توقف سرمایه‌گذاری در صنعت برق برای یک دهه؛ قطعی برق چه بلایی بر سر صنایع بزرگ آورده است؟

محدودیت‌های تامین برق صنایع در آغاز تابستان موجب کاهش نزدیک به 5 درصدی شاخص تولید و فروش در بنگاه‌های تولیدی ایران طی تیرماه امسال نسبت به خردادماه شده است. این روند در تمام «رشته- فعالیت‌ها» دیده می‌شود. از تولید خودرو و قطعات آن گرفته تا فولاد و آهن.

به گزارش اعتماد،‌ در بخش خودرو و قطعات، طی یک ماه، شاخص تولید 8.2 درصد و شاخص فروش 5.4 درصد کاهش پیدا کرده. در رشته فعالیت فلزات پایه اثر قطع برق بیشتر بوده و شاخص تولید را در طول یک ماه، 12.5 درصد کاهش داده و شاخص فروش نیز نزدیک به 10 درصد افت کرده است. حتی شرکت‌های معدنی نیز در نخستین ماه تابستان با کاهش 9.6 درصدی در شاخص فروش مواجه شده‌اند. پیش از این اعلام شد که شرکت توزیع نیروی برق طی ماه‌های خرداد تا مرداد امسال برق صنایع بزرگ را براساس سه برنامه پیشنهادی سهمیه‌بندی کرده است بر این اساس برق صنایع بزرگ در بازه زمانی 15خرداد تا 15شهریور از ساعت 11 تا 23 محدود می‌شود و صنایع بسته به بازه زمانی با کاهش بار انرژی روبه‌رو شدند.

قطعی برق بخش صنعتی و مولد کشور در حالی است که در تمام دنیا تامین برق صنایع به دلیل ارزش افزوده ایجادشده و تاثیری که در زنجیره تولید تا مصرف و صنایع پایین دستی دارد، نسبت به سایر بخش‌ها در اولویت قرار دارد. به گفته کارشناسان، قطعی برق واحدهای صنعتی تبعاتی همچون توقف یا کاهش تولید صنعتی و افزایش قیمت‌ها را به دنبال خواهد داشت و از آنجا که صنایعی که در اولویت قطعی برق قرار گرفته‌اند، کالاهای پایه و مواد اولیه موردنیاز و واسطه‌ای صنایع دیگر را تامین می‌کنند، این افزایش قیمت در کل زنجیره تولید و نهایتا برای مصرف‌کننده نهایی رقم می‌خورد.

ظرفیت تولید برق سالانه باید معادل 5 درصد افزایش می‌یافت؛ یعنی باید بیش از 4 هزار و 500مگاوات ظرفیت جدید برای پایداری شبکه برق ایجاد می‌شد اما آمارها بیانگر این است که بیش از 10سال است سرمایه‌گذاری در صنعت برق متوقف شده است. تکرار قطعی برق صنایع در تابستان امسال به این دلیل است که از یک طرف در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری جدیدی صورت نگرفته و از طرف دیگر رشد 6.8 درصدی مصرف برق ادامه داشته و همین باعث شده است تا بین تولید و مصرف برق همچنان فاصله وجود داشته باشد. پیش از این نیز نتایج طرح شامخ اتاق بازرگانی ایران نشان می‌داد شاخص مدیران خرید صنعت در تیرماه امسال 50.09 و در آستانه مرز 50 بدون تغییر باقی مانده است؛ عددی که کمترین میزان 6 ماهه اخیر را از دی ماه 1401 (البته به جز فروردین ماه امسال) به ثبت رسانده است.

به‌طور کلی، بدتر شدن عملکرد ناشی از کاهش شدید در سفارشات جدید بخش صنعت، کمبود نقدینگی و مشکل تامین مالی، ‌قطعی‌های برق شرکت‌ها، تصمیمات بانک مرکزی و تغییر مداوم قوانین و مقررات باعث رکود و عدم امکان برنامه‌ریزی برای فعالان اقتصادی شده است. شاخص تولید، فروش و قیمت صنایع بورسی از اطلاعات ماهیانه 316 شرکت بورسی استخراج می‌شود که بررسی‌ها نشان می‌دهد این شاخص با شاخص تولید صنعتی بانک مرکزی و مرکز آمار حرکتی مناسب دارد و با دقت زیادی می‌تواند تحولات بخش صنعت و معدن کشور را به صورت ماهیانه رصد کند.

خودرو و قطعات

در بخش خودرو، دو رویه متفاوت شکل گرفته است. فقط شاخص فروش زیربخش خودروی سواری رشد ناچیزی داشته و سایر زیربخش‌ها رشد منفی را ثبت کرده‌اند. اما در بازه یکسال، به جز بخش «خودروی سنگین» سایر بخش‌ها رشد مثبت داشتند.

فلزات پایه

در تیرماه امسال، شاخص تولید رشته فعالیت فلزات پایه بر مبنای شرکت‌های بورسی، نسبت به ماه قبل 12.5 درصد کاهش پیدا کرده است. شاخص فروش آن نیز با اینکه در بازه یکساله نزدیک به 6 درصد رشد کرده اما فقط در یک ماه نزدیک به 10 درصد افت پیدا کرده است. نسبت به خرداد ماه امسال، شاخص تولید و فروش زیربخش‌های اصلی کاهشی شده است.

فعالیت‌های غذایی و آشامیدنی

نکته عجیب اینکه در بخش غذایی و آشامیدنی (به جز قند و شکر) شاخص‌ها هم در بازه یکساله و هم در بازه یکماهه کاهشی بوده‌اند. به‌طوری که نسبت به تیر پارسال، شاخص تولید در فعالیت‌های غذایی و آشامیدنی، 16.5 درصد کاهش پیدا کرده. نسبت به خرداد ماه نیز این شاخص، کاهش 4 درصدی داشته است. ضمن اینکه شاخص فروش این بخش هم نسبت به تیر پارسال، نزدیک به 11 درصد افت کرده و حتی فروش این شرکت‌ها نیز نسبت به خردادماه امسال، 1.1 درصد کاهش پیدا کرده است. کاهش شاخص تولید در زیربخش‌های «کیک و بیسکوییت»، «روغنی» و «سایر» و کاهش شاخص فروش زیر بخش‌های «کیک و بیسکوییت» و «لبنیات» به کاهش شاخص تولید و فروش در یکماهه خرداد تا تیر امسال منجر شده است.

فروش دارو

شاخص فروش شرکت‌های دارویی حاضر در بورس نسبت به ماه قبل نزدیک به 2 درصد کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که در تیرماه نسبت به خردادماه امسال، تولید این شرکت‌ها تفاوتی نکرده و بدون تغییر مانده است.

تولیدات تورمی

بررسی شاخص قیمت رشته فعالیت‌های بورسی نشان می‌دهد که در تیرماه امسال، فعالیت‌هایی مثل «کانی غیرفلزی» و «سیمان» بالاترین نرخ رشد ماهانه و رشته فعالیت‌های «خودرو و قطعات» و «فلزات پایه» بالاترین نرخ رشد نقطه به نقطه (تیر امسال نسبت به تیر سال گذشته) را داشته‌اند. در بخش دارویی و در تیرماه، نرخ رشد ماهانه قیمت‌ها 1.8 درصد بوده است. با حذف ارز ترجیحی، مواد اولیه رشته فعالیت غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر، رشد ماهیانه شاخص قیمت این رشته فعالیت در اردیبهشت و تیر سال 1401 به 45 و 50 درصد رسید. اما پس از تخلیه اثر این شوک، کاهشی شد. البته در ماه‌های اخیر اندکی افزایش یافته و همان‌گونه که گفته شد، تورم این بخش نزدیک به دو درصد شده است.

تاثیر بی‌برقی بر معادن

محدودیت‌های مربوط به تامین برق بر شرکت‌های معدنی حاضر در بورس هم تاثیر خود را گذاشته و شاخص تولید این شرکت‌ها را نیم درصد نسبت به خردادماه کاهش داده است. همین موضوع احتمالا‌ موجب شده که شاخص فروش این شرکت‌ها تا نزدیک 10 درصد نسبت به خردادماه امسال کاهش پیدا کند.