چراغ سبز روسیه به خط لوله تحریمی ایران

اعتمادآنلاین| کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای کاسپین میان همسایگان این دریا به این معنا خواهد بود که چراغ سبز ساخت خط لوله ترنس کاسپین که گاز ترکمنستان را به آذربایجان و در ادامه به اروپا منتقل خواهد کرد، روشن شده است. در اواخر ماه ژوئن (تیر 1397)، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه دستوری امضا کرد که براساس آن پیش نویس تعیین رژیم حقوقی دریای کاسپین مورد تایید وی بوده و پیش بینی می‌شود در اوایل ماه آگوست (اواخر مرداد 1397) شاهد امضای این پیش‌نویس توسط همه همسایگان دریای کاسپین باشیم. ساخت این خط لوله برای نخستین بار در سال 1996 میلادی توسط آمریکایی‌ها پیشنهاد شد. در فوریه سال 1999 میلادی، دولت ترکمنستان مطالعات امکان سنجی اجرای پروژه را به دو شرکت جنرال الکتریک و بچتل گروپ واگذار کرد.

این خط لوله از ساحل ترکمنستان تا پایانه سانگاچال در شرق آذربایجان ساخته خواهد شد. دو کشور آذربایجان و ترکمنستان در نظر دارند با ساخت این خط لوله از بستر دریای کاسپین، گاز تولید شده در میادین گازی عظیم ترکمنستان را به آذربایجان و از آن کشور به اروپا منتقل کنند.

در 15 سال گذشته، مسکو با ساخت خط لوله ترنس کاسپین به شدت مخالف بود اما رهبران کرملین به صورتی غیرمنتظره هم اکنون از اجرای این پروژه حمایت می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه کشور ترکمنستان یک رقیب بالقوه برای روس‌ها در بازار گاز اروپا محسوب می‌شود. رهبران عشق آباد که تاکنون گاز صادراتی خود را به چین و ایران می‌فروخته‌اند، از آغاز صادرات خود به سوی اروپا خوشحال هستند.

این کشور به دلیل قرار گرفتن در بن بست جغرافیایی و دسترسی نداشتن به آب‌های آزاد، راهی به جز ترانزیت گاز از طریق همسایه‌های خود و از طریق خط لوله ندارد. به همین دلیل تبدیل گاز طبیعی به ال ان جی نیز عملی نیست.

حمایت اتحادیه اروپا اتحادیه اروپا در سال 2011 میلادی تصمیم گرفت با انعقاد قراردادی با دو کشور آذربایجان و ترکمنستان از ساخت این پروژه حمایت کند. حمایت از یک پروژه زیرساختی تاکنون در این اتحادیه بی سابقه بوده است. اتحادیه اروپا با پشتیبانی از ساخت پروژه ترنس کاسپین امیدوار است تا زمینه انتقال گاز ترکمنستان به کریدور گازی جنوبی را فراهم کند. اروپایی‌ها از سال‌ها پیش، خواهان واردات گاز ازترکمنستان بوده‌اند.

این راهبرد چندان مرتبط با مقدار صادرات برنامه‌ریزی شده (در مراحل ابتدایی) نیست، چراکه آنها خواهان به دست آوردن منابع جدید عرضه هستند. گفته می‌شود رهبران اتحادیه اروپا، علاوه بر کاسپین، به دنبال فعال نمودن توسعه طرح‌های اکتشاف نفت و گاز در دریای سیاه و دریای مدیترانه برای گام نهادن در مسیر استقلال انرژی دولت‌های قاره سبز هستند.

هرچند در کنار ایجاد امنیت انرژی، ثبات سیاسی کشورهای همسایه این دریاها باید مورد توجه قرار گیرد. در دو دهه اخیر، ساخت کریدور گازی جنوبی با حمایت اتحادیه اروپا در دستور کار بوده است. روس‌ها در برابر ساخت این پروژه هیچ مخالفتی نداشته‌اند اما از ابتدا با ساخت خط لوله ترنس کاسپین به دلایل زیست محیطی و نامشخص بودن رژیم حقوقی دریای خزر مخالف بودند.

این موضوع بارها در نشست‌های سران اتحادیه اروپا و روسیه در مورد انرژی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ایرانی‌ها نیز که در دهه‌های اخیر، متحد سیاسی مسکو محسوب می‌شوند، همین موارد را برای مخالفت خویش عنوان کرده‌اند. ایرانی‌ها معتقدند اجرای هرگونه پروژه در مناطق مشترک این دریا، باید با موافقت هر پنج کشور همسایه صورت گیرد، در غیر این صورت، هر یک از پنج دولت همسایه، از امکان وتو، برخوردار خواهد بود. به نظر می‌رسد روس‌ها دریافته‌اند تداوم حضور در بازار انرژی اروپا در گروی مخالفت و مانع چینی نکردن در برابر پروژه‌های رقیب است.

پافشاری اتحادیه اروپا بر انطباق خط لوله نورد استریم 2 با مقررات اروپا نشان می‌دهد راه برای رقابت منصفانه در بازار انرژی قاره سبز هموار شده است. هم اکنون شرکت گازپروم در حال نهایی کردن توافق‌های قانونی با کشورهای قرار گرفته در مسیر این پروژه کلیدی است لذا پیش بینی می‌شود در تابستان امسال شاهد آغاز عملیات لوله گذاری طرح در بستر دریای بالتیک باشیم.

راه اندازی خط لوله نورد استریم 2 گامی بلند در جهت تحقق اهداف بلندمدت شرکت گازپروم محسوب می‌شود. در مقابل، اروپایی‌ها نیز می‌توانند یک منبع جدید گاز طبیعی پایدار و بلندمدت از میادین عظیم ترکمنستان به دست آورند. بدین ترتیب شاهد افزایش رقابت و کاهش قیمت‌ها در بازار گاز طبیعی اروپا و بهبود امنیت انرژی در این قاره خواهیم بود.

نگاهی به موضع ایران ایران با بیشترین ذخایر گاز طبیعی دنیا، مهمترین رقیب احتمالی روس‌ها در بازار انرژی اروپا است. با گاز وارداتی از ایران، اروپایی‌ها می‌توانند در جهت کاهش وابستگی به گاز روسیه گام بردارند اما از دیرباز ‏ هرگونه مذاکره تجاری با ایران دشوار بوده است به همین دلیل، روسیه می‌تواند با ترکمن‌ها مذاکرات آسان‌تری داشته باشد. مسکو ترجیح می‌دهد مقدار محدودی از گاز ترکمنستان وارد بازار اروپا شود. در مقابل، ورود ایران به بازار انرژی اروپا، کابوسی برای کرملین خواهد بود.

در زمان اوج‌گیری تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در سال‌های 2010 و 2012، پروژه این خطوط لوله از عرض دریای خزر برای تأمین انرژی اروپا و به‌نوعی فشار بر ایران مطرح شد که اتریش نیز در یکی از پروژه‌ها 4 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرد اما فسادهای گسترده و مخالفت‌های روسیه از عملی شدن تمامی پروژه‌ها جلوگریری کرد.

عاملی به نام چین

براساس گزارش اخیر آکادمی علوم اجتماعی چین با عنوان «دورنمای انرژی کشور چین»، برای ایجاد یک نظام اقتصادی مناسب با ویژگی‌های سبز و دارای انتشار اندک کربن و حافظ محیط زیست باید در دهه آینده، این کشور به سوی مصرف سوخت‌های پاک‌تر حرکت کند. کاهش مصرف زغال سنگ و افزایش مصرف گاز طبیعی برای تحقق این دورنما ضروری خواهد بود.

در این گزارش اعلام شده در 30 سال آینده، تولید گاز طبیعی با بیشترین رشد در کشور چین همراه خواهد بود و تقاضای این منبع انرژی در سال 2030 میلادی به 520 میلیارد متر مکعب خواهد رسید. این عدد در سال 2017 میلادی 237 میلیارد متر مکعب بوده که نشانگر رشد سالانه 15/3 درصدی است. در سال‌های اخیر، چین تنها خریدار گاز ترکمنستان بوده است‎.‎ تاکنون 3 خط لوله صادرات گاز طبیعی ترکمنستان به چین ساخته شده و ساخت لوله چهارم در حال اجرا است. بدین ترتیب، چینی‌ها نیازی به خرید گاز بیشتر از ترکمنستان نخواهند داشت.

روسیه تمایلی به رقابت با ترکمنستان در بازار غرب چین ندارد. مسکو در نظر دارد تا خط لوله ای از سیبری به چین با نام "قدرت سیبری" احداث کند و قرارداد آن در حال اجرا است. البته کرملین می‌داند که ترکمن‌ها با داشتن چهارمین ذخایر گاز طبیعی دنیا، تاثیری منفی بر سازوکار قیمت گذاری و عرضه گاز در بازار بزرگ چین خواهند داشت. در ماه آینده میلادی، کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای کاسپین امضا خواهد شد، اما تا زمان آغاز اجرای خط لوله ترنس کاسپین، زمان زیادی نیاز خواهد بود.

پرسش‌های زیادی نیز وجود دارد که باید به آنها پاسخ داد. یکی از مشکلات در هم تنیده با این پروژه را باید در اعتماد اندک اروپایی‌ها به رهبران عشق آباد دانست. رهبران اروپا معتقدند این کشور به دلیل ساختار پیچیده قدرت سیاسی و نظام بسته و غیرمنعطف حاکم، شریک قابل اعتمادی برای برقراری روابط بلندمدت اقتصادی نیست.

در آن سو نیز ترکمن‌ها در کنار قدرت نرم دولت‌های اروپایی، سایه قدرت سخت روسیه نوین ساخته شده بر پایه‌های اندیشه‌های ولادیمیر پوتین را احساس می‌کنند. عشق آباد امیدوار است شرکت‌های بزرگ نفتی دنیا در این پروژه مشارکت کنند اما این اقدام در گروی حضور غول‌های نفت‌وگاز در قراردادهای جذاب مشارکت در تولید در میادین گازی ترکمنستان به ویژه میدان عظیم گازی گالکینیش است.

منبع: نفت خبر