حجم بالای توزیع و مصرف مواد مخدر در حاشیه شهر اراک

اعتمادآنلاین| در حاشیه برخی شهرها مناطق حاشیه‌نشین شکل گرفته‌اند و شهرها برای این محله‌‌ها تقریبا نقش تناردیه در داستان کوزت را ایفا می‌کنند، محله‌های حاشیه‌نشین یا کم‌برخوردار شهرها معمولا از بیشتر امکانات شهری محروم هستند.

اغلب ساکنین این مناطق به دلیل مشکلات اقتصادی و نبود توان مالی برای سکونت در محله‌های یک شهر به حاشیه شهرها مراجعه و ساخت و سازهای غیرقانونی انجام می‌دهند که بتوانند در یک ماوا زندگی کنند.

اینکه اغلب ساکنین مهاجرین از روستاها هستند و یکی از دلایل مهاجرت‌ها نبود امکانات و شغل مناسب در روستاهاست بارها به عنوان مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی مطرح شده است، امروز محله‌های مذکور شکل گرفته و جمعیت قابل توجهی در استان‌ها از جمله استان مرکزی در این محله‌ها سکونت دارند و به عنوان یک شهروند حق برخورداری از امکانات شهری برای این جمعیت محفوظ است.

مهاجرت از روستا به شهر به دلیل برآورده نشدن نیاز ساکنان آن مسئله‌ای است که نیاز به بررسی دقیق و تعریف راهکار موثر دارد و به هرحال ساکنان این مناطق مسئول این موضوع نیستند و در واقع آن‌ها به عنوان قربانیان این نبود امکانات مجبور به مهاجرت و تن دادن به زندگی در حاشیه شهرها هستند.

اینکه در حاشیه شهرها نیز تامین امکانات برای آن‌ها نادیده گرفته شود و در بستر نامناسبی از محیط شهری زندگی کنند می‌توان گفت ظلم مضاعف به این جمعیت است و نیاز به بررسی و اصلاح دارد.

برنامه مشخصی برای سکونت‌گاه‌‌های غیررسمی وجود ندارد

دانشجوی دکتری جامعه شناسی با تاکید بر این که برای حل معضل سکونت‌گاه‌های غیررسمی برنامه مشخصی تعریف نشده است، می‌گوید: در زمان شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی در حاشیه شهرها و همچنین در زمان توسعه آنها هیچ برنامه مشخصی در حوزه مسائل حاد اجتماعی و اقتصادی وجود نداشته و ندارد.

مجتبی دانشفر با اشاره به این که این مناطق جنبه عمومی و سیستمی دارند که به ترتیب مربوط به بخش مردمی و ساختار دولتی است، بیان می‌کند: در سکونت‌گاه‌های غیرمجاز امکانات اولیه مانند انشعاب آب، برق و گاز انجام شده است، اما دولت برنامه مدون و منسجمی برای این بخش ندارد که ساختارهای دولتی و غیردولتی بر اساس برنامه اقدام کنند.

وی ادامه می دهد: برای حل مشکلات و مسائل این مناطق باید تحقیق جامعی در هر یک از این مناطق انجام و بر اساس ظرفیت‌ها و شرایط موجود در کنار استفاده از مباحث علمی راهکار و برنامه تعریف شود، بخشی از ظرفیت‌های این مناطق زمینه رشد و بخشی هم زمینه آسیب را ایجاد می‌کنند که نیاز است این ظرفیت‌ها شناسایی شوند.

این جامعه‌شناس می‌افزاید: سکونت‌گاه‌های غیررسمی در ساختار شهری ساختار تعریف شده‌ای ندارند و در نظر گرفتن انشعابات انرژی از ابتدایی‌ترین اقدامات در ساختار شهری است که مورد توجه قرار گرفته و سایر امکانات و نیازهای این محله‌ها به دلیل قرار نگرفتن در ساختار شهری برآورده نشده است.

دانشفر عنوان می‌کند: به دلیل نبود ساختار مناسب مشاغل کاذب نیز در این مناطق شکل گرفته که مواردی مانند فروش مواد مخدر دامنه آسیب گسترده دارد و دیگر مناطق را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی تعریف نقش اجتماعی را از جمله راهکارهای موثر برای رفع بخشی از مسائل این مناطق می‌داند و می‌گوید: ایجاد گفتمان اجتماعی در این محله‌ها و تعریف نقش‌های اجتماعی به مرور افراد را مسئولیت‌پذیر کرده و به کاهش آسیب‌ها و معضلات کمک می‌کند و این مورد تاکنون مغفول مانده است.

این جامعه‌شناس بیان می‌کند: برنامه‌های پراکنده‌ای در سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان در حال اجراست که بخشی توسط سازمان‌های غیر دولتی اجرا می‌شود، اما به دلیل نبود بررسی مناسب و نبود سیاست‌گذاری هدفمند بر اساس برنامه‌ریزی دقیق اقدامات مذکور نتیجه موثری ندارد و معضلات این مناطق همچنان ادامه دارد.

دانشفر ادامه می‌دهد: دو نیاز اساسی این مناطق مسکن و اشتغال است، در صورتی که این دو نیاز مورد توجه قرار نگیرد نمی‌توان انتظار داشت مسائل و مشکلات رفع شود و راهکارهایی مانند تغییر وضعیت کالبدی بدون در نظر گرفتن این موارد نمی‌تواند موثر باشد.

مغفول ماندن بخش محیط زیست در سکونت‌گاه‌های غیرمجاز

دکتری محیط زیست نیز یکی از مشکلات جدی سکونتگاه‌های غیررسمی استان را مغفول ماندن بخش محیط زیست این مناطق می‌داند و می‌گوید: معضلات اجتماعی این مناطق به دلیل حساسیت‌های موجود بیش از سایر بخش‌ها مطرح می‌شود در صورتی که معضلات محیط زیستی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد و سایر بخش‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سیاوش آقاخانی با تاکید بر این که معضلات زیست محیطی این محله‌ها کل سلامت شهری و پایداری زیست بومی شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهند، بیان می‌کند: دسترسی به شبکه آب سالم، دفع اصولی و استاندار فاضلاب، پایین بودن سرانه فضای سبز و نازیبایی منظر از جمله مشکلات اساسی سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان مرکزی است که به دلیل حساسیت مشکلات اجتماعی این موارد به ندرت مطرح می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: به عنوان نمونه در محله باغ خلج اراک کم‌ترین زیرساخت‌های شهری هم وجود ندارد، زیباسازی شهری بسیار ضعیف است و به دلیل نبود زیرساخت‌های موجود امکان بهبود این وضعیت وجود ندارد در صورتی که بخشی مانند زیباسازی محیط نقش مهمی در تامین سلامت روانی شهروندان دارد.

این فعال اجتماعی می‌افزاید: تعریف برنامه در بخش اجتماعی برای سکونت‌گاه‌های غیررسمی بدون توجه به زیرساخت‌ها اثربخشی ندارد، به عنوان نمونه محله‌هایی که سکونت‌گاه غیررسمی در اراک محسوب می‌شوند که از جمله این محله‌ها باغ خلج است تفاوت بسیار قابل توجهی در بخش زیرساخت‌ها با خیابان‌های اطرافشان دارند.

آقاخانی موارد مذکور و نقص در زیرساخت‌ها را محرومیت اجتماعی بخشی از شهروندان توصیف می‌کند و می‌گوید: این مسئله‌ای نیست که تنها ساکنین سکونت‌گاه‌های غیررسمی با آن دست به گریبان هستند و تبعات اجتماعی چنین تفاوت‌هایی تمام کالبد و حیات اجتماعی یک شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی نقش استفاده از مشارکت مردم در اجرای برنامه‌ها از جمله برنامه‌های مربوط به بخش محیط زیست را یکی از راهکارهای کلیدی حل معضلات سکونت‌گاه‌های غیررسمی می‌داند و می‌گوید: برای بهبودبخشی از کمبودهای بخش محیط زیست می‌توان از مشارکت ساکنین این مناطق استفاده کرد، به عنوان نمونه با مشارکت خود مردم برنامه‌هایی مانند کاشت درخت و حفاظت از آن، ارائه آموزش‌های محیط زیستی برای رعایت نظافت در معابر و... مواردی است که می‌توان مورد توجه قرار داد.

دکتری محیط زیست تاکید می‌کند: برای انجام اقدام موثر در این مناطق نیاز است هم افزایی بین سازمان‌های دولتی ایجاد شود و از ظرفیت بخش خصوصی نیز استفاده شود.

آقاخانی با بیان اینکه محدودیت منابع مالی از جمله موانع مسیر ساماندهی سکونت‌گاه‌های غیر رسمی است، می‌افزاید: محدودیت منابع نباید به تشدید مشکلات این مناطق ختم شود و نیاز است مطالعه سریع و کاربردی در سکونت‌گاه‌های غیررسمی کشور از جمله استان مرکزی انجام و منابع بخش‌های مختلف و بخش دولتی به درستی و هدفمند تخصیص داده شود.

وی خلاء‌های قانونی را از دیگر چالش‌های این بخش عنوان می‌کند و می‌گوید: از جمله این خلاء‌ها موارد مربوط به صدور سند مالکیت در سکونت‌گاه‌های غیررسمی است که این بخش در دست بررسی قرار دارد و نیاز است پکیج کامل از این بخش تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارجاع داده شود.

برای بررسی سکونت وضعیت برخی از سکونت‌گاه‌های غیر رسمی اراک به تعدادی از این مناطق مراجعه و وضعیت موجود به صورت میدانی مورد بررسی قرار گرفت.

بر اساس شواهد وجود و صحبت با ساکنین این مناطق مسائل و مشکلاتی مانند مصرف و تزریق مواد مخدر در معابر حتی در ساعت‌های پرتردد مطرح شد، مواد مخدر به راحتی خرید و فروش می‌شود و حین بررسی میدانی این موضوع به وضوح دیده شد.

مواردی مانند نزاع و درگیری در این مناطق مکرر واقع می‌شود و استفاده از سلاح سرد مانند قمه به شدت رواج دارد، استفاده از مواد مخدر در سنین کمتر از 15 سال و داشتن ارتباط نامشروع نیز از جمله مواردی بود که ساکنین این مناطق در اراک مطرح کردند.

یکی از کوچه‌های سکونت‌گاه‌های غیررسمی در اراک به دلیل حجم بالای توزیع و مصرف مواد مخدر به کوچه مشهوری معروف شده و به گفته برخی از ساکنین مواقعی برای خرید مواد مخدر در این کوچه صف افراد تشکیل می‌شود.

نداشتن شغل، نامناسب بودن محیط، نبود امکانات مناسب و... از جمله مواردی بود که ساکنین این مناطق به آن اشاره کردند.

موضوع سکونت‌گاه‌های غیر رسمی استان مرکزی بارها در کارگروه‌های مرتبط مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، برنامه‌های متعددی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در این مناطق تعریف و بودجه‌های قابل توجهی صرف کاهش معضلات این مناطق شده است.

اثربخش نبودن یا تاثیر بسیار ناچیز برنامه‌های قبل نشان می‌دهد راه درستی برای حل معضلات سکونت گاه‌های غیر رسمی طی نشده است و نیاز به نگاه جدید و تجویز نسخه‌ای فوری برای این مناطق است، نسخه‌ای که به نظر می‌رسد با تجویز مشارکت مردم و تعریف برنامه‌های کاملا اجتماع محور می‌تواند اثربخش باشد.

منبع: فارس