرده‌اند. این ارقام برای اقتصاد ایران بزرگ هستند و اثرات کلان بر اقتصاد ایران و اقتصاد خانوارها داشته است. مطلبی که به دنبال می‌آید از اکونومیست است که سال‌ها به شمسی آمده است.

 پول مجازی می‌تواند ثروت عظیمی را برای صاحبانش به وجود بیاورد ولی به احتمال بیشتر آنان را راهی زندان می‌کند. در روز سه شنبه ۳۰ آبان ۱۴۰۲ مالک بایننس (از بزرگ‌ترین شبکه‌های صرافی ارز دیجیتال) چانگ پنگ ژایو جرم‌هایش مربوط به پولشویی را پذیرفت و استعفا داد. او سومین مالک شرکت‌های صرافی ارز دیجیتال است که به عنوان مجرم دستگیر می‌شود. در اردیبهشت 1401 آرتور هایس موسس بیت مکس به جرم پولشویی به حبس خانگی محکوم شد. ساموئل بنکمن فرید مالک و موسس اف تی اکس در آبان 1401 دستگیر شد و احتمالا به حبس ابد محکوم شود.

آقای ژایو به پرداخت ۵۰ میلیون دلار جریمه و 18 ماه حبس محکوم شد که در حال حاضر با قرار وثیقه ۱۷۵ میلیون دلاری آزاد شده است. شرکت بایننس همچنین متهم به نقض قوانین پولشویی و قانون‌های تحریم امریکا (مشخصا مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم‌ها-قانون قدرت‌های اقتصادی اضطراری بین‌المللی - International Emergency Economic Powers Act) است. این شرکت همچنین محکوم به پرداخت ۴.۳ میلیارد دلار جریمه شده، بیشترین جریمه‌ای است که به خزانه‌داری امریکا پرداخت خواهد شد. جنت یلن، وزیر خزانه‌داری امریکا احکام صادر شده را تاریخی خواند. وی شاگرد استیگلیتز و همسر جورج اکرلوف برنده جایزه نوبل اقتصاد است.

قوانین امریکا تبادل مالی را برای برخی شخصیت‌های حقیقی و حقوقی محدود کرده است. این به معنی است که شرکت‌ها باید اطلاعات دقیقی از مشتریان خود داشته باشند. بایننس برای اولین ‌بار مدارک مورد نیاز برای افتتاح حساب را تسهیل کرد و فقط برای افتتاح حساب یک ایمیل نیاز بود. در نتیجه در سال‌های 1396 تا 1400 بایننس به حجم زیادی از نقدینگی دست پیدا کرد و موفق شد سهم زیادی از بازار تجارت ارز را به دست آورد. بسیاری از حساب‌هایی که به عنوان شهروندان امریکایی درست شده بود و با آن تبادل بیت کوین می‌کردند در ایران ساخته شده بود.

اما همه اشتباهات بایننس سهوی نبوده و در برخی موارد عمدا خلاف قانون عمل کرده است. شواهد بسیاری نشان می‌دهد بایننس قوانین مالی را رعایت نکرده یا فکر می‌کرده که این قوانین شامل ارز دیجیتال نمی‌شود.

آقای ژایو و سایر مدیرانش مدعی شده بودند که حساب کاربران ایرانی و کره‌شمالی را بلوکه کرده‌اند. اما این ادعا صحت نداشت و هیچ اقدام به خصوصی در راستای قطع دسترسی این کاربران نکرده‌اند. در کیفرخواست مطرح شده است که فقط در سال ۱۳۹۸ شرکت بایننس ۱۲ هزار و 500 کاربر فعال از ایران داشته است. در بستر مالی بایننس در کمتر از یک سال ایرانیان یک میلیارد دلار خرید و فروش ارز دیجیتال کرده بودند.

مریک گارلند، دادستان کل ایالات متحده امریکا اظهار داشت: بایننس به این دلیل که قوانین را دور می‌زد پرکاربردترین بازار ارز دیجیتال جهانی شد. در سال ۱۴۰۱ این شرکت سعی کرد قوانین خود را عوض کند و حتی همه کاربران را مجبور کرد که مدارک رسمی خود را بارگذاری کنند. این شرکت با توجه به قوانین وضع شده در خصوص ارز دیجیتال درخواست مجوز کرد که بتواند کاملا قانونی به فعالیت خود ادامه بدهد. در مهر ماه ۱۴۰۱ در مصاحبه‌ای که با اکونومیست داشت آقای ژایو بایننس را رسمی‌ترین شرکت ارز دیجیتال دنیا معرفی کرد. اما برای این اقدامات بسیار دیر شده است و احتمالا دیگر اجازه فعالیت را در بازارهای مالی نداشته باشد.

در یک پست طولانی در X (توییتر سابق) آقای ژایو اعلام کرد که اشتباه کرده و باید مسوولیت این اشتباه را به‌عهده بگیرد. او اعلام کرد که ریچارد تنگ، مدیرعامل جدید بایننس خواهد شد و بعد از ۶ - ۵ سال کار بدون وقفه استراحت خواهد کرد. البته مدت استراحت را کسانی دیگر تصمیم می‌گیرند و نه خود ژایو.