کدام کشورها بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفت در جهان هستند؟

اعتمادآنلاین| الیاس جرجندی - نفت یکی از کالاهای ارزشمند دنیا به شمار می‌رود که در حال حاضر برای تولیدکنندگان آن منبع سرشاری از ثروت را به همراه آورده است. از زمان اکتشاف این ماده سیاه‌رنگ- که طلای سیاه هم لقب گرفته- برای تصاحب این ثروت خدادادی جنگ‌های بسیاری در جهان رخ داده است.

طلای سیاه با اینکه به لحاظ فیزیکی تنها یک مایع سیاه‌رنگ و بدبو است، اما تنوع بی‌شماری دارد؛ از میان انواع نفت‌ می‌توان به نفت شیرین، نفت‌ خام ترش، نفت سبک و نفت سنگین اشاره کرد که هر کدام از آنها درجه کیفی گوناگون و کاربرد خاص خود را دارد.

نفت خام ترش به نفت خامی گفته می‌شود که مقدار گوگرد آن بیشتر از نیم درصد باشد. در نقطه مقابل، به نفتی که کمتر از نیم درصد گوگرد داشته باشد نفت شیرین می‌گویند.

اصطلاح‌های نفت‌ ترش و نفت شیرین برای نخستین بار در قرن نوزدهم به کار رفتند. در آن زمان معیار تشخیص نوع مرغوبیت و کیفیت نفت، مزه کردن آن بود، به‌ نحوی‌ که مقدار کمی از نفت را می‌چشیدند و چون نفت‌های کم‌گوگرد مزه بهتری داشتند به آنها نفت شیرین می‌گفتند و نفت‌هایی که دارای گوگرد بیشتری بودند نفت‌ ترش نام گرفتند.

نفت دیگری که غلظت بالایی دارد و به‌ سادگی در چاه استخراج آن جاری نمی‌شود نفت خام سنگین است. این نفت به این دلیل «سنگین» نامیده می‌شود که چگالی نسبی آن بیشتر از نفت خام سبک است. نفت خام ایران از نوع نفت سنگین است.

سال 1960 چندین کشور بزرگ تولیدکننده نفت از جمله ایران برای کنترل بازار تولیدوفروش نفت و همچنین هماهنگی بین تولیدکنندگان نفت خام اقدام به تاسیس سازمانی به نام اوپک کردند.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت در مورد سبد نفت اوپک می‌نویسد: سبد نفتی اوپک میانگین وزنی قیمت 11 نفت خام تولیدشده در کشورهای عضو اوپک است.

11 نفتی که در این سبد حضور دارند عبارت‌اند از:

نفت ساهاران بلند (Saharan Blend) کشور الجزیره، نفت میناس (Minas) کشور اندونزی، نفت سنگین ایران (Iran Heavy)، نفت سبک بصره (Basra Light) متعلق به کشور عراق، نفت صادراتی کویت (Kuwait Export)، نفت اس سایدر (Es Sider) کشور لیبی، نفت سبک بونی (Bonny Light) کشور نیجریه، نفت مارین قطر (Qatar Marine)، نفت سبک عرب (Arab Light) متعلق به کشور عربستان سعودی، نفت موربان (Murban) کشور امارات متحده عربی و نفت BCF 17 کشور ونزوئلا.

البته استفاده از قیمت این نفت‌ها برای تعیین متوسط قیمت سبد اوپک از پانزدهم ژوئن سال 2005 میلادی آغاز شد. پیش از آن تنها 6 نفت خام تولیدی در کشورهای عضو اوپک و یک نفت خام تولید مکزیک در این سبد وجود داشتند و برای تعیین قیمت سبد نفتی اوپک به کار می‌رفتند.

به گزارش سازمان اطلاعات انرژی آمریکا، در دنیا بیش از 161 نوع نفت خام وجود دارد که هر یک از نظر خصوصیات داخلی، کیفیت و میزان نفوذ در بازارهای مصرف جهانی، با یکدیگر تفاوت دارند اما مهم‌ترین عامل تغییرات قیمت آنها، یا برتری یکی نسبت به دیگری، کیفیت است.

دو سبد نفتی بااهمیت در جهان که تغییرات قیمت آنها روی قیمت سبدهای دیگر نفتی تاثیر زیادی می‌گذارد عبارت‌اند از: نفت برنت دریای شمال و نفت وست تگزاس.

مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین نفت جهان، نفت وست تگزاس اینترمدیت (WTI) است که برای تصفیه و تبدیل شدن به انواع فراورده‌های نفتی مثل بنزین بسیار مناسب به نظر می‌رسد. این نفت بسیار سبک است و در ترکیبات آن تنها 24.0 درصد سولفور (گوگرد) وجود دارد.

یکی دیگر از معروف‌ترین نفت‌های جهان، نفت برنت دریای شمال است. نفت برنت ترکیبی است از 15 نفت خام مختلف که از حوزه‌های نفتی مختلف در سیستم‌های برنت و نینیان (Brent and Ninian systems) واقع در دریای شمال استخراج می‌شود. این نفت در زمره نفت‌های سبک قرار می‌گیرد ولی به‌ اندازه نفت وست تگزاس سبک نیست.

مقدار گوگرد نفت برنت بیش از نفت وست تگزاس اینترمدیت و کمتر از نفت اوپک است. به همین دلیل به‌ طور کلی قیمت این نوع نفت کمتر از قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت و بیشتر از قیمت نفت اوپک است. هرچند ممکن است عوامل دیگری در تعیین قیمت‌های روزانه نفت خام دخیل باشد که خلاف این را نشان دهد.

در حال حاضر قیمت نفت خام در بازارهای جهانی این‌گونه است: نفت خام برنت دریای شمال 66.72 دلار، نفت خام وست تگزاس 60.21 و نفت خام سبد اوپک 66.10 دلار در هر بشکه معامله می‌شود.

بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت در جهان

پایگاه خبری کومپلئو در گزارشی به بررسی کشورهایی پرداخته که صاحب بزرگ‌ترین ذخایر قطعی نفت هستند. این کشورها به این ترتیب‌اند:

1- ونزوئلا: 300 میلیارد بشکه

ونزوئلا بزرگ‌ترین ذخایر نفت را در میان کشورهای جهان دارد که بالغ بر 300 میلیارد بشکه ذخایر قطعی می‌شود. این کشور در سال 2011 از عربستان سعودی به‌ عنوان دارنده بزرگ‌ترین ذخایر نفت سبقت گرفت و در صدر ایستاد. با این‌ حال توسعه این ذخایر عظیم، به دلیل ناآرامی سیاسی، طی چند سال اخیر عقب‌ افتاده است. این کشور همچنین ذخایر عظیمی از ماسه نفتی مشابه کانادا دارد.

2- عربستان سعودی: 269 میلیارد بشکه

عربستان سعودی به مدت چندین دهه بزرگ‌ترین ذخایر نفت جهان را در اختیار داشت، اما اکنون به رتبه دوم تنزل یافته و تا ژانویه سال 2016، میزان ذخایر نفت قطعی این کشور 269 میلیارد بشکه بود. ظرفیت‌های نفت عربستان سعودی معادل یک‌پنجم ذخایر مرسوم جهانی برآورد شده که بخش قابل‌ توجهی از آنها در چند میدان نفتی بزرگ قرار دارند. اگر عربستان سعودی فعالیت‌های اکتشافی خود را افزایش دهد، ذخایرش در آینده از ذخایر ونزوئلا بالاتر خواهد رفت.

3- کانادا: 171 میلیارد بشکه

کانادا با داشتن 171 میلیارد بشکه ذخایر نفت قطعی، در جایگاه سوم این فهرست قرار دارد. ذخایر ماسه نفتی در آلبرتای کانادا بیش از 95 درصد از ذخایر این کشور را تشکیل می‌دهد. این شهر همچنین ذخایر نفت مرسوم قابل‌ توجهی دارد و عمده صادرات نفتش به آمریکا انجام می‌شود. طی چند سال گذشته ماسه نفتی در جهان نقش مهمی در رشد عرضه سوخت مایع ایفا کرده است.

4- ایران: 158 میلیارد بشکه

ذخایر نفت قطعی ایران تا ژانویه سال 2016، 158 میلیارد بشکه برآورد شد. اگر تولید نفت ایران با نرخ سال 2006 ادامه یابد، انتظار می‌رود ذخایر نفت ایران به مدت حدود نیم‌ قرن دوام پیدا کند.

5- عراق: 143 میلیارد بشکه

عراق با داشتن 143 میلیارد بشکه ذخایر نفت، در جایگاه پنجم این فهرست نشسته است. با این‌ حال بخش انرژی این کشور از ناآرامی‌های داخلی و اشغال نظامی آسیب‌ دیده است. برآورد می‌شود مناطق اکتشاف‌نشده این کشور ذخایر نفت وسیعی داشته باشند. تحریم‌ها و دو جنگی که این کشور پشت سر گذاشت، به زیربنای نفتی آن آسیب زد. بصره، بغداد و رمادی شهرهایی هستند که بیشترین ذخایر نفت عراق را دارند.

6- کویت: 104 میلیارد بشکه

کویت با وجود اینکه کشور کوچکی به شمار می‌رود، اما جایگاه مهمی در ذخایر نفت جهان دارد. این کشور که یکی از اعضای اوپک است، هشت درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد. کویت 104 میلیارد بشکه ذخایر نفت دارد که 70 درصد آنها در میدان بورگان، دومین میدان نفتی بزرگ جهان، واقع‌ شده است. کویت از سال 1938 از این میدان نفت تولید می‌کند.

7- روسیه: 80 میلیارد بشکه

روسیه 80 میلیارد بشکه ذخایر نفت دارد که بخش عمده‌ای از آنها در دشت‌های سیبری واقع‌ شده‌اند. تولید نفت این کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی افت کرد، اما اندکی بعد، با خصوصی‌سازی بخش انرژی، احیا شد. با تداوم فعالیت اکتشافی، انتظار می‌رود ذخایر نفت این کشور در قطب شمال افزایش یابد.

8- امارات متحده عربی: 98 میلیارد بشکه

امارات متحده عربی تا ژانویه سال 2016، 98 میلیارد بشکه ذخایر نفت داشت. ذخایر نفت میدان زکوم، که سومین میدان نفتی بزرگ خاورمیانه به شمار می‌رود، 66 میلیارد بشکه برآورد شده است. بیش از 90 درصد از ذخایر امارات متحده عربی در ابوظبی و پس‌ از آن در دوبی و شارجه قرار دارند.

9- لیبی: 48 میلیارد بشکه

لیبی با 48 میلیارد بشکه ذخایر نفت، بیشترین ذخایر نفت را در میان کشورهای آفریقایی دارد. منطقه وسیعی از لیبی که ممکن است ذخایر جدید نفت داشته باشد، اکتشاف‌نشده مانده است.

10- نیجریه: 37 میلیارد بشکه

نیجریه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در آفریقاست و ظرفیت تولید روزانه آن به بیش از 2 و نیم میلیون بشکه در روز می‌رسد. ذخایر نفت این کشور 37 میلیارد بشکه برآورد شده است.

ذخایر استراتژیک نفت

کشورهای صنعتی برای جلوگیری از تکرار بحران نفتی 1973 اقدام به تاسیس آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) کردند و در کنار مجموعه‌ای از سیاست‌های دیگر، تصمیم گرفتند مقداری از نفت مورد نیاز خود را ذخیره کنند تا در روز مبادا از آن استفاده کنند. آژانس بین‌المللی انرژی، کمیته‌ای دارد که ذخیره‌سازی نفت در کشورهای عضو را کنترل می‌کند و علتش این است که کشورهای صنعتی هم گاهی اوقات از تعهدات خود تخلف می‌کنند.

کشورهای مصرف‌کننده عضو این آژانس باید به‌ اندازه 90 روز واردات و 60 روز مصرف خود نفت ذخیره کنند.

سایت‌های ذخیره‌سازی در مکان‌هایی قرار دارند که به آنها گنبدهای نمکی گفته می‌شود. نفت خام نمی‌تواند در نمک نفوذ کند و با آن ترکیب نمی‌شود؛ بنابراین مخازن نمکی، بهترین مکان‌ها برای ذخیره‌سازی نفت خام هستند.

در حال حاضر آمریکا بزرگ‌ترین ذخایر استراتژیک نفتی جهان را داراست که آنها را در گنبد نمکی ذخیره می‌شود.